Gdy różnice istnieją jedna obok drugiej. Wychowywanie do różnorodności jako wyzwanie szkolnej polonistyki

• Authors: Zofia Budrewicz

Title variants

Gdy różnice istnieją jedna obok drugiej. Wychowywanie do różnorodności jako wyzwanie szkolnej polonistyki

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest prześledzenie warunków koniecznego dziś otwarcia procesów edukacyjnych na integrację z zewnątrz, która modyfikuje znaczenie poczucia tożsamości wspólnotowej. Procesy te dotyczą zachowań społecznych w określonych przestrzeniach symbolicznych świata wielokulturowego i obejmują: postawę szacunku dla wartości społeczno-politycznych, akceptację praw i obowiązków jednostki wobec państwa oraz organizacji międzynarodowych oraz zasad odpowiedzialnego współżycia społecznego. Potrzeba nauki życia w świecie pełnym różnic sprawia, że wychowanie międzykulturowe na każdym etapie kształcenia musi zająć miejsce ważne pośród zadań edukacyjnych szkoły, także szkoły wyższej. Argumentacja wpisana została w dyskurs nad istotą tożsamości inkluzywnej, zorientowanej w najnowszych badaniach regionalistycznych i podkreśla zagadnienia tolerancji, akceptacji Innego, dialogu międzykulturowego. Formułuje się również warunki wprowadzenia różnicy kulturowej do „własnego myślenia”. Autorka artykułu przedstawia praktyczne możliwości wykorzystywania na lejcach w szkole podstawowej i średniej literatury z kręgu kulturowych zderzeń. Ukierunkowanie na komparacje – porównywanie tekstów literackich (i zjawisk) z różnych obszarów kulturowych, dotyczą możliwych na lekcja polskiego przykładów malarstwa, rzeźby, architektury czy muzyki, Taka nauka prowadzi uczniów przez różne obszary graniczne czy sfery „pomiędzy” i dzięki temu może służyć kreatywnemu myśleniu o kulturze swojej i innych. Idee międzykulturowe jako integralny składnik wychowania kulturowego współczesnego ucznia każdego poziomu edukacji nie ma bowiem dzisiaj alternatywy.

EN

The aim of the article is to examine the conditions of educational processes which need to be opened for external integration which greatly modifies the sense of community identity. These processes concern the social behaviour in certain symbolic spaces of multicultural world, and they include one’s respect towards social and political values, acceptance of laws and duties of single people towards a nation and international organisations, as well as the rules of responsible social coexistence. The need to learn how to live in the world of diversity causes that intercultural education needs to be seen as an important educational aim of any type of school. The author’s arguments include the discourse on the essence of inclusive identity, the current research on regionalism; the arguments highlight the notion of tolerance, the acceptance of the Other, and the intercultural dialogue. The author establishes the conditions of introducing cultural difference into “one’s own thinking”. She also demonstrates practical opportunities of making use of literature of cultural encounters in primary and high schools. Comparative approach – comparing literary texts and phenomena taken from various cultural spheres – includes examples from painting, sculpture, architecture and music. Such method guides the students and takes them through various areas or spheres “in between”; as a result, the method may facilitate creative thinking about one’s culture and that of the others. Intercultural ideas are an integral element of cultural education of contemporary students of all levels of education; so far there has been no alternative to them.

Keywords

PL

edukacja polonistyczna; wielokulturowość; dialog międzykulturowy; lektury szkolne; literatura kulturowych zderzeń; edukacja polonistyczna; wielokulturowość; dialog międzykulturowy; lektury szkolne; literatura kulturowych zderzeń

EN

Polish philology education; multiculturalism; intercultural dialogue; obligatory reading; literature of encounters of culture

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2020
• Volume: 56
• Issue: 1
• Pages: 205-229

Dates

published

2020-03-31

Contributors

author

Zofia Budrewicz

• Prof. zw. dr hab., Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej, Katedra Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego, ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków

