Dadaism (Re)activated. Artzins and Dada

• Authors: Magdalena Lachman
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The article analyses in what way artzins (independent art and literary journals published in Poland in the 1980s and 1990s) drew inspiration from the Dada tradition, and how they made its philosophy live again. Artzins are seen here both as a medium of literature and art and as specific forms of artistic expression (press art). The article attempts to show why artzins and their authors were interested in reviving the avant-garde and Dada ideas. It also investigates how Dadaism functions today in the form of contemporary works and styles which are influenced by this avant-garde movement. What is more, the article tries to answer the question about the nature and definition of Dadaism shaped and reflected by today's artistic projects.

Keywords

EN

artzin; Polish counterculture in the 1980s and 1990s; Dadaism

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2017
• Volume: 44
• Issue: 6
• Pages: 89-117

Dates

published

2018-02-08

Contributors

author

Magdalena Lachman

• Chair of Polish Literature of the 20th and 21st Century, University of Lodz

References

• Antologia zinów 1989–2001, D. Ciosmak (ed.), R. Grodzicki et al. (do-editors), Wydawnictwo Liberation, Kielce 2001.
• Art Zine Gallery [catalogue of the 1st Art Zine Gallery festival], Zielona Góra 1992.
• Art-ziny. Zielonogórska twórczość alternatywna lat 90. [exhibition catalogue: Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, IX–X 2009, exhibition concept and program, catalogue content: A. Kamińska, consultants: J. Katos Katarzyński, B. A. Kieć] Muzeum Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra 2009.
• Bielska K., “Trzeci obieg wydawniczy w PRL oraz drugi obieg w latach 70. i 80.”, Pedagogia Ojcostwa, 2013, issue 1, p. 194–201 (available on-line: http://www.pedkat.pl/images/czasopisma/po6/po614.pdf 2015.12.]).
• Bińczycki J., “Ziny. Najkrótsze wprowadzenie”, Ha!art, 2011, issue 35/36, pp. 67–68.
• Burnetko K., “III obieg – wciąż bunt i niezależność”, Polityka, 1992, issue 30, p. 7.
• Chmiel M. Paweł Koñjo Konnak – fenomen uczestnictwa w sztuce współczesnej, Narodowe Centrum Kultury, Warsaw 2013.
• Chojnacki R., “Fizjologia art zinu, czyli rozważania eklektycznego filozofa z Lampą w dłoni”, Studium, 1996, issue 2/3, pp. 166–168.
• Czapliński P., Śliwiński P., “Przesilenie wrażliwości”, [in:] Literatura polska 1976–1998. Przewodnik po prozie i poezji, Wydawnictwo Literackie, Krakow 1999, pp. 169–173.
• Czapliński P., Śliwiński P., “Pomarańczowa alternatywa literatury polskiej? O Lampie i Iskrze Bożej”, [in:] Kontrapunkt. Rozmowy o książkach, Obserwator, Poznań 1999, pp. 91–94.
• Drągowska M., Kuryłek D. Tatar E. M., “Krótka historia Grupy Ładnie”, Korporacja Ha!art, Krakow 2008.
• “Drugi Warszawski Art Zine Show 20–21 maja 1994”, Krzywe Koło Literatury, 1994, issue 5, pp. 6–7.
