Raport i lament – zapiski z Auschwitz Załmena Gradowskiego

• Authors: Kazimierz Adamczyk

Title variants

Raport i lament – zapiski z Auschwitz Załmena Gradowskiego

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Notes of Załmen Gradowski, one of the leaders of the Sonderkommando revolt in Auschwitz-Birkenau, is one of the most important documents of the Holocaust produced by his victims during the crime and at its epicenter. Their fragments were published in Poland and Israel. Gradowski was a religious Jew from Grodno, he prayed daily in the camp and wrote down transport information. His family: mother, wife and children, immediately after arriving in Auschwitz, were murdered in gas chambers. The author analyzes the literary value of this extraordinary document, which consists of narrative diary entries and imaginative lyrical inscriptions, rooted in the Jewish tradition of conversation with God. So we read the records of the nature of the report and lament. This unique record – given its place of origin and literary values – a testimony of the crimes committed against and suffering of the victims of the Holocaust once again asks us about the inexpressibility of the Holocaust.

Keywords

EN

Załmen Gradowski; Holocaust; Auschwitz-Birkenau; Jews; Sonderkommando; gas-chamber; testimony; literariness

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2018
• Volume: 47
• Issue: 1
• Pages: 41-58

Dates

published

2018-05-25

Contributors

author

Kazimierz Adamczyk

• Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Historii Literatury Polskiej XX wieku, ul. Gołębia 16–18, 30-007 Kraków

References

• Cohen Nathan, „Diaries” of the Sonderkommando, w: Anatomy of the Auschwitz Death Camp, red. Yisrael Gutman i Michael Berenbaum, Indiana University Press, Bloomington 1998, s. 522–534.
• Czech Danuta, Kalendarz wydarzeń w KL Auschwitz, Wydawnictwo Państwowego Muzeum w Oświęcimiu-Brzezince, Oświęcim 1992.
• Delaperrière Maria, Świadectwo jako problem literacki, „Teksty Drugie” 2006, nr 3, s. 59–70.
• Eaglestone Robert, The Holocaust and the Postmodern, Oxford University Press, Oxford 2004.
• Foley Barbara, Fact, Fiction, Fascicm. Testimony and Mimezis in Holocaust Narratives, „Comparative Literature” 1982, nr 34, s. 330–360.
• Friedländer Saul, Czas eksterminacji. Nazistowskie Niemcy i Żydzi 1939–1945, przekł. Sławomir Kupisz, Anna Maria Nowak, Krzysztof Masłowski, Prószyński Media, Warszawa 2010.
• Gradowski Załmen, [List], [Dziennik], przekł. Bernard Mark, popr. i uzup. Roman Pytel, „Zeszyty Oświęcimskie” 1972, numer specjalny (II): Wśród koszmarnej zbrodni. Rękopisy członków Sonderkommando, s. 131–162.
• Gradowski Załmen, Noc księżycowa, przekł. Elżbieta Golińska, w: Cywiński Piotr M.A., Zagłada w pamięci więźniów Sonderkommando, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim2015, s. 69–82.
• Gradowski Załmen, Wolny człowieku wiedz, że to jest ogień z piekła…, „Pro memoria” 2006, nr 25, s. 35–44.
• Greif Gideon, „…płakaliśmy bez łez…”. Relacje byłych więźniów żydowskiego Sonderkommando z Auschwitz, tłum. Jan Kapłon, konsultacja nauk. Franciszek Piper, Piotr Setkiewicz, Żydowski Instytut Historyczny, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Warszawa–Oświęcim 2001.
• Kielar Wiesław, Anus mundi, przedm. Mieczysław Kieta, Atut, Wrocław 2004.
• Lang Berel, Przedstawienie zła: etyczna treść a literacka forma, tłum. Anna Ziębińska-Witek, „Literatura na Świecie” 2004, nr 1–2, s. 15–63.
• Laub Dori, Zdarzenie bez świadka: prawda, świadectwo, oraz ocalenie, tłum. Tomasz Łysak, „Teksty Drugie” 2007, nr 5, s. 118–130.
• Leociak Jacek, Tekst wobec Zagłady. O relacjach z getta warszawskiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2016.
• Levi Primo, Pogrążeni i ocaleni, przekł. Stanisław Kasprzysiak, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2007.
• Mark Bernard, O rękopisie Załmena Gradowskiego, „Zeszyty Oświęcimskie” 1972, nr specjalny (II): Wśród koszmarnej zbrodni. Rękopisy członków Sonderkommando, s. 127–130.
• Roskies David, Wartime Victim Writing in Eastern Europe, w: Literature of the Holocaust, red. Alan Rosen, Cambridge University Press, Cambridge 2013, s. 15–32.
• Szwarc Zając Anna, Willy, przyjaciel prawdziwy czy wymyślony? Rozważania nad polskim i włoskim tłumaczeniem książki „Szukajcie w popiołach”, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”,t. 8 (2012), s. 403–418.
• Wygodzki Stanisław, W sercu piekła, „Nowiny-Kurier” 1977, nr 157, s. 8.
• Zaklinowski David, Sanctification of the Moon. Kiddush Levanah, the blessing on the moon [online], chabad.org/library/article_cdo/aid/1904288/jewish/Sanctification-of-the-Moon.htm[dostęp 15.05.2016].
• Zawodny Marta, Świadectwo śmierci Innego w zapiskach Załmena Gradowskiego, „Rocznik Antropologii Historii” 2013, nr 1, s. 241–250.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.47.04