Studium lektur Żywota człowieka poczciwego jako przyczynek do krytyki konstruktywistycznej teorii interpretacji

• Authors: Paweł Bohuszewicz

Title variants

Studium lektur Żywota człowieka poczciwego jako przyczynek do krytyki konstruktywistycznej teorii interpretacji

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stanowi tyleż krytykę, ile „krytyczną kontynuację” konstruktywistycznej teorii interpretacji dzieła literackiego. Podstawowym narzędziem, które posłużyło do tego celu, była empiryczna analiza - „studium lektury” - trzech różnych interpretacji jednego utworu, czyli Żywota człowieka poczciwego Mikołaja Reja. W jej efekcie okazało się, że choć zasadnicze twierdzenia konstruktywizmu są adekwatne względem interpretacji, to jednak wnioski przez samych konstruktywistów z tych twierdzeń wyciągane, są formułowane nazbyt pochopnie.

EN

The article is a “critical continuation” the constructivist theory of interpretation a literary work. The basic tool used for this purpose was an empirical analysis – a “reading study” three different interpretations of one work Żywot człowieka poczciwego by Mikołaj Rej. As a result, it turned out, that although the fundamental statements of constructivism are adequate to interpretation, the conclusions drawn from these claims are formulated too hastily.

Keywords

PL

Interpretacja; Żywot człowieka poczciwego; konstruktywizm; filologia; strukturalizm; hermeneutyka; Interpretacja; Żywot człowieka poczciwego; konstruktywizm; filologia; strukturalizm; hermeneutyka

EN

Interpretation; Żywot człowieka poczciwego; constructivism; philology; structuralism; hermeneutics

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2019
• Volume: 53
• Issue: 2
• Pages: 187-211

Dates

published

2019-06-27

Contributors

author

Paweł Bohuszewicz

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Filologiczny, Zakład Literatury Staropolskiej, ul. Fosa Staromiejska 3, 87-100 Toruń

