Pan Whicher w przedpowstaniowej Warszawie i radca Estar Van Houten w sklepie Wokulskiego – kryminał historyczny jako opowieść o przeszłości

• Authors: Agnieszka Izdebska

Title variants

Pan Whicher w przedpowstaniowej Warszawie i radca Estar Van Houten w sklepie Wokulskiego – kryminał historyczny jako opowieść o przeszłości

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy dwóch powieści, które – pozornie lub rzeczywiście – są realizacją konwencji kryminału historycznego. Pierwsza z nich to Pan Whicher w Warszawie Agnieszki Chodkowskiej-Gyurics i Tomasza Bochińskiego, druga to Carska rosza­da Melchiora Medarda. W tekście rozważane są aspekty genologiczne obu dzieł i konsekwencje owego gatunkowego usytuowania dla sposobu, w jaki ukazywana jest w nich dziewiętnastowieczna przeszłość. Ostatecznie – mimo różnic – w obu powieściach w sposobie konstruowania wieku XIX widać silne uwikłanie w dyskurs oromantyczno-martyrologicznej proweniencji.

EN

This article addresses two novels that, seemingly or truly, realise the historical crime convention. One of the novels is Pan Whicher w Warszawie (“Mr. Whicher in Warsaw”) by Agnieszka Chodkowska-Gyurics and Tomasz Bochiński, and the other one is Carska roszada (“The Tsar Castling”) by Melchior Medard. Genre aspects of both works are considered, and the consequences the conventional location carries for the way in which the 19th century reality is constructed in both novels. Finally – despite the differences between them – in both crime novels, the Polish history of the 19th century is shaped via many elements; one of them is strong reliance on the discourse of romantic martyr-related provenance.

Keywords

PL

kryminał historyczny; powieść historyczna; literatura popularna; XIX wiek w literaturze; kryminał historyczny; powieść historyczna; literatura popularna; XIX wiek w literaturze

EN

a historical crime fiction; historical fiction; popular literature; the 19th century in literature

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2018
• Volume: 50
• Issue: 4
• Pages: 173-194

