Dzieci nędzy – from a narrative poem to a novel. A preliminary study towards a reconstruction of Stanisław Przybyszewski’s creative process

• Authors: Katarzyna Badowska

Title variants

PL

Dzieci nędzy – od poematu do powieści. Przyczynek do rekonstrukcji procesu twórczego Stanisława Przybyszewskiego

Abstracts

PL

Na podstawie prześledzenia genezy Dzieci nędzy (1913) i historii komponowania tekstu dokonano ciekawych ustaleń z zakresu działań twórczych najgłośniejszego autora Młodej Polski – Stanisława Przybyszewskiego. Badania ujawniły m.in. niechęć pisarza do (czy może: nieumiejętność) radykalnej modyfikacji raz dokonanych zapisów tekstowych i wzrost literackiej efektywności z dala od wielkich miast. Kolacjonowanie przekazów powieści oraz lektura dokumentów osobistych pozwoliły stwierdzić, że znaczący wpływ na ostateczny kształt Dzieci nędzy miały powikłania osobiste i przykre okoliczności życiowe, które znacząco determinowały (czy raczej: destruowały) proces pisarski Przybyszewskiego, oraz ingerencja domagającego się uzupełnień wydawcy, któremu pisarz skwapliwie przyznał rację, dopisując kilka rozdziałów. Te sumiennie dokonane poprawki świadczą o tym, jak ważne były dla pisarza uwagi redakcyjne w udoskonalaniu tekstu.Najważniejsze odkrycie, do jakiego prowadzą badania tekstologiczne, dotyczy jednak autorskiej rezygnacji z zamierzonego pierwotnie poematu prozą i przetransponowania jego idei w formę powieściową. Ta decyzja – będąca rodzajem kapitulacji w zmaganiach z tworzywem – świadczyła de facto o nowatorskim myśleniu Przybyszewskiego o powieści i sprawiła, że Dzieci nędzy to niezwykle ciekawy artystycznie, nowoczesny zapis stanów psychicznych. Od strony rozwiązań konstrukcyjno-narracyjnych to niewątpliwie jedna z najciekawszych powieści Przybyszewskiego.

EN

The origins of Dzieci nędzy (1913) and the story of its writing offer interesting insights into the creative work of Stanisław Przybyszewski, the most prominent writer of the Young Poland period. The study has revealed, e.g., his aversion (or inability rather) to introduce radical modifications to already finished texts and that his literary efficiency increased the further he was from big cities. A collation of the novel and a reading of private documents have enabled me to ascertain that the final shape of Dzieci nędzy was to a large extent influenced by Przybyszewski’s personal complications and trying circumstances, which severely determined (or rather undermined) his writing process, as well as the interventions by his editor who demanded additions to the work, with which the writer always agreed and added several chapters. Those diligently developed corrections proved how important the editorial remarks of the need to improve the text were to the writer. However, the most important discovery resulting from the textual study is that of the author’s decision to abandon his initial intention to author an epic poem in prose and shift to the novelistic form. That resolution, a kind of a surrender in the struggle with matter, proves Przybyszewski’s innovative approach to the novel and as a result of it Dzieci nędzy are an artistically interesting modern record of psychological states. In terms of structural and narrative solutions, it is clearly one of the most interesting novels by Przybyszewski.

Keywords

PL

Przybyszewski Stanisław; "Dzieci nędzy"; edytorstwo; geneza dzieła; krytyka genetyczna

EN

Przybyszewski Stanisław; "Dzieci nędzy"; editing; text origins; genetic criticism

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2022
• Volume: 64
• Issue: 1
• Pages: 137-169

Dates

published

2022

Contributors

author

Katarzyna Badowska

• University of Lodz, Institute of Polish Studies, Department of Literature of Positivism and Young Poland

• https://orcid.org/0000000261495612

References

• Dąbrowski Roland, Kasprowicz, Przybyszewski oraz ONA... Jadwinia, [place missing] 2015.
• Gutowski Wojciech, “Rodzina jako egzystencjalna pułapka. O Dzieciach nędzy Stanisława Przybyszewskiego”, [in:] Wojciech Gutowski, Konstelacja Przybyszewskiego, Adam Marszałek (publ.), Toruń 2008, pp. 106–129.
• Helsztyński Stanisław, Meteory Młodej Polski, Wydawnictwo Literackie, Krakow 1969.
• Helsztyński Stanisław, Przybyszewski. Opowieść biograficzna, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warsaw 1973.
• Helsztyński Stanisław, “Żal do Polski przed wyjazdem do Monachium w r. 1906”, Wici Wielkopolskie 1935, issue 7–8, pp. 50–51.
• Kasprowicz-Jarocka Anna, Córki mówią…, PIW, Warsaw 1966.
• Kurzeja-Świątek Maria, “Michał Asanka-Japołł – nauczyciel, publicysta z Sądecczyzny”, Rocznik Sądecki 2013, vol. XLI, pp. 132–160.
• Lubińska Anna, Dzieje wydawnicze utworów Stanisława Przybyszewskiego w latach 1892–2015 w wybranych krajach europejskich, Wrocław 2018.
• Mann Thomas, Czarodziejska góra, vol. 2, Warsaw 1982.
• Matuszek Gabriela, Der geniale Pole? Niemcy o Stanisławie Przybyszewskim (1892–1992), Universitas, 2nd extended edition, Krakow 1996.
• Matuszek Gabriela, Stanisław Przybyszewski – pisarz nowoczesny. Eseje i proza – próba monografii, Universitas, Krakow 2008.
• “Nasi powieściopisarze o sobie. Ankieta Świata. S. Przybyszewski”, Świat 1913, issue 31, p. 8.
• Przybyszewski Stanisław, Adam Drzazga, Gebethner i Wolff, Warsaw 1914.
• Przybyszewski Stanisław, “Confiteor”, Życie 1899, issue 1.
• Przybyszewski Stanisław, Dzieci nędzy, Gebethner i Wolff, Warsaw 1913.
• Przybyszewski Stanisław, Listy, S. Helsztyński (ed.), Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku, Spółka Wydawnicza „Parnas Polski”, vol. 1 (Warsaw 1937) and vol. 2 (Warsaw 1938).
• Przybyszewski Stanisław, “Listy miłosne Marianny d’Alcoforado”, Ateneum 1908, vol. 1, coll. 1–2, pp. 46–62.
• Przybyszewski Stanisław, Moi współcześni. Wśród obcych, Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, Warsaw 1926.
• Przybyszewski Stanisław, “O «nową» sztukę”, Życie 1899, issue 6.
• Przybyszewski Stanisław, “Szlakiem Kaina. Pierwsza pieśń «Cherubina»”, Sfinks 1908, vol. III, pp. 278–292.
• Przybyszewski Stanisław, “Tyrteusz. Pieśń piąta z księgi «Cherubim»”, Krytyka 1907, vol. I, pp. 146–157.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.64.05

Biblioteka Nauki

2129664