Koronacja Jana III Sobieskiego w ujęciu poetów i pamiętnikarzy

• Authors: Mariola Jarczykowa

Title variants

Koronacja Jana III Sobieskiego w ujęciu poetów i pamiętnikarzy

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono polskie teksty odnoszące się do koronacji Jana III Sobieskiego. W. Potocki i W. Kochowski chwalili króla za przedkładanie obrony ojczyzny ponad uroczystości koronacyjne, zorganizowane dopiero 2 lata po elekcji. W ceremoniach tych brał udział J. Pasek, który odnotował, że w Krakowie znaleźli się trzej kolejno panujący królowie, co było związane z tradycją uroczystego pochówku poprzedników przez wstępującego na tron monarchę. M. Jemiołowski skupił się na wygłoszonej przez biskupa krakowskiego A. Trzebickiego mowie, którą przełożył z łaciny na język polski. Szerzej przebieg pogrzebu i koronacji przedstawili diaryści: anonimowy autor „Connotatio variarum occurentiarum 1677” oraz B.K. Maskiewicz, którzy m.in. skopiowali z katafalku królewskiego epitafium autorstwa J.A. Morsztyna. W rękopisie znalazła się także oracja S.H. Lubomirskiego przemawiającego podczas sejmu koronacyjnego przy oddawaniu pieczęci podkanclerzemu J.S. Wyżdze. W artykule wykorzystano nieznane dotychczas źródła rękopiśmienne.

EN

The article presents Polish texts related to the coronation of Jan III Sobieski. Wacław Potocki and Wespazjan Kochowski praised the king for submitting defense of the homeland over coronation ceremonies, organized two years after the election. In those ceremonies participated Jan Chryzostom Pasek, who noted that there were three successive kings in Cracow and that fact was associated with the tradition of the solemn burial of predecessors by the ascending monarch. Mikołaj Jemiołowski focused on the speech by the Bishop of Cracow Andrzej Trzebicki, whose speech he translated from Latin into Polish. The burial and the coronation were widely described by an anonymous author of “Connotatio Variarum Occurentiarum 1677” and Bogusław Kazimierz Maskiewicz. They both copied the Jan Andrzej Morsztyn’s epitaph from kings’ catafalque. The manuscript contained also an oration of Stanisław Herakliusz Lubomirski, speaking during the coronation proceedings in the Parliament to the new chancellor Jan Stanisław Wyżga. The article is based on unknown manuscript sources.

Keywords

PL

koronacja; Jan III Sobieski; poezja okolicznościowa; pamiętnik; koronacja; Jan III Sobieski; poezja okolicznościowa; pamiętnik

EN

coronation; Jan III Sobieski; occasional poetry; diary

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2019
• Volume: 53
• Issue: 2
• Pages: 117-135

Dates

published

2019-06-27

Contributors

author

Mariola Jarczykowa

• Uniwersytet Śląski w Katowicach, Instytut Nauk o Literaturze Polskiej, Zakład Historii Literatury Baroku i Dawnej Książki, pl. Sejmu Śląskiego 1, 40-032 Katowice

