Wobec fatalizmu Losu (Stanisław Wyspiański „Klątwa” – John Millington Synge „Jeźdźcy do morza”). Szkic

• Authors: Maria Jolanta Olszewska

Title variants

Wobec fatalizmu Losu (Stanisław Wyspiański „Klątwa” – John Millington Synge „Jeźdźcy do morza”). Szkic

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article presents an analysis of two literary works – Klątwa [Curse] by Stanisław Wyspiański (1869–1907) and the Riders to the Sea by John Millington Synge (1871–1909), examined in the context of elements characteristic of ancient tragedy the present in their structure. As a result, although both plays are set in the countryside, they go beyond the naturalistic convention and are more reminiscent of tragic miniatures. They employ the poetics of maximum condensation. Both Klątwa and Riders to the Sea are a modern reading of ancient tragedy, consistently recognised by the authors to be the highest form of playwriting. Wyspiański’s and Synge’s characters are struggling with the real world, with the difficulties of everyday life, but also with the world transcendent to their consciousness, which turns out to be incomprehensible and terrifying at the same time, where forces of Fate rule, to which man is vulnerable. Synge’s heroine surrenders to fate, while the character in Klątwa stands up for herself and fight. Each of them defends her human dignity in her own way.

Keywords

PL

Los; tragizm; tragedia; walka; przeznaczenie; godność; strach; ofiara; Los; tragizm; tragedia; walka; przeznaczenie; godność; strach; ofiara

EN

Fate; tragic; tragedy; fight; destiny; dignity; fear; sacrifice

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2016
• Volume: 33
• Issue: 3
• Pages: 255-278

Dates

published

2017-05-29

Contributors

author

Maria Jolanta Olszewska

• Uniwersytet Warszawski, Instytut Literatury Polskiej, Zakład Literatury i Kultury II Połowy XIX wieku

