Percepcja wrażeń akustycznych w wierszu Mochnacki Jana Lechonia

• Authors: Ewelina Radion

Title variants

Percepcja wrażeń akustycznych w wierszu Mochnacki Jana Lechonia

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Kontekstem prowadzonych badań nad percepcją rzeczywistości fonicznej prezentowanej w wierszu Mochnacki Jana Lechonia są interdyscyplinarne badania nad dźwiękiem (sound studies). Korzystam z ustaleń muzykologów, krytyków muzycznych, psychologów muzyki, psychoakustyków oraz literaturoznawców. Postrzegam osobę mówiącą w kategorii Schaferowskiego „nausznego świadka”, werbalizującego swoje przeżycia w mowie wiązanej. Analizując liryczny opis percepcji, biorę pod uwagę zarówno reakcje na pojedyncze dźwięki, jak i wewnętrzne obrazy, aktywizujące się podczas słuchania muzyki. Percepcja rzeczywistości akustycznej prezentowana w omawianym wierszu ujawnia nie tylko stosunek poety do sztuki dźwięku, ale również do rzeczywistości pozaliterackiej, a nade wszystko do tradycji romantycznej.

EN

This research on the perception of phonic reality presented in Jan Lechoń’s poem Mochnacki is based on interdisciplinary sound studies, specifically the findings made by musicologists, music critics, music psychologists, psychoacoustcians and literature spcialists. The author perceives the speaking persona as the Schaferean “ear witness” verbalizing his experience in metrical language. In her research on lyrical description of perception, the author takes into account both the response to individual sounds and internal images, which become active when one is listening to music. The perception of phonic reality presentend in the poem reveals the poet’s attitude to not only the art of sound, but also non-literary reality and, above all, to the Romantic tradition.

Keywords

PL

dźwięk; percepcja; słuchacz; romantyzm; improwizacja; dźwięk; percepcja; słuchacz; romantyzm; improwizacja

EN

Jan Lechoń; Sound; Perception; Listener; Romanticism; Improvisation

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2019
• Volume: 52
• Issue: 1
• Pages: 69-85

Dates

published

2019-03-28

Contributors

author

Ewelina Radion

• Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej, al. mjr. W. Kopisto 2 B, 35-315 Rzeszów

