"Samobójca. Powieść karpacka" Władysława Sabowskiego: popularna powieść regionalna

• Authors: Aneta Narolska

Title variants

"Samobójca. Powieść karpacka" Władysława Sabowskiego: popularna powieść regionalna

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Samobójca. Powieść karpacka Władysława Sabowskiego uznana została za pierwszą nowoczesną polską powieść kryminalną. Centralnym zagadnieniem jest w niej zbrodnia, brak tu jednak zagadki i drogi wiodącej do jej rozwiązania. Wątek sensacyjny łączy się w utworze ambicjami etnograficznymi. Motyw gór nie służy jedynie realizacji tematu zabójstwa, zaś wskazana w podtytule powieści kategoria „karpackości” realizowana jest na kilku poziomach: przestrzeni, kultury materialnej, mitu zbójnickiego oraz nawiązań do górskiej literatury. Opisy etnograficzne są tu włączone w sensacyjną fabułę, stąd Samobójcę można uznać za popularną powieść sensacyjno-etnograficzną, z akcją osadzoną w realiach regionu Podhala.

EN

Suicide. Carpathian novel by Władysław Sabowski is considered to be the first mod­ern Polish crime fiction. It focuses on crime, but there is no riddle or a way leading to the solution of the mystery. The suspense intertwines with the author’s ethnographic ambitions. The motif of mountains is used not only to present the murder, and “Carpathianity”, as suggested by the subtitle, is realised on a few levels: space, mate­rial culture, the bandit myth and allusions to the literature on mountains. Suicide may be considered to be a popular regional novel.

Keywords

PL

powieść sensacyjno-etnograficzna; regionalizm; góry w literaturze; powieść sensacyjno-etnograficzna; regionalizm; góry w literaturze

EN

suspense-ethnographic novel; regionalism; mountains in literature

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2018
• Volume: 50
• Issue: 4
• Pages: 29-48

Dates

published

2019-05-17

Contributors

author

Aneta Narolska

• Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Filologii Polskiej, Zakład Literatury XIX wieku