• Drzewucki J., “Poezja trzeciego obiegu”, Informator Kulturalny Województwa Zielonogórskiego, 1995, issue 2, p. 5.
• Drzewucki J., “Poezja trzeciego obiegu. Kazik Malinowski, Ziggy Stardust i inni”, Plus Minus [suppl. to Rzeczpospolita] 1994, issue 46, p. 17.
• Dunin-Wąsowicz P., “Inny obieg”, Polityka, 1991, issue 47, p. 8.
• Dunin-Wąsowicz P., “Jak zakwitły i zwiędły kwiaty technologii i demokracji – artziny w Polsce”, [in:] Kultura niezależna w Polsce 1989–2009, P. Marecki (ed.), Korporacja Ha!art, Krakow 2010, pp. 47–60.
• Dunin-Wąsowicz P., Rozmowy Lampowe 1993–2007, Lampa i Iskra Boża, Warsaw 2007.
• Dunin-Wąsowicz P. – interview: Donos z czasów bez faktury. O artzinach, poetyce tytułów i wspólnej sieci punkrockerów – z wydawcą, redaktorem naczelnym Lampy i autorem książki Warszawafantastyczna” – P. Dunin-Wąsowiczem interviewed by A. Wolny-Hamkało, Biuro [Press Office of BWA Wrocław] 2012 issue 1 (issue 4: Lata osiemdziesiąte), pp. 54–57.
• Dunin-Wąsowicz P. – interview: “Mogłem na tym tracić – rozmowa z Pawłem Dunin-Wąsowiczem o Lampie”, [in:] P. Marecki, Pospolite ruszenie. Czasopisma kulturalno-literackie w Polsce po1989 roku. Rozmowy z redaktorami, Korporacja Ha!art, Krakow 2005, pp. 65–88.
• Dunin-Wąsowicz P. – interview: “Portret wydawcy z czasów dojrzałości. W osiemnastolecie istnienia Lampy i Iskry Bożej interview with P. Dunin-Wąsowicz” conducted by Emilia Kledzik, Joanna Roszak, Czas Kultury, 2009, issue 5, pp. 85–98.
• Dunin-Wąsowicz P., Smoczyński R., “Zlot awangardy i ariergardy w Zielonej Górze”, Życie Warszawy, 1992, issue 239, p. 13.
• Dunin-Wąsowicz P., Varga K., Parnas bis. Słownik literatury polskiej urodzonej po 1960 roku, 3rd edition, Lampa i Iskra Boża, Warsaw 1998.
• Fenactil, Nootropil, Exkluziv 1991–1994 [reprint from photocopies of Fenactil, Nootropil, Exkluziv from the collection of Paweł Dunin-Wąsowicz], Lampa i Iskra Boża, Warsaw 2005.
• Firlej-Buzon A., “Historia polskich fanzinów”, Acta Universitatis Wratislaviensis. Bibliotekoznawstwo [vol.] 21 (1998), pp. 45–56.
• Fleischer M., Overground. Die Literatur der polnischen alternativen Subkulturen der 80er und 90er Jahre (Eine Einsicht), Verlag Otto Sagner, München 1994.
• Fleischer M., “Banalizm? Overground: cechy charakterystyczne – tendencje – prądy”, trans. M. J. Jaworowski, [in:] Xerofuria. Antologia-katalog. III warszawski Art Zine Show, 20 maja 1995, editing, introduction and notes: P. Dunin-Wąsowicz, Staromiejski Dom Kultury, Warsaw 1995, pp. 125–128, reprint as: “Overground. Cechy charakterystyczne – tendencje – prądy”, trans. M. J. Jaworowski, [in:] Xerofeeria 2.0. Antologia artzinów. Polskie alternatywne pismaliterackie 1980-2000. Wersja beta, P. Dunin-Wąsowicz, Lampa i Iskra Boża, Warsaw 2002, pp. 18–19.
• Głowacki B., “Kontrkultura w Polsce – fakt czy fikcja? Lata 80. i 90. w wypowiedziach animatorów kontrkultury na łamach fanzinów”, Stan Rzeczy, 2014, issue 2., pp. 95–118.
• Głowacki B., “Prasa trzeciego obiegu w okresie przełomu”, Kultura – Media – Teologia, 2010, issue 3, pp. 33–43.
