Dwie germańskie nazwy śledzia

• Authors: Krzysztof Tomasz Witczak

Abstracts

EN

The paper discusses the origin of two Germanic terms for ‘Atlantic herring, Clupea harengus L.’. The Proto-Germanic noun *siled- m. ‘herring’, attested in most North Germanic languages (e.g. ON. sild, Far. síld, OSv. sild, Sv. sill, Norw. sil), cannot be treated as inherited. It seems to represent a Saami (or Laponian) borrowing, cf. Saa. (Northern) sâlled, (Lule) sallēt ‘herring’ < Proto-Saami *silä-tɜ ‘herring’ (orig. ‘fat fish’) < Ur. *śilä ‘fat, grease, esp. fish grease’). The competing Germanic appellative *hēringaz (< *hairingaz) m. ‘Clupea harengus L.’ is well-attested in the West Germanic languages (cf. E. herring, Du. haring, G. Hering), as well as in Romance (cf. It. arenga, Fr. harenge, Prov. arenc, Sp. arenque). It cannot be excluded that the Old Frisian word hēreng represents the original source of the European borrowing. The word in question is a Proto-Germanic innovation derived from the adjective *hairaz ‘gray’ by means of the common suffix *-ingaz, cf. the two old appellatives *bukkingaz m. ‘hot-smoked herring’ (< PG. *bukkaz m. ‘he-goat’) and *hwītingaz m. ‘whiting, the marine fish Merlangius merlangus L.’ (< PG. *hwītaz adj. ‘white’).

Keywords

EN

etymology; Finno-Ugric borrowings; fish terminology; Germanic vocabulary; language contact; marine animals; Northern Europe; Proto-Indo-European; Uralic languages

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Germanica
• Year: 2020
• Issue: 15
• Pages: 9-18

Dates

published

2020

Contributors

author

Krzysztof Tomasz Witczak

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Zakład Latynistyki i Językoznawstwa, Łódź

