Detektyw Fryga na tropie Henryk Nagiel "Tajemnica Nalewek" i "Sęp"

• Authors: Renata Stachura-Lupa

Title variants

Detektyw Fryga na tropie Henryk Nagiel "Tajemnica Nalewek" i "Sęp"

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Powieści Nagla na ogół nie zwracały uwagi badaczy, z wyjątkiem pewnych odniesień w pracach poświęconych rozwijaniu powieści kryminalnych w Polsce, obrazu Warszawy w literaturze polskiej XIX wieku czy historii polskiej prasy emigracyjnej. Pisząc kryminały – Tajemnice Nalewek i Sępa – autor podążał za przykładem powieści obcojęzycznych, przede wszystkim angielskich i francuskich. Główny bohater jego kryminałów, detektyw Fryga, nie jest jeszcze typem naukowca, który prowadzi śledztwo w zaciszu swojego biura, biblioteki czy laboratorium. Przypomina Vidocqa i jednego z jego literackich odpowiedników, protagonistę powieści Gaboriau – policjanta Lecoqa. Podczas śledztwa Fryga wiele zawdzięcza przypadkowi i szczęściu, jest aktywny, energiczny i twórczy, starając się zaś przyspieszyć tempo wydarzeń, przejmuje inicjatywę w walce z przestępczością. W powieści Nagla tajemnica wiąże się nie tylko z motywem zbrodni, sekretem skrytym za przestępstwem i próbą rozwiązania, ale wydaje się nieodłącznym elementem rzeczywistości. Świat stworzony przez Nagla jest mroczny, niejednoznaczny i wywołuje niepokój. Rozwiązanie zagadki kryminalnej i ukaranie winnych oznacza zwycięstwo sprawiedliwości, po­rządku społecznego i konwencji, ale nie eliminuje poczucia zagrożenia.

EN

Nagiel’s novels have not attracted researchers’ attention, except for some references to works devoted to the development of mystery novels in Poland, the image of Warsaw in Polish literature of the 19th century, or the history of Polish immigrant society press. When writing his crime novels – Tajemnica Nalewek and Sęp – the author followed the example of foreign novels, mainly English and French ones. The main character of his crime novels, detective Fryga, is not the scientist type who investigates data in his quiet office, library or laboratory. He resembles Vidocq and one of his literary counterparts, the character of Gaboriau’s novel – policeman Lecoq. In his investigation, he owes a lot to coincidence and luck; he is active, energetic and creative, trying to speed up events, he takes the initiative in the fight against crime. In Nagiel’s novels, mystery not only is connected with the motif of crime, the secret behind the crime and an attempt to solve it, but also seems to be an inherent element of the world. The world created by Nagiel is dark, complex and anxiety-provoking. Solving the crime stories and punishing culprits mean the triumph of justice, social order and convention, but they do not eliminate the sense of threat.

Keywords

PL

XIX wiek; powieść kryminalna; powieść tajemnic; Henryk Nagiel; XIX wiek; powieść kryminalna; powieść tajemnic; Henryk Nagiel

EN

19th century; crime novel; mystery novel; Henryk Nagiel

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2018
• Volume: 50
• Issue: 4
• Pages: 89-105

Dates

published

2019-05-17

Contributors

author

Renata Stachura-Lupa

• Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Katedra Literatury Polskiej XIX wieku, Katedra Literatury Współczesnej i Krytyki Literackiej