Dates

published

2019-05-17

Contributors

author

Agnieszka Izdebska

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Katedra Teorii Literatury

References

• Bradshaw Smith Donna, Bruce Alexander: Sir Henry Fielding and Blind Justice, w: The Detective as Historian: History and Art in Historical Crime Fiction, ed. R.B. Browne and L.A. Kreiser Jr, Bowling Green State University Popular Press, Bowling Green 2000, s. 175–185.
• Chodkowska-Gyurics Agnieszka, Bochiński Tomasz, Pan Whicher w Warszawie, Instytut Wydawniczy Erica, Warszawa 2012.
• Czubaj Mariusz, Etnolog w Mieście Grzechu. Powieść jako świadectwo antropologiczne, Oficynka, Gdańsk 2010.
• Dominas Konrad, Antyk w kryminale, kryminał w antyku. Steven Saylor i recepcja literatury antycznej, w: Literatura kryminalna. Na tropie źródeł, pod red. Anny Gemry, Wydawnictwo EMG, Kraków 2015, s. 221–241.
• Drozdowski Marian Marek, Zahorski Andrzej, Historia Warszawy, Wydawnictwo Jeden Świat, Warszawa 2004.
• Eco Umberto, Lector in fabula. Współdziałanie w interpretacji tekstów narracyjnych, przeł. Piotr Salwa, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1994.
• Eldridge David N., Westervelt Theron M., Meek Edward L., Michael Clynes: The Recollections of Shallot, w: The Detective as Historian: History and Art in Historical Crime Fiction, ed. R.B. Browne and L.A. Kreiser Jr, Bowling Green State University Popular Press, Bowling Green 2000, s. 156–168.
• Encyklopedia Warszawy, red. Bartłomiej Kaczorowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
• Fulińska Agnieszka, Dlaczego literatura popularna jest popularna?, „Teksty Drugie” 2003, nr 4, s. 55–66.
• Głębocki Wiesław, Warszawskie pomniki, PTTK „Kraj”, Warszawa 1990.
• Izdebska Agnieszka, Forma, ciało i brzemię imperium. O prozie historycznej Władysława L. Terleckiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2010.
• Izdebska Agnieszka, Kryminał historyczny, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2016, t. 59, z. 4 (120), s. 137–143.
• Kaczyński Paweł, Kryminał historyczny – próba poetyki, w: Literatura kryminalna. Śledztwo w sprawie gatunków, pod red. Anny Gemry, Wydawnictwo EMG, Kraków 2014, s. 191–209.
• Kasprzycki Jerzy, Korzenie miasta. Warszawskie pożegnania, t. 3: Praga, Wydawnictwo Veda, Warszawa 1998.
• Katalog zabytków sztuki. Miasto Warszawa, cz. 1: Stare Miasto, oprac. Jerzy Łoziński, Andrzej Rottermund, Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1993.
• Kosmala Małgorzata, Kryminalne retroświaty, w: Przerabianie XIX wieku. Studia, pod red. Ewy Paczoskiej i Bartłomieja Szleszyńskiego, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2011, s. 223–245.
• Koszowy Marta, W poszukiwaniu rzeczywistości. Mediacyjna rola fotografii we współczesnej prozie polskiej, Universitas, Kraków 2013.
• Krajewski Marek, Kultury kultury popularnej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań 2003.
• Lemann Natalia, Polski steampunk – zaadaptować historię, adaptując konwencję, „Postscriptum Polonistyczne” 2015, nr 5: Adaptacje II. Transfery kulturowe, s. 133–147.
• Lemann Natalia, Steampunk, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2014, t. 17, z. 1 (113), s.344–349.
• Lowenthal David, Przeszłość to obcy kraj, przekł. Irena Grudzińska-Gross i Maciej Tański, „Res Publica” 1991, nr 3, s. 6–22.
• Łebkowska Anna, Fotografia jako empatyczna mediacja, w: Intersemiotyczność. Literatura wobec innych sztuk (i odwrotnie), red. Stanisław Balbus, Andrzej Hejmej i Jakub Niedźwiedź, Universitas, Kraków 2004, s. 115–127.
• Małochleb Paulina, Przepisywanie historii. Powstanie styczniowe w powieści polskiej w perspektywie pamięci kulturowej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Warszawa–Toruń 2014.
• Małochleb Paulina, Sztyletnicy powstania styczniowego – historiografia i literatura. Rekonesans, „Teksty Drugie” 2008, nr 3, s. 184–193.
• Medard Melchior, Carska roszada, Instytut Wydawniczy Erica, Warszawa 2012.
• Owczarek Bogdan, Narratologia i narracyjność literatury popularnej, w: Nowe formy w literaturze popularnej, red. Bogdan Owczarek, Joanna Frużyńska, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007, s. 22–33.
• Paczoska Ewa, „Lalka” czyli rozpad świata, Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana, Białystok 1995.
• Paczoska Ewa, Wiek XIX – reaktywacja, w: Ewa Paczoska, Prawdziwy koniec XIX wieku. Śladami nowoczesności, Państwowy Instytut Wydawniczy Warszawa 2010, s.244–262.
• Piechota Dariusz, Reaktywacje dziewiętnastowieczności w najnowszej literaturze popularnej, „Tematy i Konteksty” 2015, nr 5 (10), s. 175–184.
• Salamone Frank A., Maan Meyers: The Saga of Dutchman, w: The Detective as Historian: History and Art in Historical Crime Fiction, ed. Ray B. Browne and Laurence A. Kreiser Jr, Bowling Green State University Popular Press, Bowling Green 2000, s.169–174.
• Scaggs John, Crime Fiction, Routladge London & New York, 2005.
• Sulmicki Maciej, A Plenitude of Prefixes: Delineating the Boundaries of Neo-, Retro-, Faux-, Post-Victorian Literature, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2015, t. 18, z.1 (115), s. 9–26.
• Summerscale Kate, Podejrzenia pana Whichera: morderstwo w domu na Road Hill, przekł. Maria Jaszczurowska, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2010.
• The Detective as Historian: History and Art in Historical Crime Fiction, ed. R.B. Browne i L.A. Kreiser, Jr, Bowling Green 2000; t. 2, Newcastle 2007.
• Winks Robin W., Preface, w: The Detective as Historian: History and Art in Historical Crime Fiction, ed. R.B. Browne and L.A. Kreiser Jr, Bowling Green State University Popular Press, Bowling Green 2000, s. ix-x.
• Worthington Heather, Key Concepts in Crime Fiction, Palgrave MacMillan, London 2011.
• Zielińska Marta, Warszawa – dziwne miasto, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa 1995.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.50.10