Stanisław Grzesiuk w objęciach cenzury

• Authors: Dariusz Pachocki

Title variants

EN

Stanisław Grzesiuk in the arms of censorship

Abstracts

EN

The article presents issues related to the publishing fate of the entire literary output of Stanisław Grzesiuk. It consists of three autobiographical novels: Pięć lat kacetu [Five years of a camp], Boso, ale w ostrogach [Barefoot, but in spurs] and Na marginesie życia [On the Margins of Life]. The editions that were published during the writer’s lifetime were subjected to various types of interference. The most important factor that influenced the final form of the text was institutional censorship. In addition, the author changed his works under the pressure of the publisher, the family and as part of the implementation of the court settlement. The editors of the new edition of Grzesiuk’s works, which was published in 2018 by the Pruszyński i S-ka publishing house, made an attempt to reconstruct texts from before non-author’s changes. The comparison of these editions with the first editions and manuscripts proves that the publishing house has made many incomprehensible decisions that may have an impact on the incorrect reception of the author’s message.

PL

W artykule prezentowane są zagadnienia związane z wydawniczymi losami całości literackiego dorobku Stanisława Grzesiuka. Składają się nań trzy autobiograficzne powieści: Pięć lat kacetu, Boso, ale w ostrogach oraz Na marginesie życia. Wydania, które ukazały się za życia pisarza były poddawane różnego typu ingerencjom. Najważniejszym czynnikiem, który miał wpływ na ostateczna postać tekstu była instytucjonalna cenzura. Ponadto autor zmieniał swoje utwory pod wpływem nacisków wydawcy, rodziny oraz w ramach realizacji sądowej ugody. Redaktorzy nowej edycji dzieł Grzesiuka, która ukazała się w 2018 roku w wydawnictwie Pruszyński i S-ka, podjęli próbę rekonstrukcji tekstów sprzed pozaautorskich zmian. Zestawienie tych wydań z pierwodrukami i rękopisami dowodzi, iż wydawnictwo podjęło wiele niezrozumiałych decyzji, które mogą mieć wpływ na błędną recepcję autorskiego przekazu.

Keywords

PL

Stanisław Grzesiuk; Warszawa; obóz koncentracyjny; Czerniaków; gruźlica; edytorstwo; rękopisy; krytyka tekstu; edycja; Pięć lat kacetu; cenzura; autocenzura; GUKPPiW

EN

Stanisław Grzesiuk; Warsaw; concentration camp; Czerniaków; tuberculosis; editing; manuscripts; text criticism; Five years of a camp; censorship; self-censorship

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2022
• Volume: 64
• Issue: 1
• Pages: 379-397

Dates

published

2022

Contributors

author

Dariusz Pachocki

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Nauk Humanistycznych, Instytut Literaturoznawstwa, Katedra Tekstologii i Edytorstwa, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin

• https://orcid.org/0000000214983648

References

• Stanisław Grzesiuk, Boso, ale w ostrogach, rękopis, archiwum domowe Izabeli Laszuk.
• Stanisław Grzesiuki, Na marginesie życia, rękopis i maszynopis, archiwum domowe Izabeli Laszuk.
• Stanisław Grzesiuk, Pięć lat kacetu, rękopis i maszynopis, archiwum domowe Izabeli Laszuk.
• Rękopisy i maszynopisy listów otrzymywanych i wysyłanych przez Stanisława Grzesiuka – archiwum domowe Izabeli Laszuk.
• Stanisław Grzesiuk, Boso, ale w ostrogach, Pruszyński i S-ka, Warszawa 2018.
• Stanisław Grzesiuk, Na marginesie życia, Pruszyński i S-ka, Warszawa 2018.
• Stanisław Grzesiuk, Pięć lat kacetu, Pruszyński i S-ka, Warszawa 2018.
• Bem Paweł, Dlaczego polskie edytorstwo naukowe nie istnieje, „Teksty Drugie” 2016, nr 1, s. 151–168 https://doi.org/10.18318/td.2016.1.10
• Bem Paweł, Tekst „edytorski” czy „wieloautorski”? Kilka uwag o heterogeniczności edytorstwa naukowego, „Pamiętnik Literacki” 2020, nr 4, s. 19–30 https://doi.org/10.18318/pl.2020.4.2
• Błachut Władysław, Grzesiuk, „Gazeta Krakowska” 1964, nr 290, s. 5.
• Buchwald-Pelcowa Paulina, Edycje skażone – edycje oczyszczone, [w:] Autor, tekst, cenzura, pod red. J. Pelca i M. Prejsa, Warszawa 1998, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 91–112.
• Budrowska Kamila, Literatura i pisarze wobec cenzury PRL 1948–1958, Wydawnictwo UwB, Białystok 2009.
• Budrowska Kamila, Perspektywy edytorskie wynikające z penetracji archiwów cenzury (1949–1959), „Teksty Drugie” 2011, nr 5, s. 112–121.
• Budrowska Kamila, Zatrzymane przez cenzurę. Inedita z połowy wieku XX, Wydawnictwo IBL, Warszawa 2013.
• Chciuk Andrzej, „Wiadomości Polskie” z 11 lutego 1962.
• Darska Bernadetta, Biografia jako popularyzowanie i przypominanie. Kilka refleksji wokół (auto)biografii Stanisława Grzesiuka, „Teksty Drugie” 2019, nr 1, s. 195–205 https://doi.org/10.18318/td.2019.1.12
• Drewnowski Tadeusz, Cenzura PRL a współczesne edytorstwo, [w:] Autor, tekst, cenzura, pod red. J. Pelca i M. Prejsa, Wydawnictwo UW, Warszawa 1998, s. 13–23.
• Herbert Zbigniew, Pan Cogito, Wydawnictwo a5, Kraków 2008.
• J.P., Proza samorodna, „Życie Literackie” 1958, nr 43, s. 10.
• Janiszewski Bartosz, Grzesiuk. Król życia, Pruszyński i S-ka, Warszawa 2017.
• JAW [Janusz Wilhelmi], Poza dobrem i złem, „Trybuna Ludu” 1959, nr 293, s. 5.
• Karwowska Bożena, Obozy zagłady jako doświadczenie cielesne, „Przegląd Humanistyczny” 2006, nr 2, s. 63–80.
• Krasucki Ludwik, Podwójne dno miski – czyli granice naturalizmu, „Trybuna Ludu” 1958, nr 29, s. 3.
• Loth Roman, Podstawowe pojęcia i problemy tekstologii i edytorstwa naukowego, Wydawnictwo IBL, Warszawa 2006.
• Łubieński Tomasz, Książka Grzesiuka, „Współczesność” 1964, nr 24/25, s. 13. mb., Życiorys autentyczny, „Zwierciadło” 1959, nr 38, s. 5.
• Pachocki Dariusz, Does the Editor Know Better? The Editorial Vicissitudes of the 20th Century Polish writers, „Variants” 2021, nr 15–16, s. 105–122 https://doi.org/10.4000/variants.1350
• Stanuch Stanisław, Wyznania bohatera pozytywnego, „Życie Literackie” 1959, nr 44, s. 8.
• Wiśniewska-Grabarczyk Anna, „O wyższy poziom pracy nad książką” – biuletyny urzędu cenzury z lat 1945–1956 w perspektywie literaturoznawczej. Rekonesans, [w:] Cenzura w PRL. Analiza zjawiska, red. naukowa Z. Romek, K. Kamińska-Chełminiak, Oficyna wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2017, s. 61–74.
• Zabiełło Stanisław, Świat koncentracyjny, „Kierunki” 1958, nr 27, s. 5.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.64.15

Biblioteka Nauki

2129658