References

• Bamgbose Gabriel Sunday, Naturalist Aesthetics in John Millington Synge’s, „Humanicus” 2013, nr 8, http://www.humanicus.org/ [dostęp 22.04.2015].
• Bieńkowska Ewa, Tragedia i mit tragiczny w filozofii Pawła Ricoeura, „Twórczość” 1971, nr 4, s. 88–99.
• Bieńkowski Zbigniew, Modelunki. Szkice literackie, Czytelnik, Warszawa 1966.
• Bukowska-Schielmann Miłosława, „ja w śnie narodu przeklętym, uśpiony”. Stanisława Wyspiańskiego dramaty – sny, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1994.
• Bukowska-Schielmann Miłosława, Wyspiański. Warianty odbioru, w: Studia o dramacie i teatrze Stanisława Wyspiańskiego, red. J. Błoński, J. Popiel, Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Kraków 1994, s. 7–47.
• Chiaromonte Nicola, Granice duszy, przeł. S. Kasprzysiak, wybór i oprac. S. Kasprzysiak, P. Kłoczowski, Czytelnik, Warszawa 1996.
• Czabanowska-Wróbel Anna, Magia słowa i milczenia w Klątwie, w: taż, Sprzeczne żywioły. Młoda Polska i okolice, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013, s. 101–114.
• Dybizbański Marek, Tragedia polska drugiej połowy XIX wieku: wzorce i odstępstwa, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2009.
• Dziemidok Bohdan, Katharsis jako kategoria estetyczna, „Studia Estetyczne” 1971, t. 8, PWN, Warszawa 1971, s. 29–52.
• Filipkowska Hanna, Wśród bogów i bohaterów. Dramaty antyczne Stanisława Wyspiańskiego wobec mitu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1973.
• Forstner Dorothea OSB, Świat symboliki chrześcijańskiej, przekł. i oprac. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, Pax, Warszawa 1990.
• Henn Thomas Rice, General Introduction, w: J.N. Synge, The Complete Plays, ed. by Thomas Rice Henn, Londyn 1963, s. 1–78.
• Janion Maria, Tragizm, historia, prywatność. Prace wybrane, t. 2, red. Małgorzata Czermińska, Universitas, Kraków 2000.
• Kitto Humprey Davy Findley, Tragedia grecka. Studium literackie, przeł. J. Margański, Wydawnictwo Homini, Bydgoszcz 1997.
• Kleiner Juliusz, Tragizm, w: tenże, W kręgu historii i teorii literatury, wybór i oprac. A. Hutnikiewicz, PWN, Warszawa 1981, s. 655–667.
• Kleiner Juliusz, Tragizm dwoistego oblicza czynu w «Edypie królu», w: tenże, W kręgu historii i teorii literatury, wybór i oprac. A. Hutnikiewicz, PWN, Warszawa 1981, s. 547–555.
• Kocur Mirosław, Teatr antycznej Grecji, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2001.
• Kołaczkowski Stefan, Stanisław Wyspiański. Rzecz o tragediach i tragizmie, Wydawnictwo Fiszer i Majewski, Poznań–Warszawa 1922.
• Lack Stanisław, Studia o St. Wyspiańskim, zebrał i przedm. S. Pazurkiewicz, Księgarnia A. Gmachowskiego, Częstochowa 1924.
• Łempicka Aniela, Wyspiański, pisarz dramatyczny. Idee i formy, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1973.
• Makowiecki Tadeusz, Poeta – malarz: studium o Stanisławie Wyspiańskim, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1969.
• Marković Zdenka, Pojęcie dramatu u Wyspiańskiego, przedm. S. Dobrzycki, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań–Warszawa–Wilno–Lublin 1924.
• Miodońska-Brookes Ewa, Studia o kompozycji dramatów Stanisława Wyspiańskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1972.
• Miodońska-Brookes Ewa, „Zdobywaj co dzień Boga i siebie na nowo...” (Religijne aspekty dramatów Wyspiańskiego), w: Dramat i teatr religijny w Polsce, red. I. Sławińska, W. Kaczmarek, Wydawnictwo Towarzystw Naukowych KUL, Lublin, 1991, s. 235–263.
• Olszewska Maria Jolanta, Tragedia ludowa według Wyspiańskiego. «Klątwa» i «Sędziowie», w: «Tragedia chłopska». Od W. L. Anczyca do K.H. Rostworowskiego. Tematyka – kompozycja – idee, Wydawnictwo Wydziału Polonistyki UW, Warszawa 2001, s. 191–244.
• Ortwin Ostap, Pisma krytyczne, t. I: O Wyspiańskim i dramacie, oprac. J. Czachowska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1969.
• J.M. Synge 1871–1909, http://www.poetryfoundation.org/bio/j-m-synge [dostęp 21.04.2015].
• Pyzik Teresa, Teoria tragedii. Ze studiów nad koncepcją tragedii w angielskich i amerykańskich badaniach literackich po II wojnie światowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1976.
• Romilly Jacqueline de, Tragedia grecka, przeł. I. Sławińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.
• Sinko Tadeusz, Antyk Wyspiańskiego, Wydawnictwo G. Gebethner i Spółka, Kraków 1916.
• Sławińska Irena, Filozofia teatru, „Dialog” 1961, nr 5, s. 87–98.
• Sławińska Irena, O badaniu wizji teatralnej Wyspiańskiego, w: taż, Sceniczny gest poety. Zbiór studiów o dramacie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1960.
• Sławińska Irena, Tragedia w epoce Młodej Polski: z zagadnień struktury dramatu, nakładem Towarzystwa Naukowego, Toruń 1948.
• Synge John Millington, Jeźdźcy do morza (Riders to the Sea), przeł. M.M. Misińska, w: Dramaty irlandzkie, „Dialog. Najlepsze z najlepszych”, Warszawa–Kraków 2011, s. 16–23.
• Schmidt Joël, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, przeł. B. Sęk, Wydawnictwo „Książnica”, Katowice 1996.
• Wyspiański Stanisław, Klątwa. Tragedia, nakładem Autora, Kraków 1905.
• Tadeusz Żeleński (Boy), Klątwa, w: tenże, Pisma, t. XX: Flirt z Melpomeną. Wieczór trzeci i czwarty, red. H. Markiewicz, tom oprac. J. Kott, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1963, s. 149–162.
• Tragedia w okresie Młodej Polski i Dwudziestolecia Międzywojennego, wybór i oprac. M. Kozłowska, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2006.
• Życzyński Henryk, Teoria dramatu, nakładem Księgarni „Kresy”, Cieszyn 1922, s. 90–115.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.33.14