• Grabowski P., “Zrób sobie dobrze zin. Od niezależności jako idei do niezależności jako formy”, Res Publica Nowa 2011, issue 16, pp. 66–72; in an abbreviated form the text is also available on-line: P. Grabowski, “Zrób sobie dobrze zin”, Respublica, 10 III 2012 [on-line], http://publica.pl/teksty/zrob-sobie-dobrze-zin-od-niezaleznosci-jako-idei-do-niezaleznosci-jako-formy-28350.html [accessed on: 10.12.2015].
• Haczek Z., “Art-zine: głos spod ziemi”, Gazeta Lubuska, 1992, issue 238, p. 13.
• Idzikowska M., “O pewnej osobliwości nazewniczej – tytuły zinów”, Filologia Polska [vol.] 3 (2007), pp. 43–59 [monographic issue: Między słowem a obrazem, K. Smużniak (ed.), Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2007].
• Jesswein R., “Trzeci obieg”, Odra, 1985, issue 3, pp. 34–39.
• Jędrzejewski M., Młodzież a subkultury. Problematyka edukacyjna, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warsaw 1999.
• Kajtoch W., “Czym jest zin?”, Ulica Wszystkich Świętych. Miesięcznik Mail Artu, 2001, issue 7, p. 4 [access on-line: http://zinelibrary.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=118:wojciech-kajtoch-czym-jest-zin&catid=11:o-zinach&Itemid=3]
• Kajtoch W., Świat prasy alternatywnej w zwierciadle jej słownictwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Krakow 1999.
• Kamińska A., “Art-ziny. Zielonogórska twórczość alternatywna lat 90.”, [in:] Kultura i społeczeństwo na Środkowym Nadodrzu w XIX i XX wieku, P. Bartkowiak, D. Kotlarek (eds.), ProLibris – Wydawnictwo WiMBP im. Cypriana Norwida w Zielonej Górze, Zielona Góra 2008,pp. 137–148.
• Katarzyński J., Dada Rzyje czyli To Co Było Jest i Wcale Nie Musi Być Dada, AND, Zielona Góra 1997.
• Katarzyński J., “Kalejdoskop przypadków czyli Art Zine Gallery”, Krzywe Koło Literatury, 1994, issue 5, pp. 8–11.
• Klejnocki J., Sosnowski J., Chwilowe zawieszenie broni. O twórczości tzw. pokolenia „bruLionu” (1986–1996), Wydawnictwo Sic!, Warsaw 1996.
• Klesyk Ł., “Koniec czasu utopii”, Wiadomości Kulturalne, 1995, issue 25, p. 4.
• Koñjo Konnak P., Dzieła zebrane i wylane, CKW, Gdańsk 2009.
• Koñjo Konnak P., Gangrena. Mój punk rock song, Narodowe Centrum Kultury, Warsaw 2011.
• Koñjo Konnak P., Karnawał profuzji, Narodowe Centrum Kultury, Warsaw 2013.
• Kultura niezależna w Polsce 1989–2009, P. Marecki (ed.), Korporacja Ha!art, Krakow 2010.
• Lachman M., Gry z „tandetą” w prozie polskiej po 1989 roku, Universitas, Kraków 2004.
• Lampa 2011, issue 3 [monographic issue: Totart].
• Ladorucki J., “Brulion jako pismo literackie i kulturalne schyłku XX wieku”, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum [vol.] 11 (2002), pp. 47–71.
• Linie 1988–1994, [reprint from photocopies of Linie magazine from the collection of P. Dunin-Wąsowicz, M. Karcerowicz, A. Wasilkowski, P. Roszczyk], Lampa i Iskra Boża, Warsaw 2005.
