Czy istnieje polski kryminał gejowski? Rekonesans

• Authors: Justyna Tuszyńska

Title variants

EN

Is there a Polish gay crime novel? A study

Abstracts

EN

This paper is an attempt at finding answers to the following questions: How can the term gay crime novel be understood? Has such a sub-genre been established in Poland? Is it a sub-genre of crime fiction or rather gay novel? The author examines works by such writers as Edward Pasewicz (Śmierć w darkroomie [The Death in the Darkroom]), Michał Witkowski (Drwal [The Woodcutter], Zbrodniarz i dziewczyna [The Criminal and the Girl]), and Andrzej Selerowicz (Kryptonim „Hiacynt” [Codename Hyacinth], Zbrodnia, której nie było [The Crime that Never Was]). The analysis of the works is focused on the use of the crime scheme and selected writ-ing techniques in the context of the most popular strategies typical of crime fiction convention (e.g. a shift towards a socially engaged novel, urban space exploration, psychologisation of protagonists) as well as the most important characteristics of naturalistic novel (different ideas of presenting social groups).

PL

Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytania: Jak możemy rozumieć pojęcie „kryminał gejowski”? Czy w Polsce wyodrębniła się taka odmiana gatunkowa? Czy jest to odmiana kryminału, czy raczej powieści gejowskiej? Przedmiot zainteresowania stanowią między innymi utwory Edwarda Pasewicza (Śmierć w darkroomie), Michała Witkowskiego (Drwal, Zbrodniarz i dziewczyna) i Andrzeja Selerowicza (Kryptonim „Hiacynt”, Zbrodnia, której nie było). Analiza tych utworów skupia się na sposobie wykorzystania schematu kryminalnego oraz wybranych taktyk pisarskich w kontekście najpopularniejszych strategii charakterystycznych dla konwencji kryminalnej (np. zwrot w stronę powieści społecznie zaangażowanej, eksplorowanie przestrzeni miejskiej, psychologizacja bohaterów), a także najważniejszych cech powieści środowiskowej (różne koncepcje przedstawiania grup społecznych). W konsekwencji definicja kryminału gejowskiego odnosi się zarówno do cech powieści środowiskowej, jak i kryminalnej, sytuując analizowany fenomen literacki w domenie odmian gatunkowych literatury popularnej, wraz z właściwymi jej historycznymi przekształceniami poetyki oraz semantyki tekstów.

Keywords

EN

LGBTQ; crime fiction; gay novel; naturalistic novel

PL

LGBTQ; powieść kryminalna; powieść gejowska; powieść środowiskowa

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2023
• Volume: 66
• Issue: 1
• Pages: 71-94

Dates

published

2023

Contributors

author

Justyna Tuszyńska

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

• https://orcid.org/0000000344866263

References

• Pasewicz Edward, Śmierć w darkroomie, EMG, Kraków 2007.
• Ryziński Remigiusz, Hiacynt. PRL wobec homoseksualistów, Czarne, Wołowiec 2021.
• Selerowicz Andrzej, Kryptonim „Hiacynt”, Queermedia.pl, Kraków 2015.
• Selerowicz Andrzej, Zbrodnia, której nie było, Novae Res, Gdynia 2017.
• Witkowski Michał, Drwal, Znak, Kraków 2018.
• Witkowski Michał, Lubiewo, Korporacja Ha!art, Kraków 2005.
• Witkowski Michał, Zbrodniarz i dziewczyna, Świat Książki, Warszawa 2014.
• Czubaj Mariusz, Etnolog w Mieście Grzechu. Powieść kryminalna jako świadectwo antropologiczne, Oficynka, Gdańsk 2010.
• Dunin Kinga, Polska homoliteracka, „Gazeta Wyborcza” z dn. 17 grudnia 2005 (nr 293).
• Hannerz Ulf, Odkrywanie miasta. Antropologia obszarów miejskich, przekł. E. Klekot, Wydawnictwo UJ, Kraków 2006.
• Literatura kryminalna. Na tropie źródeł, red. A. Gemra, EMG, Kraków 2015.
• Literatura kryminalna. Śledztwo w sprawie gatunków, red. A Gemra, EMG, Kraków 2014.
• Mazurkiewicz Adam, Tropy autotematyczne w polskiej literaturze kryminalnej (rekonesans), „Literaria Copernicana” 2021, nr 3 (39), s. 33–51. https://doi.org/10.12775/LC.2021.024
• Potrykus-Woźniak Paulina, Słownik nowych gatunków i zjawisk literackich, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Bielsko-Biała 2010.
• Ritz German, Iwaszkiewicz, Breza, Mach: niewypowiadalne pożądanie a poetyka narracji, tłum. A. Kopacki, [w:] G. Ritz, Nić w labiryncie pożądania. Gender i płeć w literaturze polskiej od romantyzmu do postmodernizmu, Wiedza Pow-szechna, Warszawa 2002.
• Słownik literatury popularnej, pod red. T. Żabskiego, Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, Wrocław 1997.
• Słownik rodzajów i gatunków literackich, red. G. Gazda, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
• Śmieja Wojciech, Homoseksualność i polska nowoczesność. Szkice o teorii, historii i literaturze, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2015.
• Śmieja Wojciech, Kanon i kanony, czyli jak rozumieć pojęcie „literatura homoseksualna”?, „Teksty Drugie” 2008, nr 1–2, s. 96–116.
• Śmieja Wojciech, Literatura, której nie ma. Szkice o polskiej „literaturze homoseksualnej”, Universitas, Kraków 2010.
• Tomasik Krzysztof, Gejerel. Mniejszości seksualne w PRL-u, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2012.
• Tuszyńska Justyna, Dlaczego literaturoznawcy c(z)ytują kryminały? Schemat opowieści kryminalnej jako narzędzie teoretycznoliterackie, Wydawnictwo UMK, Toruń 2021.
• Tuszyńska Justyna, Mordercze miasta (?) Nowy polski kryminał – zwrot przestrzenny czy gra miejska?, „Studia Poetica II” 2014, s. 101–109.
• Tuszyńska Justyna, Wytwarzanie pamięci. Współczesne opowieści o „Gejerelu”, „Literatura Ludowa” 2021, t. 65, nr 3, s. 37–49, https://doi.org/10.12775/LL.3.2021.004
• Warkocki Błażej, Homo niewiadomo. Polska proza wobec odmienności, Sic!, Warszawa 2007.
• Warkocki Błażej, Literatura homoseksualna ontologia vs uznanie, „Pamiętnik Literacki” 2012, 103/4, s. 273–280.
• White Edmund, Jean Genet, Gallimard, Paris 1993.
• Hiacynt, Polska 2021, reż. Piotr Domalewski.
• Summer vacation (oryg. Hofesh Gadol), Izrael 2012, reż. Tal Granit, Sharon Maymon.
• Syberia, Rosja, USA 2021, reż. Wiaczesław Koptiurewski.
• Tajemnica Brokeback Mountain, USA, Kanada 2005, reż. Ang Lee.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.66.04

Biblioteka Nauki

2231116