Od empatii do sprawczości. Jak kształtować wrażliwość młodzieży we współczesnej szkole?

• Authors: Katarzyna Maria Pławecka

Title variants

Od empatii do sprawczości. Jak kształtować wrażliwość młodzieży we współczesnej szkole?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu Od empatii do sprawczości. Jak kształtować wrażliwość młodzieży we współczesnej szkole? jest refleksja nad kondycją współczesnej „polityki wrażliwości”, u podstaw której znajduje myślenie o człowieku połączone ze znanym przekonaniem, że: „nic, co ludzkie, nie jest nam obce”. Tematyka rozważań koncentruje się na potrzebie kształcenia (rozwijania) wrażliwości humanistycznej młodzieży (szkolnej i akademickiej), żyjącej w globalnym świecie. Wrażliwość traktowana jest jako: 1) naczelne zadanie szkolnej edukacji polonistycznej, 2) ważna wartość i potrzebna kompetencja społeczno-kulturowa. Ukazany został związek między pojęciem empatii a bardziej pojemną kategorią wrażliwości. Rozważania teoretyczne „oświetlono” propozycjami działań, skierowanych szczególnie na praktyczną realizację tematów współcześnie „niemodnych”, tj.: starości, choroby, cierpienia, samotności. Uchwycony został także paradoks świata XXI wieku, zdominowanego przez konsumpcjonizm i wygodę, w którym spotkanie z drugim człowiekiem (w duchu empatii i wrażliwości) może dostarczyć młodym ludziom wiele – wymiernych korzyści osobistych.

EN

From empathy to agency. How to shape the sensitivity of young people in modern school? The aim of the article is a reflection on the condition of the contemporary “politics of sensibility”, at the basis of which we find a thinking about a man combined with a widespread belief that “nothing human is alien to me”. The author concentrates on the need to educate (develop) the humanistic sensibility of the pupils and academic youth living in a global world. Sensibility is treated as: 1) the main task of Polish language education, 2) a value and a welcome socio-cultural competence. A relationship between the concept of empathy and the more content rich category of sensitivity is shown. Theoretical considerations have been “lit up” with proposals for actions, especially aimed at the practical implementation of topics currently “unfashionable”, i.e. old age, illness, suffering and loneliness. Attention has also been paid to the paradox of the 21st century world, dominated by consumerism and convenience, in which a meeting with another human being (in the spirit of empathy and sensitivity) can provide many young people with tangible personal benefits.

Keywords

PL

wrażliwość; empatia; inteligencja emocjonalna; edukacja polonistyczna; wartości; uczniowie; młodzież akademicka; wrażliwość; empatia; inteligencja emocjonalna; edukacja polonistyczna; wartości; uczniowie; młodzież akademicka

EN

empathy; emotional intelligence; Polish language education; value; pupils; academic youth

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2020
• Volume: 56
• Issue: 1
• Pages: 253-270

Dates

published

2020-03-31

Contributors

author

Katarzyna Maria Pławecka

• Dr, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej, Katedra Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego, ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków

