“Who of us has never traced light over these walls”?: The archaeology of Stanisław Grochowiak’s poems

• Authors: Helena Hejman

Title variants

„Kto z nas nie błądzi światłem po tych ścianach”, czyli archeologia wierszy Stanisława Grochowiaka

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

Through a simple wall, a transparent element of everyday life, Stanisław Grochowiak’s poems enable one to uncover the existential concrete element, matter endowed with an amazing hypnagogic potential, a chronicle of ‘objectness’. In the poet’s imagined world, the wall constitutes both an empirical item and a phenomenon, which transcends the ontology of matter, which determines its semantic fluidity: at one point it resembles an anthropological document (a place of cultural/biographical inscription) only to, a moment later, resemble the basis for surrealist visions or the material of an artifact. The wall seems to be the limit of the zone of mental comfort or, e.g., expose the in-body plane, which, like the walls of pre-historic caves, is covered with archetypal images from (the) childhood (of humanity). This study, based on contexts in art history, psychoanalysis, and a material turn, is an attempt at identifying the references which focus “on the wall” in the following works: “Płonąca żyrafa”, “Malarstwo”, “Zejście”, and “Ars Poetica”.

PL

W prozaicznej ścianie, transparentnym elemencie scenerii życia, wiersze Stanisława Grochowiaka pozwalają odkryć konkret egzystencjalny, materię obdarzoną niesamowitym potencjałem hipnagogicznym, kronikę „przedmiotowości”. Ściana w imaginarium poety stanowi zarówno obiekt empiryczny, jak i fenomen, wykraczający poza ontologię materii, co warunkuje jej semantyczną płynność: raz przypomina antropologiczny dokument (miejsce inskrypcji kulturowej/biograficznej), kiedy indziej – substrat surrealistycznej wizji lub tworzywo artefaktu; może jawić się granicą strefy psychicznego komfortu bądź unaoczniać wewnątrzcielesną płaszczyznę, którą – niczym ściany prehistorycznych jaskiń – pokrywają archetypowe obrazy z epoki dzieciństwa (ludzkości). Szkic ten, zainspirowany kontekstami z pola historii sztuki, psychoanalizy oraz zwrotu ku rzeczom, jest próbą rozpoznania znaczeń koncentrujących się „na ścianie” w utworach: „Płonąca żyrafa”, „Malarstwo”, „Zejście” i „Ars Poetica”.

Keywords

EN

material turn; existential concrete element; inscription; Stanislaw Grochowiak

PL

zwrot ku rzeczom; konkret egzystencjalny; inskrypcja; zwrot ku rzeczom; konkret egzystencjalny; inskrypcja

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2020
• Volume: 57
• Issue: 2
• Pages: 129-144

Dates

published

2020-06-30

Contributors

author

Helena Hejman

• M.A., University of Gdansk, Institute of Polish Philology; ul. Jana Bażyńskiego 8, 80-309 Gdańsk

• https://orcid.org/0000-0002-2568-2015

References

• Bachelard Gaston, “Dom rodzinny i dom oniryczny”, [in:] Gaston Bachelard, Wyobraźnia poetycka. Wybór pism, trans. Henryk Chudak, Anna Tatarkiewicz, selection Henryk Chudak, foreword Jan Błoński, PIW, Warsaw 1975, pp. 301–330.
• Bakke Monika, Ciało otwarte. Filozoficzne reinterpretacje kulturowych wizji cielesności, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, Poznań 2000.
• Brach-Czaina Jolanta, Szczeliny istnienia, Wydawnictwo eFKa, Kraków 1999.
• Czapliński Przemysław, “Śmierć albo o znikaniu”, [in:] Lektury Grochowiaka, T. Mizerkiewicz, A. Stankowska (eds.), Wydawnictwo Poznańskie Studia Polonistyczne, Poznań 1999.
• Domańska Ewa, “Humanistyka nie-antropocentryczna a studia nad rzeczami”, Kultura Współczesna 2008, issue 3, pp. 9–21.
• Domańska Ewa, “Problem rzeczy we współczesnej archeologii”, [in:] Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności, Jacek Kowalewski, Wojciech Piasek (eds.), Olsztyn 2008, Wydawnictwo Instytutu Filozofii UWM, pp. 41–43.
• Filipowicz Anna, Sztuka mięsa. Somatyczne oblicza poezji, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2013.
• Gondowicz Jan, Trans-Autentyk. Nie-czyste formy Brunona Schulza, PIW, Warsaw 2014.
• Grochowiak Stanisław, “Jedno spojrzenie”, Poezja 1986, issue 10/11, pp. 60–62.
• Grochowiak Stanisław, Wybór poezji, Jacek Łukasiewicz (ed.), BN I 296, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 2000.
• Grześczak Marian, “Staszek zapamiętany, cząstki elementarne”, [in:] Dusza czyśćcowa. Wspomnienia o Stanisławie Grochowiaku, collected and edited by Anna Romaniuk, PIW, Warsaw 2010, pp. 89–99.
• Heidegger Martin, Pytanie o rzecz. Przyczynek do Kantowskiej nauki o zasadach transcendentalnych, trans. Janusz Mizera, Wydawnictwo KR, Warsaw 2001.
• Karwala Marek, “Słowo i obraz w poezji Stanisława Grochowiaka”, Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria III 2003, folia 15, pp. 191–199.
• Latour Bruno, “Przedmioty także posiadają sprawczość”, trans. Aleksandra Derra, [in:] Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki, Ewa Domańska (ed.), Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2010, pp. 525–560.
• Łukasiewicz Jacek, Grochowiak i obrazy, Wydawnictwo UW, Wrocław 2002.
• Łuszczykiewicz Piotr, Książę erotyku. O poezji miłosnej Stanisława Grochowiaka, Oficyna Wydawnicza Latona, Warsaw 1995.
• Nancy Jean-Luc, Corpus, trans. Małgorzata Kwietniewska, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2002.
• O’Doherty Brian, Uwagi o przestrzeni galerii, trans. Aneta Szyłak, [in:] Muzeum Sztuki. Antologia, Maria Popczyk (ed.), TAiWPN Universitas, Kraków 2005, pp. 451–466.
• Olsen Bjørnan, “Kultura materialna po tekście”, trans. Paweł Stachura, [in:] Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki, Ewa Domańska (ed.), Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2010, pp. 561–592.
• Olsen Bjørnan, W obronie rzeczy. Archeologia i ontologia przedmiotów, trans. Bożena Shallcross, IBL PAN, Warsaw 2013.
• Perec Georges, Człowiek, który śpi, trans. Anna Wasilewska, Wydawnictwo Lokator, Krakow 2011.
• Popczyk Maria, “Wstęp”, [in:] Muzeum Sztuki. Antologia, Maria Popczyk (ed.), TAiWPN Universitas, Kraków 2005, pp. 5–42.
• Rilke Rainer Maria, Malte. Pamiętniki Malte-Lauridsa Brigge, trans. Witold Hulewicz, introduction Mieczysław Jastrun, 2nd edition, Czytelnik, Warsaw 1979.
• “Rzeczy. Rekonesans antropologiczny (dyskusja)”, Kultura Współczesna 2008, issue 3, pp. 73–90.
• Rzepińska Maria, Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1983.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.57.07