• Łojas J., Rogozińska A., “Zin”, [in:] Od aforyzmu do zinu. Gatunki twórczości słownej, G. Godlewski, A. Karpowicz, M. Rakoczy, P. Rodak (eds.), Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warsaw 2014, pp. 560–569.
• Mituś A., Stasiowski P., Rypson P., Agresywna niewinność. Historia grupy Luxus, BWA Wrocław& Osman Djajadisastra, Wrocław 2014.
• “Nike z Biedronki”, interview with P. Koñjo Konnak by P. Gołoburda, Lampa, 2009, issue 7–8, pp. 14–37.
• Pankowski R., “Kontrkultura w Polsce – Fanziny”, Plastyka i Wychowanie, 1993, issue 4, p. 49.
• Pęczak M., “Amatorzy awangardy”, Polityka, 1993, issue 47, p. 10.
• Pęczak M., Mały słownik subkultur młodzieżowych, Semper, Warsaw 1992.
• Puczko K., “Zrób to sam”, Ex Libris 1995, issue 83, p. 15.
• P.D.W. [P. Dunin-Wąsowicz], “Art Zine Show”, Nowy Nurt, 1995, issue 10, p. 2.
• Ratyńska C., “Art zine. Enfant terrible literatury”, Wydawca, 1995, issue 5, pp. 26–27.
• Rerak S., Chłepcząc ciekły hel. Histøria yassu, Stowarzyszenie A Kuku Sztuka, Gdynia 2012.
• Rostkowski D., “Prasa odlotystów. Fanziny – pisma subkultury”, Gazeta Wyborcza, 1993, issue 158, p. 4.
• Rudiak R., “Literacka promocja Zielonej Góry pod koniec XX wieku, czyli historia zjawisk artystycznych i wydarzeń kulturalnych”, Studia Zielonogórskie, vol. 19 (2013), pp. 49–95.
• Rudiak R., “Trzeci obieg literatury. Artziny w Zielonej Górze i w województwie; Działalność lubuskich organizacji i ugrupowań młodoliterackich”, [in:] Życie literackie na Ziemi Lubuskiejw latach 1945–2000, Pro Libris, Zielona Góra 2015, pp. 284–288, 296–299.
• Rypson P., “Dosyć Podporządku!”, Ex Libris, 1994, issue 43, pp. 10–11.
• Rypson P., Książki i strony. Polska książka awangardowa i artystyczna w XX wieku, Centrum Sztuki Współczesnej, Warsaw 2000.
• Sedeńko W., “Krótkie dzieje fanzinu polskiego”, Nowa Fantastyka, 1992, issue 7, pp. 65–67.
• Skiba K., Janiszewski J., Koñjo Konnak P., Artyści, wariaci, anarchiści. Opowieść o gdańskiej alternatywie lat 80., Narodowe Centrum Kultury, Warsaw 2011.
• Skiba K., Komisariat naszym domem. Pomarańczowa historia, 2nd edition, Narodowe Centrum Kultury, Warsaw 2015.
• Słownik terminów literackich, J. Sławiński (ed.), 3rd edition amended, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warsaw–Krakow 2000 (entries: “fanziny”, p. 150; “trzeci obieg”, p. 593).
• Smoczyński R., “Przyspieszyć koniec świata”, [in:] Żadna rozrywka dla chłopaków, Lampa i Iskra Boża, Warsaw 1993, pp. 12–20.
• Sobczak J., “O Art Zine Gallery i Art Zine Kongres”, [in:] “Arkusz literacki”, Informator Kulturalny Województwa Zielonogórskiego, 1997, issue 6.
• Spontaniczna kultura młodzieżowa. Wybrane zjawiska, J. Wertenstein-Żuławski, M. Pęczak (eds.), Wydawnictwo „Wiedza o Kulturze”, Wrocław 1991.
• Spychalski M., “Na straży awangardy – wesołe i ponure wypisy z historii polskiego undergroundu”, Odra, 2014, issue 4, pp. 23–31.
• Stabro St., “Związki liryki Jacka Podsiadły z tradycją kontrkultury”, [in:] Literatura polska 1990–2000, T. Cieślak, K. Pietrych (eds.), vol. 1, Wydawnictwo Zielona Sowa, Krakow 2002,pp. 244–279.