• https://orcid.org/000000018895974X

References

• Babiniotis G. (2011), Etimologikó lexikó tis néas ellinikís glóssas. Istoría ton léxeon, Kéntro Lexikologías, Athína. [Μπαμπινιώτης Γ. (2011), Ετυμολογικό λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας. Ιστορία των λέξεων, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα].
• Bammesberger A. (1990), Die Morphologie des urgermanischen Namens, Carl Winter Universitätsverlag, Heidelberg.
• Bańkowski A. (2000), Etymologiczny słownik języka polskiego, t. II, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Bednarczuk L. (1976), Zapożyczenia ugrofińskie w językach bałtosłowiańskich, „Acta Baltico-Slavica”, IX, s. 39–64.
• Bednarczuk, L. (1993), Języki Wielkiego Księstwa Litewskiego na tle porównawczym, Uniwersytet Polski w Wilnie, Wilno.
• Blažek V., Čeladín J., Běťaková M. (2004), Old Prussian Fish-names, „Baltistica”, XXXIX/1, s. 107–126.
• Bloch O., Wartburg W. von (1932), Dictionnaire étymologique de la langue française, t. I, Les Presses Universitaires de France, Paris.
• Boryś W. (2005), Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Brückner A. (1927), Słownik etymologiczny języka polskiego, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków.
• Buga K. (1958), Rinktiniai raštai, t. I, Valstybinė politinės ir mokslinės literatūros leidykla, Vilnius.
• Chernykh P.Ya. (1999), Istoriko-etimologicheskii slovar sovremennogo russkogo yazyka, t. II, Izdatelstvo „Russkii yazyk”, Moskva. [Черных П.Я. (1999), Историко-этимологический словарь современнного русского языка, t. II, Издательство „Русский язык”, Москва].
• Collinder B. (1977), Fenno-Ugric Vocabulary. An Etymological Dictionary of the Uralic Languages, Helmut Buske Verlag, Hamburg.
• Dauzat A. (1938), Dictionnaire étymologique de la langue française, Librairie Larousse, Paris.
• Dauzat A., Dubois J., Mitterand H. (1971), Nouveau dictionnaire étymologique et historique, Librairie Larousse, Paris.
• Falk Hj.S., Torp A. (1911), Norwegisch-dänisches etymologisches Wörterbuch, t. 2: (P–Ø), Carl Winter’s Universitätsbuchhandlung, Heidelberg.
• Fraenkel E. (1965), Litauisches etymologisches Wörterbuch. t. II, Carl Winter Universitätsverlag, Heidelberg.
• Heidermanns F. (1993), Etymologisches Wörterbuch der germanischen Primäradjektive, Walter de Gruyter, Berlin–New York.
• Hirt H. (1909), Etymologie der neuhochdeutschen Sprache, C.H. Beck’sche Verlagsbuchhandlung, München.
• Hoad T.F. (1986), The Concise Oxford Dictionary of English Etymology, The Clarendon Press, Oxford.
• Holthausen F. (1927), Etymologisches Wörterbuch der englischen Sprache. wyd. 2, Bernhard Tauchnitz, Leipzig.
• Junttila S. (2015), Proto-Finnic Loanwords in the Baltic Languages?, [w:] S. Junttila (red.), Contacts between the Baltic and Finnic Languages, Suomalais-Ugrilainen Seura, Helsinki, s. 12–37.
• Klein E. (1966), A Comprehensive Etymological Dictionary of the English Language, t. I: (A–K), Elsevier Publishing Company, Amsterdam–London–New York.
• Kopaliński W. (1989), Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Kroonen G. (2013), Etymological Dictionary of Proto-Germanic, Brill, Leiden–Boston.
• Levitskii V.V. (2010), Etimologicheskii slovar germanskikh yazykov, t. I, „Nova Knyha”, Vinnitsa. [Левицкий В.В. (2010), Этимологический словарь германских языков, t. I, „Нова Кныга”, Винница].
• Mackensen L. (1998), Ursprung der Wörter. Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache, VMA Verlag, Wiesbaden.
• Magnússon Á.B. (1989), Íslensk orðsifjabók, Orðabók Háskólans, Reykjavík.
• Mańczak W. (2017), Polski słownik etymologiczny, Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
• Meyer-Lübke W. (1935), Romanisches etymologisches Wörterbuch, Carl Winters Universitäts-buchhandlung, Heidelberg.
• Onions C.T. (1969), The Oxford Dictionary of English Etymology, The Clarendon Press, Oxford.
• Orel V. (2003), A Handbook of Germanic Etymology, Brill, Leiden–Boston.
• Partridge E. (1966), Origins. A Short Etymological Dictionary of Modern English, wyd. 4, Routledge, London–New York.
• Picoche J. (1985), Dictionnaire étymologique du français, Dictionnaires Le Robert, Paris.
• Pokorny J. (1959), Indogermanisches etymologisches Wörterbuch, Francke Verlag, Bern–München.
• Preobrazhenskii A.G. (1910–1914), Etimologicheskii slovar russkogo yazyka, t. II, Tipografiya G. Lissnera i D. Sovko, Moskva (przedruk w 1958, Gosudarstvennoe izdatelstvo inostrannykh i natsionalnykh slovarei, Moskva). [Преображенский А.Г. (1910–1914), Этимологический словарь русского языка, t. II, Типография Г. Лисснера и Д. Совко, Москва (przedruk w 1958 w Moskwie, Государственное издательство иностранных и националных словарей, Москва)].
• Rédei K. (1988), Uralisches etymologisches Wörterbuch, Akadémiai Kiadó, Budapest.
• Rejzek J. (2001), Český etymologický slovník, Leda, Praha.
• Room A. (2002), Cassell’s Dictionary of Word Histories, Cassell, London.
• Rutkowicz S. (1982), Encyklopedia ryba morskich, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk.
• Rysiewicz Z. (red.) (1961), Słownik wyrazów obcych, PIW, Warszawa.
• Schmalstieg W.R. (2015), Studies in Old Prussian. A Critical Review of the Relevant Literature in the Field from 1975 until 2005, red. P. Dini, Vaga Publishers, Vilnius.
• Seebold E. (1999), Kluge. Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache. wyd. 23, Walter de Gruyter, Berlin–New York.
• Shanskii N.M., Ivanov V.V., Shanskaya T.V. (1971), Kratkii etimologicheskii slovar russkogo yazyka, Izdatelstvo „Prosveshchenie”, Moskva. [Шанский Н.М., Иванов В.В., Шанская Т.В. (1971), Краткий этимологический словарь русского языка, Издательство „Просвещение”, Москва].
• Skeat W.W. (1963), An Etymological Dictionary of English Language, The Clarendon Press, Oxford.
• Smoczyński W. (2007), Słownik etymologiczny języka litewskiego, Uniwersytet Wileński, Wilno.
• Terofal F., Militz C. (1996), Ryby morskie. Leksykon przyrodniczy, Geocenter, Warszawa.
• Tokarski J. (1980), Słownik wyrazów obcych PWN, PWN, Warszawa.
• Torp A., Falk Hj. (1909), Wortschatz der germanischen Spracheinheit, Vandenhoeck und Ruprecht, Göttingen.
• Trautmann R. (1910), Die altpreussische Sprachdenkmäler, Vandenhoeck und Ruprecht, Göttingen.
• Tsyganenko G.P. (1970), Etimologicheskii slovar russkogo jazyka, Izdatelstvo ‟Radyanska shkola”, Kiev.[Цыганенко Г.П. (1970), Этимологический словарь русского языка, Издательство „Радянська школа”, Киев].
• Vasmer M. (1987), Etimologicheskii slovar russkogo yazyka, t. III, Progress, Moskva. [Фасмер М. (1987), Этимологический словарь русского языка, t. III, Прогресс, Москва].
• Vries J.de (1977), Altnordisches etymologisches Wörterbuch. wyd. 2, E.J. Brill, Leiden.
• Wasserzieher E. (1979), Kleines etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache, VEB Bibliographisches Institut, Leipzig.
• Wessén E. (1997), Våra ord. Kortfattad etymologisk ordbok, Norstedts Ordbok, Gjøvik.
• Witczak K.T. (1993), Słownictwo morskie Germanów a zagadnienie substratu, [w:] J. Sambor, J. Linde-Usiekniewicz, R. Huszcza (red.), Językoznawstwo synchroniczne i diachroniczne. Tom poświęcony pamięci Adama Weinsberga, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 315–337.
• Witczak K.T. (2003), Indoeuropejskie nazwy zbóż, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

Identifiers

DOI

10.18778/1427-9665.15.01

Biblioteka Nauki

2036130