References

• Bachórz Józef, Polska powieść tajemnic w pierwszym ćwierćwieczu jej istnienia, w: Formy literatury popularnej, pod red. Aleksandry Okopień-Sławińskiej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, Wrocław–Warszawa 1973, s. 115–135.
• Bachórz Józef, Powieść tajemnic, w: Słownik literatury popularnej, pod red. T. Żabskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006, s. 485–488.
• Bujnicki Tadeusz, Między „Nocą z 3-go na 4-ty Grudnia” a „Liściem akacji” Walerego Przyborowskiego czyli początki polskiej powieści kryminalnej, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2013, t. 13, s. 49–66.
• Caillois Roger, Odpowiedzialność i styl. Eseje, wybór Macieja Żurowskiego, sł. wstępne Jana Błońskiego, przekł. Jan Błoński et al., Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1967.
• Cegielski Tadeusz, Detektyw w krainie cudów. Powieść kryminalna i narodziny nowoczesności 1841–1941, Wydawnictwo W.A.B, Warszawa 2015.
• Detko Jan, Warszawa naturalistów, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1980.
• Eco Umberto, Superman w literaturze masowej. Powieść popularna: między retoryką a ideologią, przeł. Joanna Ugniewska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1996.
• Ihnatowicz Ewa, „Tajemnice Nalewek”. Funkcjonalizacja konwencji przewodnika po mieście w polskiej powieści tajemnic końca XIX w. Studium przypadku, w: Człowiek – społeczeństwo – źródła. Studia dedykowane Profesor Jadwidze Hoff, pod red. Szczepana Kozaka, Dariusza Opalińskiego, Janusza Polaczka, Szymona Wieczorka, Wioletty Zawitkowskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2014, s. 482–493.
• Kaczyński Paweł, Gaboriau i jego polski naśladowca, Kazimierz Chłędowski, w: Literatura kryminalna. Na tropie źródeł, pod red. A. Gemry, Wydawnictwo EMG, Kraków 2015, s. 389–401.
• Lasić Stanko, Poetyka powieści kryminalnej. Próba analizy strukturalnej, przeł. Magdalena Petryńska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1976.
• Lesicz-Stanisławska Katarzyna, Miejskie tajemnice. Paryż Eugeniusza Sue a Warszawa Adolfa Dygasińskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego. Seria Scripta Humana” 2014, t. 3: Eugeniusz Sue. Życie – twórczość – recepcja, wyd. specjalne, red. Dorota Kulczycka, Aneta Narolska, s. 263–276.
• Nagiel Henryk, Sęp. Romans kryminalny, korekta i red. Arkadiusz Dybowski, Wydawnictwo CM, Warszawa 2014.
• Nagiel Henryk, Tajemnice Nalewek, korekta i red. A. Lech, Wydawnictwo CM, Warszawa 2013.
• Olszewska Maria Jolanta, Opowieść o mrocznej stronie miasta – Henryk Nagiel „Tajemnice Nalewek”, w: Zbrodnie, sensacje i katastrofy w prasie polskiej do 1914 roku, red. Krzysztof Stępnik, Monika Gabryś, Wydawnictwo WSPA, Lublin 2010, s.139–151.
• Paczkowski Andrzej, Prasa polonijna w latach 1870–1939. Zarys problematyki, Biblioteka Narodowa, Warszawa 1977.
• Płaza Maciej, Anioł dziwnych opowieści, w: Edgar Allan Poe, Opowieści miłosne, śmiertelne i tajemne, wybrał, oprac. i posł. opatrzył Maciej Płaza, przeł. Bolesław Leśmian et al., Vesper, Poznań 2010.
• Powązka Elżbieta, Solecka Teresa, Katabaza dandysa. O „Tajemnicach Paryża”, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego. Seria Scripta Humana” 2014, t.3: Eugeniusz Sue. Życie – twórczość – recepcja, wyd. specjalne, red. Dorota Kulczycka, Aneta Narolska, s. 59–96.
• Sawicka Elżbieta, Henryk Nagiel i tajemnice Nalewek, w: Warszawa pozytywistów, pod red. Janiny Kulczyckiej-Saloni i Ewy Ihnatowicz, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa 1992.
• Siewierski Jerzy, Powieść kryminalna, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1979.
• Stachura-Lupa Renata, Pisać jak Gaboriau. O „Po nitce do kłębka” Kazimierza Chłędowskiego, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2013, t. 13, s. 19–32.
• Thorward Jürgen, Godzina detektywów. Rozwój i kariera kryminalistyki, przeł. Krystyna i Kazimierz Jaegermanowie, Jerzy Dumański, Jan Markiewicz, posłowiem opatrzył Jan Markiewicz, wyd. 2, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1993.
• Żabski Tadeusz, Proza jarmarczna XIX wieku. Próba systematyki gatunkowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1993.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.50.06