• https://orcid.org/0000-0002-4252-3649

References

• Balcerzan Edward, Poezja jako semiotyka sztuki, w: Pogranicza i korespondencje sztuk. Studia, redakcja Teresa Cieślikowska, Janusz Sławiński, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Wrocław 1980, s. 11–38.
• Baliński Stanisław i inni, Pamięci Jana Lechonia, Nakł. „Wiadomości”, Londyn 1958.
• Burek Tomasz, Wstęp, w: Jan Lechoń, Poezje wybrane, wybór i wstęp T. Burek, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1990, s. 5–20.
• Chyła-Szypułowa Irena, Muzyka w poezji Jana Lechonia, „Studia Artystyczne Akademii Świętokrzyskiej” 2007, t. 4, s. 13–23.
• Cieśla-Korytowska Maria, Romantyczne przechadzki pograniczem, Universitas, Kraków 2004.
• Dąbrowski Mieczysław, Lechoń w sporze z romantyzmem, „Przegląd Humanistyczny” 1980, t. 24, nr 1, s. 63–75.
• Dziadek Magdalena, Polska krytyka muzyczna w latach 1890–1914. Koncepcje i zagadnienia, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2002.
• Gradowski Mariusz, R. Murray Schafer – pan od przyrody?, „Glissando” 2004, nr 2, s. 27–35.
• Grygar Mojmir, Struktura prozy epickiej a jej stosunek do rzeczywistości, w: Styl i kompozycja. Konferencje teoretycznoliterackie w Toruniu i Ustroniu, red. Jan Trzynadlowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1965, s. 189–201.
• Hejmej Andrzej, Muzyczność dzieła literackiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2001.
• Horzyca Wilam, „Karmazynowy poemat”, „Skamander” 1920, z. 3, s. 159–170.
• Hutnikiewicz Artur, Jan Lechoń, w: Obraz literatury polskiej XIX i XX w. Literatura polska w okresie międzywojennym. T. 2, red. Jerzy Kądziela, Jerzy Kwiatkowski, Irena Wyczańska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1979, s. 159–161.
• Iwaszkiewicz Jarosław, Lechoń i Tuwim, w: Książka moich wspomnień, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1957, s. 337–340.
• Jorasz Urszula, Selektywność układu słuchowego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1999.
• Jorasz Urszula, Wykłady z psychoakustyki, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1998.
• Kamieńska Anna, Spektakl narodowy na małej scenie, „Życie Literackie” 1974, r. 24, nr 2, s. 7.
• Kapelański Maksymilian, Koncepcja pejzażu dźwiękowego (soundscape) w pismach R. Murraya Schafera, praca magisterska, Warszawa 1999, https://static.squarespace.com/static/50b19a2ae4b01c11f0ef421b/t/51439234e4b0d8ae42620f76/1363382836313/M.%20Kapelanski%20-%20Pisma%20Schafera.pdf, [dostęp: 2.02.2017].
• Kisielewski Stefan, Pisma i felietony muzyczne. T. 2, wstęp Adam Wiatr, Wydawnictwo Prószyński i Ska, Warszawa 2012.
• Kładoczny Piotr, Semantyka nazw dźwięków w języku polskim. T.1, Leksem, Łask 2012.
• Kotliński Andrzej, Polonez artyleryjski Jana Lechonia, w: Reinterpretacje, red. Maciej Tramer, Agnieszka Wójtowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015, s. 151–165.
• Kultura dźwięku. Teksty o muzyce nowoczesnej, red. Christoph Cox, Daniel Warner, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2010.
• Kwiatkowski Jerzy, Czerwone i czarne. O poezji Jana Lechonia, w: Jerzy Kwiatkowski, Szkice do portretów, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1960, s. 5–209.
• Lechoń Jan, Cudowny świat teatru. Artykuły recenzje 1916–1962, oprac. Stanisław Kaszyński, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1981.
• Lechoń Jan, Dziennik. T. 3, Nakł. „Wiadomości”, Londyn 1973.
• Losiak Robert, O opisach pejzaży dźwiękowych, „Prace Kulturoznawcze” 2010, t. 9, s. 224–232.
• Loth Roman, Wstęp, w: Jan Lechoń, Poezje, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1990, s. III–XCIV.
• Makowiecki Tadeusz, Muzyka w twórczości Wyspiańskiego, Towarzystwo Naukowe, Toruń 1955.
• Marciniak Krzysztof, Pejzaż dźwiękowy „Opisu obyczajów za panowania Augusta III” Jędrzeja Kitowicza, „Muzyka” 2014, r. 59, nr 1, s. 25–37.
• Marciniak Krzysztof, Trzydzieści lat ekologii akustycznej w Polsce, „Ruch Muzyczny” 2012, nr 18, s. 11–15.
• Matuszewski Ryszard, Posłowie. Lechoń – poeta i człowiek, w: Jan Lechoń, Poezje, wybór Wanda Nowakowska, Czytelnik, Warszawa 1987, s. 221–230.