• https://orcid.org/0000-0002-7167-5262

References

• Baron-Cohen Simon, Teoria zła. O empatii i genezie okrucieństwa, przekł. Agnieszka Nowak, Wydawnictwo Smak Słowa, Sopot 2014.
• Bąbel Przemysław, Wiśniak Marzena, 12 zasad skutecznej edukacji. Czyli jak uczyć, żeby nauczyć, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2016.
• Co ja czuję. Rozmowa z prof. Anną Matczak − o aleksytymii, czyli emocjonalnym analfabetyzmie, „Pomocnik Psychologiczny” [dodatek do tygodnika] „Polityka” 2007, nr 7, s. 4–6.
• Davis Mark H., Empatia. O umiejętności współodczuwania, przekł. Jolanta Kubiak, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1999.
• Domańska Ewa, „Zwrot performatywny” we współczesnej humanistyce, „Teksty Drugie” 2007, nr 5, s. 48–61.
• Goleman Daniel, Inteligencja emocjonalna, przekł. Andrzej Jankowski, Media Rodzina, Poznań 2007.
• Jan Paweł II autorytet w wychowaniu do wartości. Scenariusze lekcji wychowawczych. Szkoła podstawowa, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2004.
• Jedliński Ryszard, Między miłosierdziem a globalizacją. Aksjologiczne przestrzenie edukacji polonistycznej, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2010.
• Jędrychowska Maria, Najpierw człowiek. Szkolna edukacja kulturowo-literacka a problem kształcenia dydaktycznego polonistów. Refleksja teleologiczna, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 1996.
• Jędrychowska Maria, Szkic do pejzażu aksjologicznego. Z problemów dydaktyki literatury, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2010.
• Kozak Stanisław, Patologia analfabetyzmu emocjonalnego. Przyczyny i skutki braku empatii w rodzinie i w środowisku pracy, Difin S.A., Warszawa 2012.
• Łuczak Agnieszka, Murdzek Anna, Między nami. Język polski. Podręcznik dla klasy szóstej szkoły podstawowej, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 2007.
• Łuczak Agnieszka, Murdzek Anna, Między nami. Język polski 6. Wersja dla nauczyciela, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 2014.
• Markowski Michał Paweł, Antropologia i literatura, „Teksty Drugie” 2007, nr 6, s. 24–33.
• Markowski Michał Paweł, Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki, Universitas, Kraków 2013.
• Mikoś Elżbieta, Lekcje empatii. Czytanie poezji dwudziestowiecznej w liceum. Literatura – psychologia – dydaktyka, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2009.
• Myrdzik Barbara, O potrzebie kształtowania wrażliwości narracyjnej uczniów, w: Barbara Myrdzik, Iwona Morawska, Małgorzata Latoch-Zielińska, Przestrzenie rzeczywiste i wyobrażone. Metodyczny wielogłos o różnych przestrzeniach, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2016, s. 25–41.
• Nowy słownik języka polskiego, red. Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN , Warszawa 2002.
• Pławecka Katarzyna, Cierpienie −„przejmująca lekcja” człowieczeństwa… Propozycje dydaktyczne na podstawie „Salvifici doloris” Jana Pawła II oraz wybranych materiałów prasowych, w: Lęk, ból, cierpienie: analizy i interpretacje, red. Grażyna Różańska, Wydawnictwo Jasne, Pruszcz Gdański–Słupsk 2015, s. 193–205.
• Słownik wyrazów obcych, Wydawnictwo Naukowe PWN , Warszawa 1997.
• Stoch Magdalena, Ekonomia wrażliwości a duch posthumanistyki, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura” 2016, nr VIII (2), s. 130–140.
• Wantuch Wiesława, Poezja w szkole podstawowej. Gra słów i rzeczy, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2006.
• Wojnar Irena, Humanistyczne przesłanki niepokoju, Dom Wydawniczy i Handlowy „Elipsa”, Warszawa 2016.
• Wojnar Irena, Witalewska Henryka, Lipowski Mikołaj Łukasz, O humanistyczną wrażliwość nauczycieli. Przesłanie i przypomnienia, Wydawnictwo Pedagogiczne Związku Nauczycielstwa Polskiego, Warszawa 2009.
• http://www. J.P. II / spr.cytaty.o.pl/janpawelII (dostęp 15.12.2017).
• http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/1649455,Papiez-do-mlodych-w-Brzegach-kto-nie-ryzykuje-nie-zwycieza (dostęp 30.08.2017).
• https://www.youtube.com/watch?v=tnE7qz5GUFY (dostęp 15.12.2017).
• Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej. Załącznik nr 2. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej” z dnia 24 lutego 2017, s. 11, http://www.dziennikustaw.gov.pl/DU/2017/356 (dostęp 15.12.2017).

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.56.13