• https://orcid.org/0000-0001-8111-1594

References

• Adamczuk-Stemplewska Anna, Wielokulturowość w polskiej literaturze najnowszej jako przedmiot kształcenia polonistycznego na etapie liceum, w: Wyczytać świat – międzykulturowość w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. Bernadeta Niesporek-Szamburska, Małgorzata Wójcik-Dudek, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2014, s. 311–324.
• Bauman Zygmunt, O edukacji. Rozmowy z Riccardo Mazzeo, przekł. Patrycja Poniatowska, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2012.
• Bibler Władimir S., Myślenie jako dialog, przekł. Janusz Dobieszewski, PIW , Warszawa 1982.
• Budrewicz Zofia, Czytanka literacka w gimnazjum międzywojennym: geneza, struktura, funkcje, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2003.
• Budrewicz Zofia, Lekcje polskiego krajobrazu. Międzywojenna proza podróżnicza dla młodzieży, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2013.
• Budrewicz Zofia, Polonistyka regionalna wobec problemów z wielo- i międzykulturowością, w: Tożsamość na styku kultur, t. 3. Zbiór studiów, red. Irena Masojć i Henryka Sokołowska, Wydawnictwo Litewskiego Uniwersytetu Edukologicznego, Wilno 2016, s. 280–303.
• Budrewicz Zofia, Wobec Innego. Funkcje stereotypu w wychowaniu literackim: (kartka z dziejów problemu), w: Dialog kultur w edukacji, red. Barbara Myrdzik, Małgorzata Karwatowskiej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2009, s. 155–165.
• Chojnowski Zbigniew, Literaturoznawstwo regionów (w poszukiwaniu skutecznych perspektyw badawczych), w: Nowy regionalizm w badaniach literackich. Badawczy rekonesans i zarys perspektyw, Universitas, Kraków 2012, s. 13–28.
• Chrząstowska Bożena, Funkcja wiedzy historycznoliterackiej w liceum, w: Innowacje i metody, t. I: W kręgu teorii i praktyki, pod red. Marii Kwiatkowskiej Ratajczak, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2011, s. 281–308.
• Dańkowski, Dariusz, ks. SJ, Obywatel, w: Słownik społeczny, red. Bogdan Szlachta, Wydawnictwo WAM, Kraków 2004.
• Dialog kultur w edukacji, red. Barbara Myrdzik, Małgorzata Karwatowska, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2009.
• Dudek Zenon Waldemar, Symboliczna integracja zbiorowej świadomości, „Albo albo. Problemy Psychologii i Kultury” 2008, nr 2: Psychologia narodów.
• Europejski kanon literacki. dylematy XXI wieku, red. Elżbieta Wichrowska, Wydawnictwa UW, Warszawa 2012.
• Geografia wyobrażona regionu. Literackie figury przestrzeni, red. Daniel Kalinowski, Małgorzata Mikołajczak, Adela Kulik-Kalinowska, Universitas, Kraków 2014.
• Grossman Elwira M., Blaski i cienie globalizacji, czyli problemy polonistyki w badaniach komparatystycznych. Przyczynek do dalszych badań, w: Polonistyka bez granic, t. I: Wiedza o literaturze i kulturze, red. Ryszard Nycz, Władysław Miodunka, Tomasz Kunz, Universitas, Kraków 2008, s. 489–502
• Hall Edward T., Ukryty wymiar, przekł. Teresa Hołówka, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza SA, Warszawa 2003.
• Heska-Kwaśniewicz Krystyna, Tajemnicze ogrody. Rozprawy i szkice z literatury dla dzieci i młodzieży, Wydawnictwo UŚ, Katowice 1996.
• Janaszek-Iwaničkova Halina, O współczesnej komparatystyce literackiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980.
• Janion Maria, Wizje nowej humanistyki, w: Maria Janion, Humanistyka: poznanie i terapia, PIW , Warszawa 1982.
• Janus-Sitarz Anna, Przyjemność i odpowiedzialność w lekturze. O praktykach czytania literatury w szkole. Konstatacje. Oceny. Propozycje, Universitas, Kraków 2009.
• Koziołek Krystyna, Czytanie z innym. Etyka. Lektura. Dydaktyka, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2006.
• Kulka Bronisława, Z tradycji edukacji wielokulturowej. Teksty podręcznikowe z okresu porozbiorowego przygotowujące do życia w wielokulturowym świecie, w: Wyczytać świat – międzykulturowość w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. nauk. Bernadeta Niesporek-Szamburska, Małgorzata Wójcik-Dudek, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2014, s. 295–310.