References

• Brzozowska-Komorowska Teresa, Podhale, w: Dzieje folklorystyki polskiej 1864–1918, red. Helena Kapełuś, Julian Krzyżanowski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1982, s. 567–589.
• Burkot Stanisław, „Ulana”. Powieść „malownicza” i powieść o ludzkich namiętnościach, „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 1986, t. 21, s.19–33.
• Burkot Stanisław, Władysław Sabowski 1837–1888, w: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, Seria 4: Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, t. 2, zespół red. Janina Kulczycka-Saloni, Henryk Markiewicz, Zbigniew Żabicki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1966, s. 271–290.
• Goszczyński Seweryn, Dziennik podróży do Tatrów, oprac. Stanisław Sierotwiński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1958, BN I 170.
• Gurbiel Andrzej, O „Dziurdziach” Elizy Orzeszkowej, w: W świecie Elizy Orzeszkowej, red. Halina Bursztyńska, „Prace Monograficzne”, t. 107, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1990, s. 29–39.
• Janicka-Krzywda Urszula, Niespokojne Karpaty, czyli rzecz o zbójnictwie, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa–Kraków 1986.
• Janota Eugeniusz, Przewodnik w wycieczkach na Babią Górę, do Tatr i Pienin, Nakładem Juliusza Wildta, Kraków 1860.
• Kolberg Oskar, Dzieła wszystkie, t. 44: Góry i Podgórze, cz. 1, z rękopisów opracowali Zbigniew Jasiewicz, Danuta Pawlak, red. Elżbieta Miller, Polska Akademia Nauk, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Wrocław–Poznań 1968.
• Kolbuszewski Jacek, Góry w literaturze popularnej, Sabowski Władysław, „Samobójca”, [hasło] w: Słownik literatury popularnej, red. Tadeusz Żabski, wyd. 2 popr. i uzup., Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006, s. 187–188, 553, 555.
• Kolbuszewski Jacek, Tatry w literaturze polskiej 1805–1939, cz. 1: 1805–1888, cz. 2: 1889–1939, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1982.
• Kraska Mariusz, Na tropie Szakala. Gry i konwencje political fiction, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2003.
• Krzyżanowski Julian, Paralele. Studia porównawcze z pogranicza literatury i folkloru, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1977.
• Kubikowski Zbigniew, W raju fałszywych ambicji, „Odra” 1963, nr 6, s. 29–34; [przedruk] w: Bezpieczne małe mity, Wrocław 1965, s. 119–132; [przedruk] w: Regionalizm literacki w Polsce. Zarys historyczny i wybór źródeł, red. Zbigniew Chojnowski, Małgorzata Mikołajczak, wstęp Małgorzata Mikołajczak, Universitas, Kraków 2016, s. 330–339.
• Kunicki Wojciech, Western (opowieść o Dzikim Zachodzie), [hasło] w: Słownik literatury popularnej, red. Tadeusz Żabski, wyd. 2 popr. i uzup., Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006, s. 639–643.
• Mrowczyk-Hearfield Ewa, Badania literatury kryminalnej: propozycja, „Teksty Drugie” 1998, nr 6, s. 87–98.
• Orzeszkowa Eliza, Listy zebrane, do druku przygotował i komentarzem opatrzył Edmund Jankowski, t. 2, Zakład im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1955.
• Piasecki Zdzisław, Byli chłopcy, byli… Zbójectwo karpackie – prawda historyczna, folklor i literatura polska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1973.
• Piotrowski Stanisław, Skalne Podhale w literaturze i kulturze polskiej, przedm. Julian Krzyżanowski, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1970.
• Popławski Jan Ludwik, Powieść szlachecka, w: Jan Ludwik Popławski, Szkice literackie i naukowe, nakładem Księgarni Edward Wende i Ska (T. Hiż i A. Turkuł), Warszawa 1910, s. 104–127.
• Prokop-Janiec Eugenia, Powieść etnograficzna a kultury mniejszości, w: Etniczność – tożsamość – literatura. Zbiór studiów, red. Paweł Bukowiec, Dorota Siwor, Biblioteka Literatury Pogranicza, t. 19, Universitas, Kraków 2010, s. 11–31.
• Reizow Borys, Francuska powieść historyczna w epoce romantyzmu, przeł. Paweł Hertz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1969.
• Ruszczyńska Marta, Historie kryminalne w powieści galicyjskiej drugiej połowy XIX wieku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego. Seria Scripta Humana”, t. 5: Kryminał. Między tradycją a nowatorstwem, red. Marta Ruszczyńska, Dorota Kulczycka, Wolfgang Brylla, Elżbieta Gazdecka, s. 63–74.
• Siewierski Jerzy, Powieść kryminalna, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1979.
• Skiba Wołody [Sabowski Władysław], Samobójca. Powieść karpacka, „Opiekun Domowy” 1867, nr 32, s. 252–255; nr 33, s. 258–260; nr 34, s. 266–268; nr 35, s. 276–278; nr 36, s. 291–295; nr 37, s. 300–303; nr 38, s. 306–308; nr 39, s. 315–318;nr 40, s. 321–324; nr 41, s. 333–334; nr 42, s. 338–340; nr 43, s. 348–350; nr 44, s.356–357; nr 45, s. 364–365; nr 46, s. 372–375; nr 47, s. 380–383; nr 48, s. 387–390;nr 49, s. 395–397; nr 50, s. 402–405; nr 51, s. 410–414; nr 52, s. 418–422; nr 53, s.425–428.
• Stelmachowska Bożena, Regionalizm etnograficzny na tle przykładów z współczesnej twórczości literackiej Polski Zachodniej. Przyczynek do teorii regionalizmu, w: Regionalizm literacki w Polsce. Zarys historyczny i wybór źródeł, red. Zbigniew Chojnowski, Małgorzata Mikołajczak, wstęp Małgorzata Mikołajczak, Universitas, Kraków 2016.
• Sztachelska Jolanta, Od Darwina do mitu. Rzecz o Adolfie Dygasińskim, „Litteraria Copernicana” 2009, nr 2: Dygasiński, pod red. Zofii Mocarskiej-Tycowej, Ewy Owczarz, Mirosławy Radowskiej-Lisak, s. 21–41.
• Węglarz Stanisław, Tutejsi i inni, cz. 1: O etnograficznym zróżnicowaniu kultury, „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1997, t. 36.
• Węgorowska Katarzyna, Od Gorgony do Kolberga. Świat korali/koralowców w polszczyźnie (w druku), Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Wolny Helena, Literacka twórczość Adolfa Dygasińskiego. Studia, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 1991.
• Żabski Tadeusz, Proza jarmarczna XIX wieku. Próba systematyki gatunkowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1993.
• Żabski Tadeusz, Romans zbójecki, [hasło] w: Słownik literatury popularnej, red. Tadeusz Żabski, wyd. 2 popr. i uzup., Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006, s. 545–547.
• Żmigrodzka Maria, „Kwestia chłopska” Elizy Orzeszkowej, „Twórczość” 1949, nr 2, s.85–105; nr 3, s. 105–129.
• Żmudziak Magdalena, „Historia pewnej zbrodni”. O „Samobójcy” Władysława Sabowskiego, referat wygłoszony na Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „«Mistyka gór». Literackie, artystyczne i filmowe kreacje gór na przestrzeni różnych epok”, zorganizowanej przez Koło Krytyków Literackich oraz Koło Badań nad Twórczością Pozytywistów KUL, 24 marca 2017 r.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.50.03