• https://orcid.org/0000-0003-0033-2876

References

• Afeltowicz Łukasz, Sojak Radosław, Arystokraci i rzemieślnicy. Synergia stylów badawczych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2015.
• Amsterdamski Stefan, Tertium non datur? Szkice i polemiki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1994.
• Ankersmit Frank, Narracja, reprezentacja, doświadczenie. Studia z teorii historiografii, przekł. E. Domańska, Universitas, Kraków 2004.
• Bohuszewicz Paweł, Autor wirtualny, red. P. Bohuszewicz, M. Cyzmann, „Litteraria Copernicana” 2016, nr 3.
• Bohuszewicz Paweł, Niewoli nas tylko wielość, w: W niewoli metody. Ograniczenia – uzależnienia – szanse, red. Justyna Tuszyńska, Łukasz Lipiński, Katarzyna Nowak, Wydawnictwo Naukowe ATA, Toruń 2016, s. 4–14.
• Bohuszewicz Paweł, Związki niebezpieczne, związki konieczne. O „alternatywnych” sposobach lektury tekstów staropolskich, „Roczniki Humanistyczne” 2011, z. 1, s. 251–269.
• Burszta Wojciech Józef, Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje, Zysk i Ska, Poznań 1998.
• Burzyńska Anna, Literatura, komunikacja i miłość, w: Polonistyka w przebudowie. Literaturoznawstwo – wiedza o języku – wiedza o kulturze – edukacja. Zjazd polonistów Kraków 22–25 września 2004, t. 2, red. M. Czermińska i in., Universitas, Kraków 2005, s. 643–660.
• Cyzman Marzenna, Nieznośna płynność rzeczy. Dyskurs, retoryka, interpretacja w nie-dualizującym sposobie mówienia, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2015.
• Czechowicz Agnieszka. Uwagi o przymusach metodologicznych w badaniach nad literaturą staropolską, „Roczniki Humanistyczne” 2008, z. 1, s. 7–16.
• Czyż Antoni, Światło i słowo. Egzystencjalne czytanie tekstów dawnych, Towarzystwo „Ogród Ksiąg”, Warszawa 1995.
• Czyż Antoni, Władza marzeń. Studia o wyobraźni i tekstach, Wydawnictwo Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1997.
• Dybel Paweł, Granice rozumienia i interpretacji. O hermeneutyce Hansa-Georga Gadamera, Universitas, Kraków 2004.
• Dybel Paweł, Oblicza hermeneutyki, Universitas, Kraków 2012.
• Dziechcińska Hanna, Szlachcic idealny w „Żywocie człowieka poczciwego”, czyli narracja perswazyjna, „Pamiętnik Literacki” 1969, z. 4, s. 45–64.
• Fish Stanley, Drogą antyformalistyczną aż do końca, przekł. Andrzej Szahaj, w: Stanley Fish, Interpretacja, retoryka, polityka. Eseje wybrane, red. Andrzej Szahaj, Universitas, Kraków 2002.
• Fish Stanley, Profesjonalna poprawność. Badania literackie a polityczna zmiana, przekł. S. Wójtowicz, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2012.
• Fleck Ludwik, Teoriopoznawcze rozważania nad historią odczynu Wassermanna, przekł. Maria Tuszkiewicz, w: Studia nad nauką i technologią. Wybór tekstów, red. Ewa Bińczyk i Aleksandra Derra, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2014, s. 25–46.
• Gadamer Hans-Georg, Prawda i metoda, przekł. B. Baran, Inter Esse, Kraków 1993.
• Gasparow Michaił Leonidow, Filologia jako moralność, przekł. Ewangelina Skalińska, „Teksty Drugie” 2014, nr 2, s. 154–157.
• Górski Konrad, Tekstologia i edytorstwo dzieł literackich, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2011.
• Hirsch Eric D., Jr, Interpretacja obiektywna, przekł. Piotr Graff, w: Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego” II, red. Kazimierz Bartoszyński, Michał Głowiński, Henryk Markiewicz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1988, s. 51–80.
• Januszkiewicz Michał, Kim jestem ja, kim jesteś ty? Etyka, tożsamość, rozumienie, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2012.
• Kochan Anna, „Źwierciadło” Mikołaja Reja. Studium o utworze, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2003.
• Krążyńska Zdzisława i Mika Tomasz, Architektura „Bogurodzicy”, „Slavia Occidentalis” 1995, t. 52, s. 47–79.
• Kuhn Thomas S, The Function of Dogma in Scientific Research, w: Scientific Change. Historical Studies in the Intellectual, Social and Technical Conditions for Scientific Discovery and Technical Invention, from Antiquity to The Present. Symposium on the History of Science, red. Alistair Cameron Crombie, Heinemann, London 1963, s. 347–369.
• Lewiński Dominik, Strukturalistyczna wyobraźnia metateoretyczna. O procesach paradygmatyzacji w polskiej nauce o literaturze po 1958 roku, Universitas, Kraków 2004.
• Markiewka Tomasz Sz., Literaturoznawczy spór o interpretację, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2016.
• Markiewka Tomasz Sz., Neopragmatyści wobec kategorii autora. O konsekwencjach konstruktywizmu, „Teksty Drugie” 2013, nr 5, s. 276–292.
• Markiewka Tomasz Sz., Rortiański konstruktywizm wobec krytycznego intencjonizmu. Rozważania wokół książki Danuty Szajnert, „Teksty Drugie” 2015, nr 5, s. 210–228.
• Markiewicz Henryk, Staroświeckie glosy, „Teksty Drugie” 1997, nr 6, s. 45–49.
• Markowski Michał Paweł, Raport z oblężonego miasta, „Tygodnik Powszechny” 2009, nr 32, https://www.tygodnikpowszechny.pl/raport-z-oblezonego-miasta-134595 [dostęp: 21.10.2018].
• Michałowska Teresa, Romans XVII i pierwszej połowy XVIII wieku w Polsce. Analiza struktury gatunkowej, w: Problemy literatury staropolskiej, seria 1, red. J. Pelc, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1972.
• Mitterer Josef, Interpretacja, przekł. Krzysztof Abriszewski, w: Horyzonty konstruktywizmu. Inspiracje, perspektywy, przyszłość, red. Ewa Bińczyk, Aleksandra Derra, Janusz Grygieńć, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2015, s. 81–94.
• Nycz Ryszard, W stronę innowacyjnej humanistyki polonistycznej: tekst jako laboratorium. Tradycje, hipotezy, propozycje, w: Przyszłość polonistyki. Koncepcje – rewizje – przemiany, „Teksty Drugie” 2013, nr 1–2, s. 239–255.
• Rorty Richard, Obiektywność, relatywizm i prawda, przekł. Janusz Margański, Fundacja Aletheia, Warszawa 1999.
• Sławiński Janusz, Co nam zostało ze strukturalizmu, „Teksty Drugie” 2001, nr 5, s. 15–19.
• Sławiński Janusz, Dzieło, język, tradycja, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1974.
• Sławiński Janusz, Interpretacja, w: M. Głowiński i in., Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2008, s. 217–218.
• Sławiński Janusz, Prace wybrane, t. 1: Koncepcja języka poetyckiego awangardy krakowskiej, Universitas, Kraków 1998.
• Snopek Jerzy, Środowisko oświeceniowe w IBL PAN (1948–1989), w: IBL w PRL, t. 1: Studia i wspomnienia, red. Elżbieta Kiślak, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2016, s. 157–212.
• Szahaj Andrzej, O interpretacji, Universitas, Kraków 2014.
• Szahaj Andrzej, Zwrot antypozytywistyczny dopełniony (zamiast wstępu), w: Filozofia i etyka interpretacji, red. Adam F. Kola, Andrzej Szahaj, Universitas, Kraków 2007, s. 7–14.
• Wierciński Andrzej, Hermeneutics and the indirect path of understanding, w: The task of interpretation: Hermeneutics, psychoanalysis, ad literary studies, red. Edward Fiała, Dariusz Skórczewski, Andrzej Wierciński, Wydawnictwo KUL, Lublin 2009, s. 11–44.
• Wójtowicz Stanisław, Neopragmatyzm Stanleya Fisha a polskie spory o kształt literaturoznawstwa po 1989 roku, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań 2014.
• Z Aleksandrą Okopień-Sławińską i Januszem Sławińskim 11 lutego 2014 roku rozmawia Włodzimierz Bolecki, w: IBL w PRL, t. 2: Sylwetki. Wspomnienia, red. Elżbieta Kiślak, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2016, s. 89–99.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.53.07