• Misiak Tomasz, W stronę kulturoznawczych badań nad dźwiękiem, „Muzyka” 2014, r. 59, nr 1, s. 7–24.
• Noskowski Zygmunt, Istota utworów Chopina, „Wędrowiec”1900, r. 38, nr 27, s. 528.
• Opacki Ireneusz, Dramat narodowej wyobraźni. Wokół „Karmazynowego poematu” Jana Lechonia, w: Ireneusz Opacki, Poetyckie dialogi z kontekstem. Szkice o poezji XX wieku, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1979, s. 155–224.
• Opacki Ireneusz, Od „Karmazynowego poematu” do „Wolności tragicznej”. (Problematyka mitów narodowych w poezji Skamandra – zarys), w: Studia romantyczne, red. Ireneusz Opacki, Uniwersytet Śląski, Katowice 1978, s. 5–36.
• Ostasz Gustaw, Bekwark. Jana Lechonia osobowy znak sztuki idealnej, w: Gustaw Ostasz, Śladami poezji czystej, Wydawnictwo Oświatowe Fosze, Rzeszów 2017, s. 39–52.
• Ostasz Gustaw, „Marsz Drugiego Korpusu” Jana Lechonia, czyli „Jeszcze Polska nie zginęła”, w: Gustaw Ostasz, Filiacje, dialogi, spór z tradycją. Szkice o literaturze polskiej XX wieku, Wydawnictwo WSP, Rzeszów 2001, s. 65–79.
• Ostasz Gustaw, Mickiewicz w recepcji skamandrytów, w: Adam Mickiewicz. Dwa wieku kultury polskiej, red. Kazimierz Maciąg, Marek Stanisz, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2007, s. 469–477.
• Ostasz Gustaw, Od Tyrteuszy legionowych do „Herostratesa”, w: Gustaw Ostasz, W cieniu „Herostratesa”. O tradycjach romantyzmu w poezji polskiej lat 1914–1939, Wydawnictwo WSP, Rzeszów 1994, s. 17–59.
• Ostasz Gustaw, Przypowieść Jana Lechonia, w: Gustaw Ostasz, „Przeciwko smokom, jadom, kulom… O poezji polskiej 1939–1945, Wydawnictwo WSP, Rzeszów 1998, s. 99–110.
• Ostasz Gustaw, Wyspiański w recepcji skamandrytów w: Wyspiański. Sesja naukowa, red. Zbigniew Lisowski, Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza, Siedlce 2001, s. 451–469.
• Radion Ewelina, Audiosfera „Karmazynowego poematu” Jana Lechonia, w: Literatura współczesna w edukacji polonistycznej. T. 2, Interpretacje – wartości – konteksty, red. Urszula Kopeć, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2017, s. 135–148.
• Sadkowska-Mokkas Lidia, Warszawa Skamandrytów, Bellona, Warszawa 2016.
• Sadlik Magdalena, Skamandryckie zmagania ze spuścizną literacką Wyspiańskiego. Lechoń, Słonimski, Wierzyński, „Pamiętnik Literacki” 2003, r. 94, z. 4, s. 65–81.
• Schafer R. Murray, Muzyka środowiska, tł. Danuta Gwizdalanka, „Res Facta” 1982, nr 9, s. 288–315.
• Schafer R. Murray, The Thinking Ear. Complete Writings on Music Education, Arcana Editions, Toronto 1986. [Schafer R. Murray, Poznaj dźwięk. 100 ćwiczeń w słuchaniu i tworzeniu muzyki, przeł. Rafał Augustyn, Brevis, Poznań 1995].
• Skarbowski Jerzy, Muzyczna dusza Jana Lechonia, „ISME” 1995, nr 3–4, s. 71–80.
• Smaszcz Waldemar, Posłowie. Jan Lechoń – poezja, życie i śmierć, w: Jan Lechoń, Poezje, Łuk, Białystok 1994, s. 133–151.
• Szubertowska Elżbieta, Muzyczna aktywność własna a świadoma percepcja muzyki młodzieży szkół średnich, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2002.
• Szuman Stefan, Zofia Lissa, Jak słuchać muzyki, Centralny Instytut Muzyki, Warszawa 1948.
• Szyszkowska Małgorzata, Metafora w doświadczeniu dzieła muzycznego. Wokół koncepcji Rogera Scrutona, „Sztuka i Filozofia” 2008, nr 32, s. 27–40.
• Tatara Marian, Dziedzictwo Słowackiego w poezji polskiej ostatniego półwiecza 1918–1968, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1973.
• Utracka Dorota, Emigracyjna wspólnota tęsknot, trosk i nadziei, czyli nad „koncertami polskości – Mickiewicz – Lechoń – (szkic analityczno-porównawczy), w: Szczególne problemy człowieka i edukacji u progu XXI w. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Bogdanowi Snochowi, red. Stanisław Podobiński, Wydawnictwo WSP, Częstochowa 2002, s. 563–576.
• Wierszyłowski Jan, Psychologia muzyki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979.
• Wiśniewski Jerzy, Czy Maurycy Mochnacki koncertował, grając na klawikordzie? Uwagi na marginesie wiersza Jana Lechonia, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2001, z. 2, s. 41–46.
• Wiśniewski Jerzy, Ku harmonii? Poetyckie style słuchania muzyki w wierszach polskich autorów po 1945 roku, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.52.05