• https://orcid.org/0000-0003-3550-6506

References

• Compendium sejmu coronationis Najjaśniejszego Jana III, króla polskiego w Krakowie agitowanego Anno Domini 1676, Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, rkps 247.
• Connotatio variarum occurentiarum 1677, Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, rkps 375.
• Jemiołowski Mikołaj, Pamiętnik dzieje Polski zawierający (1648–1676), oprac. Jan Dzięgielewski, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2000.
• Kochowski Wespazjan, Królewska na tron droga Najaśniejszego monarchy Jana Trzeciego, króla polskiego, W[ielkiego] Ks[ięstwa] litewskiego etc. po elekcyi na wojnę turecką wyjeżdżającego, w: Wespazjana Kochowskiego, wojskiego krakowskiego pisma wierszem i prozą, wyd. Kazimierz Józef Turowski, Wydawnictwo Biblioteki Polskiej, Kraków 1859.
• Leszczyński Samuel, Carmen ojczyste felici omine ex nomine JKMści concinuatum Anno D[omi]ni 1674 […] post inaugurationem Ser[enissi]mi Joannis Tertii Regis, w: Borek Piotr, „Przyszłym czasom swej sławy gotować poprawce”. Studia o literaturze i piśmiennictwie wieków dawnych, Collegium Columbinum, Kraków 2015.
• Maskiewicz Bogusław Kazimierz, Diariusz drogi mojej na koronacyją Jana III, króla polskiego w R[ok]u Pańskim 1676, oprac. Mariola Jarczykowa, w: Memuarystyka w dawnej Polsce, red. Piotr Borek, Dariusz Chemperek, Anna Nowicka-Struska, Collegium Columbinum, Kraków 2016.
• Morsztyn Jan Andrzej, Epitaphium Królom Ichmościom Janowi Kazimierzowi i Michałowi pierwszemu, napisane od J[ego] M[iłości] Pana Morsztyna, podskarbiego wielkiego koronnego, i położone d[ie] 30 Ianuarii na żałosnym katafalku w Krakowie wraz obom chowającym się, Anno 1676, w: Jan Andrzej Morsztyn, Utwory zebrane, oprac. Leszek Kukulski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1971.
• Oddawanie pieczęci wielkiej koronnej J[aśnie] W[ielmożnemu] J[ego] M[iłoś]ci księdzu Wyżdze, biskupowi warmińskiemu przez J[aśnie] W[ielmożnego] J[ego] M[iłoś]ci pana Stanisława Lubomirskiego, marszałka wiel[kiego] Koron[nego] 1683, w: Jan Ostrowski-Daneykowicz, Swada polska i łacińska albo miscellanea oratorskie, t. 1, Drukarnia J.K.M Collegium Societatis Jesu, Lublin 1745.
• Pasek Jan, Pamiętniki, wstęp i objaśn. Władysław Czapliński, wyd. 5 zm. i uzup., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1979.
• Potocki Wacław, Muza polska na triumfalny wjazd Najaśniejszego Jana III, wyd. Adam Karpiński, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa 1996.
• Tende Gaspard de, Relacja historyczna o Polsce, przekład i red. Tomasz Falkowski, wprowadzenie Maciej Forycki, Muzeum Pałac w Wilanowie, Wilanów 2013.
• Augustyniak Urszula, Wazowie i „królowie rodacy”. Studium władzy królewskiej w Rzeczypospolitej XVII wieku, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 1999.
• Barłowska Maria, „Drogi klejnot i piastującemu ozdobny”. Sejmowe oracje przy przekazywaniu pieczęci, w: Sarmackie theatrum, t. 1: Wartości i słowa, red. Renarda Ocieczek, przy współudz. Bożeny Mazurkowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2001, s. 167–185.
• Hernas Czesław, Barok, wyd. 4, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980.
• Janowski Piotr Józef, Oprawa artystyczno-ideowa pogrzebu Stefana Batorego, „Barok” 2015, t. 1, s. 29–45.
• Karpiński Adam, Mowy i rozmowy Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, w: Kultura żywego słowa w dawnej Polsce, red. Hanna Dziechcińska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1989, s. 156–184.
• Karpiński Adam, Wprowadzenie do lektury, w: Wacław Potocki, Muza polska na triumfalny wjazd Najaśniejszego Jana III, wyd. Adam Karpiński, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa 1996.
• Klimaszewski Bolesław, Jan III Sobieski w literaturze polskiej i zachodnioeuropejskiej XVII i XVIII wieku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków 1983.
• Lileyko Jerzy, Życie codzienne w Warszawie za Wazów. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
• Nowak-Dłużewski Juliusz, Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Dwaj królowie rodacy, z rękopisu wyd., oprac. i posł. opatrzył S. Nieznanowski, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1980.
• Podhorecki Leszek, Jan III Sobieski, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2010.
• Rećko Janusz, Literackie epitafium barokowe. Geneza i teoria gatunku, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Tadeusza Kotarbińskiego, Zielona Góra 1992.
• Rokita Jan Gustaw, Dwa żetony koronacyjne upamiętniające koronację Jana III Sobieskiego w Krakowie, autorstwa nieznanych medalierów, pochodzące z 1676 roku. Uwagi ikonograficzne, „Res Historica” 2017, nr 43, s. 66–92.
• Rożek Michał, Polskie koronacje i korony, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1987.
• Rożek Michał, Uroczystości w barokowym Krakowie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1976.
• Skrzypietz Aleksandra, Rozkwit i upadek rodu Sobieskich, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2014.
• Śliziński Jerzy, Jan III Sobieski w literaturze narodów Europy, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1979.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.53.05