• Maliszkiewicz Beata, Zróżnicowanie etniczne i kulturowe jako problem edukacji polonistycznej – pytania o sens, cele i sposoby działania, w: Polonistyka w przebudowie, red. Małgorzata Czermińska i in., t. II , Universitas, Kraków 2005, s. 210–218.
• Melosik Zbyszko, Postmodernistyczne kontrowersje wokół edukacji, Wydawnictwo Edytor, Toruń 1995.
• Mikoś Elżbieta, Lekcje empatii. Czytanie poezji dwudziestowiecznej w liceum. Literatura – psychologia – dydaktyka, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2009.
• Myrdzik Barbara, Rola hermeneutyki w edukacji polonistycznej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1999.
• Myrdzik Barbara, Zrozumieć świat. Studia i szkice o edukacji polonistycznej, Wydawnictwo UMCS, Lublin, 2006.
• Nikitorowicz Jerzy, Edukacja międzykulturowa. Założenia i realizacja, „Rocznik Pedagogiczny” 2004, t. XXVII , s. 134.
• Nikitorowicz Jerzy, Kreowanie tożsamości dziecka. Wyzwania edukacji międzykulturowej, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
• Nikitorowicz Jerzy, Tożsamość międzykulturowa jako efekt edukacji w społeczeństwie wielokulturowym, „Europejczycy” 2001, nr 1, s. 63–73.
• Orkan Władysław, Czantoria i pozostałe pisma literackie. II Seria Nowel i obrazków, red. Stanisław Pigoń, Warszawa 1936.
• Paleczny Tadeusz, Migracje, w: Słownik społeczny, red. Bogdan Szlachta, Wydawnictwo WAM, Kraków 2004, s. 660–671.
• Panas Władysław, O pograniczu etnicznym w badaniach literackich, w: Wiedza o literaturze i edukacja. Księga referatów Zjazdu Polonistów, Warszawa 1995, pod red. Teresy Michałowskiej, Zbigniewa Golińskiego Zbigniewa Jarońskiego, IBL PAN, Warszawa 1996, s. 605–613.
• Pilch Anna, Kierunki interpretacji tekstu poetyckiego. Literaturoznawstwo i dydaktyka, Księgarnia Akademicka, Kraków 2003.
• Płatek Daniel, Między pesymizmem niestałości a utopią aktywnej wspólnoty, „Rycykling Idei”, htpp://rycyklingidei.pl (dostęp 7.12.2019).
• Przybyła-Dumin Agnieszka, Inny/Obcy w literaturze dla dzieci. Wybrane aspekty, w: Wyczytać świat – międzykulturowość dla dzieci i młodzieży, red. Bernadeta Niesporek-Szamburska i in., Wydawnictwo UŚ, Katowice 2014, s. 27–38.
• Radziewicz-Winnicki Andrzej, Społeczeństwo w trakcie zmiany. Rozważania z zakresu pedagogiki społecznej i socjologii transformacji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, 2005.
• Remak Henry, Literatura porównawcza – jej definicje i funkcje, w: Antologia zagranicznej komparatystyki literackiej, red. Halina Janaszek-Ivaničkova, Instytut Kultury, Warszawa 1997.
• Ritz German, Narracja mityczna i obraz „nowego” człowieka. Na podstawie prozy współczesnej, przekł. Małgorzata Łukasiewicz, w: Narracja i tożsamość III. Antropologiczne problemy literatury, red. Włodzimierz Bolecki, Ryszard Nycz, IBL PAN, Warszawa 2004, s. 443–457.
• Rybicka Elżbieta, Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Universitas, Kraków 2014, s. 343–345.
• Sanojca Karol, Obraz sąsiadów w szkolnictwie powszechnym Drugiej Rzeczypospolitej, Wydawnictwo UWr, Wrocław 2003.
• Szpociński Andrzej, Inni wśród swoich. Kultury artystyczne innych narodów w kulturze Polaków, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 1999.
• Tischner Józef, Inny. Eseje o spotkaniu, Wydawnictwo Znak, Kraków 2017.
• Wierzbicki Alfred Marek ks., Nacjonalistyczny smog nad Polską, „Tygodnik Powszechny” 2017, nr 49 (3 grudnia), s. 36.
• Zabawa Krystyna, Znaczenie i sposoby kształtowania przestrzeni w opowiadaniach biograficznych Anny Czerwińskiej-Rydel, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2014, t. XIV, s. 225–238.
• Zawadzki Andrzej, Między komparatystyką literacką a kulturową, w: Kulturowa teoria literatury 2. Poetyki, problematyki, interpretacje, red. Teresa Walas, Ryszard Nycz, Universitas, Kraków 2012, s, 345–368.
• Ziemba Kwiryna, Projekt komparatystyki wewnętrznej, w: Polonistyka w przebudowie, red. Małgorzaya Czermińska i in. T. 1, Universitas, Kraków 2005, s. 423–433.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.56.11