• Stępień T., “Art-zin”, [in:] Szkolny słownik wiedzy o literaturze. Pojęcia – problemy – koncepcje, R. Cudak, M. Pytasz (eds.), Videograf II, Katowice 2000, pp. 18–22.
• Stępkowska M., “III Warszawski Art Zine Show”, Krzywe Koło Literatury, 1995, issue 7, pp. 13–14.
• Szczepaniak G., “Fanzinowa menażeria”, Nowa Fantastyka, 1999, issue 12, p. 74.
• Tekieli R., “Fuckty (1)”, bruLion, 1989, issue 11–12, pp. 148–168 (reprint: Tekieli R., “Fuckty” [reprint with the consent of R. Tekieli, edited and abbreviated by: M. K. Dziób], Fronda LUX, 2014, issue 72).
• Tkaczyk W., “Tęczowe odcienie kontrkultury”, Arkusz, 1995, issue 6, p. 7.
• Uglik J., “Artzine’y w Polsce (Rozmowa spreparowana – między Stefanem Pastuszewskim a Jackiem Uglikiem)”, Akcent, 2000, issue 4, pp. 16–17.
• Varga K., “Białoczerwona alternatywa. (Polski underground literacki opisany w Niemczech)”, Gazeta Wyborcza, 1995, issue 172, p. 11.
• Varga K., “Powolny schyłek epoki art zinów”, Notes Wydawniczy, 1994, issue 11, pp. 36–37.
• Varga K., “Trzecia droga, czyli polskie pisma artystyczne w obiegu alternatywnym w latach 80. i 90.”, [in:] Xerofeeria 2.0. Antologia artzinów. Polskie alternatywne pisma literackie 1980–2000. Wersja beta, P. Dunin-Wąsowicz, Lampa i Iskra Boża, Warsaw 2002, pp. 4–18.
• Varga K., “Wyciskanie pryszcza”, Gazeta Wyborcza, 1994, issue 99, p. 8.
• Varga K., “Zinowcy są zmęczeni”, Gazeta Wyborcza, 1994, issue 250, p. 10.
• “W stanie pierwiastkowym. Rozmowa z W. Kajtochem”, interviewer J. Bińczycki, Ha!art, 2011, issue 35/36, pp. 70–76.
• Wright F. The History and Characteristics of Zines, part 1–2 [on-line], http://www.zinebook.com/resource/wright1.html and http://www.zinebook.com/resource/wright2.html or http://zinelibrary.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=191:-fred-wright-the-history-and-characteristics-of-zines&catid=11:o-zinach&Itemid=3 [accessed on: 10.12.2015].
• Xerofeeria. Antologia. Polskie alternatywne pisma artystyczne od – ∞ do października 1993. Antologia Art Zinów. – Wyd. dla Art Zine Gallery II, P. Dunin-Wąsowicz, J. Katarzyński, J. Sobczak, A. Wasilkowski (eds.), Lampa i Iskra Boża, Warsaw–Zielona Góra 1993.
• Xerofeeria 2.0. Antologia artzinów. Polskie alternatywne pisma literackie 1980–2000. Wersja beta, P. Dunin-Wąsowicz, Lampa i Iskra Boża, Warsaw 2002.
• Xerofrenia. Antologia wierszy z tomików wydawanych w obiegu alternatywnym i nie tylko. Antologia nowych wierszy – published for Art Zine Gallery III, selection of poems P. Dunin-Wąsowicz, J. Sobczak, drawings K. May, Lampa i Iskra Boża, Warsaw – Zielona Góra 1994.
• Xerofuria. Antologia-katalog. III warszawski Art Zine Show, 20 maja 1995, editing, introduction and notes: P. Dunin-Wąsowicz, Staromiejski Dom Kultury, Warsaw 1995.
• “Zin o zinach”, J. Bińczycki, Ha!art, 2011, issue 35/36, pp. 65–92.
• Żuliński L., “Art Zine Show”, Wiadomości Kulturalne, 1995, issue 25, p. 4.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.44.06