Zmiany struktury agrarnej na polskiej wsi w latach 1918–2018

• Authors: Elżbieta Jadwiga Szymańska

Abstracts

EN

The study analyzes changes in the agrarian structure in the Polish countryside in the years 1918–2018. Knowledge of the directions and conditions of these changes is necessary for the correct formulation of agricultural policy objectives. Due to historical conditions, the analysis distinguishes four periods: the interwar period, the time of war and the socialist economy, the period from the political transformation to integration with the EU and the period after Poland’s accession to the European Union. The analyzes show that in the last century in Polish agriculture significant transformations occurred in the agrarian structure of Polish agriculture. In particular historical periods they were determined by various political, economic and social factors. Therefore, their character and direction changed over time. Private ownership of farms dominated in the whole analyzed period. Despite various actions, the fragmentation of Polish agriculture could not be eliminated. In 2017, more than half of agricultural holdings had less than 5 ha of UAA. In turn, the percentage of large farms with an area of 50 ha and more accounted for only 2.4%. This state of agrarian structure has a positive impact on the environment but in terms of economic and production needs improvement.

PL

W opracowaniu dokonano analizy zmian w strukturze agrarnej polskiej wsi w latach 1918–2018. Znajomość kierunków i uwarunkowań tych zmian jest niezbędna do prawidłowego sformułowania celów polityki rolnej. Ze względu na uwarunkowania historyczne w analizie wyodrębniono cztery okresy: okres międzywojenny, czas wojny i gospodarki socjalistycznej, okres od transformacji ustrojowej do integracji z UE oraz okres po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Z analiz wynika, że w ostatnim stuleciu w rolnictwie polskim zaszły istotne przemiany w strukturze agrarnej polskiego rolnictwa. W poszczególnych okresach historycznych były determinowane różnymi czynnikami o charakterze politycznym, gospodarczym i społecznym. W związku z tym ich charakter i kierunek zmieniał się w czasie. W całym analizowanym okresie dominowała własność prywatna gospodarstw rolnych. Mimo różnych działań nie zdołano zlikwidować rozdrobnienia polskiego rolnictwa. W 2018 r. ponad połowa gospodarstw rolnych posiadała mniej niż 5 ha UR. Z kolei odsetek gospodarstw dużych o powierzchni 50 ha i więcej stanowił tylko 2,4%. Taki stan struktury agrarnej z perspektywy przyrodniczo-krajobrazowej korzystnie wpływa na środowisko ale pod względem ekonomiczno-produkcyjnym wymaga poprawy.

Keywords

PL

struktura agrarna; formy własności; gospodarstwa; regulacje prawne; instrumenty WPR

EN

area structure; ownership forms; holdings; legal regulations; CAP instruments

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Zeszyty Wiejskie
• Year: 2021
• Volume: 27
• Pages: 31-58

Dates

published

2021

Contributors

author

Elżbieta Jadwiga Szymańska

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Instytut Ekonomii i Finansów

• https://orcid.org/0000000176861243

References

• Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej 1991, 2003, 2011, 2016
• Historia Polski w liczbach, z. 2: Rolnictwo. Leśnictwo, Warszawa 1991.
• Leszczyńska C., Polska 1918–2018. Historia Polski w liczbach, t. 5, Warszawa 2018.
• Rocznik statystyczny 1957, Warszawa 1957.
• Rocznik statystyczny 1961, Warszawa 1961.
• Rocznik statystyczny 1971, Warszawa 1971.
• Rocznik statystyczny 1992, Warszawa 1992.
• Rocznik statystyczny 2005, Warszawa 2005.
• Rocznik statystyczny 2013, Warszawa 2013.
• Rocznik statystyczny 2015, Warszawa 2015.
• Rocznik statystyczny 2017, Warszawa 2017.
• Rocznik statystyczny 2019, Warszawa 2019.
• Rolniczy Rocznik Statystyczny 1945–1965, Warszawa 1966.
• Augustyńska-Grzymek I., Zmiany społeczno-gospodarcze na wsi a ukierunkowanie produkcyjne w gospodarstwach rolnych, „Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu” 2011, t. XIII, z. 1.
• Bański J., Historia rozwoju gospodarki rolnej na ziemiach polskich, [w:] Człowiek i rolnictwo, red. Z. Górka, A. Zborowski, Kraków 2009.
• Bożek J., Bogocz D., Przestrzenne zróżnicowanie struktury agrarnej województw w ujęciu dynamicznym, „Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie” 2012, t. 20, nr 1.
• Czerniewski K., Zagadnienia struktury agrarnej, Warszawa 1937.
• Czyżewski A., Henisz-Matuszczak A., Rolnictwo w Unii Europejskiej i Polsce. Studium porównawcze struktur wytwórczych i regulatorów rynków rolnych, Poznań 2006.
• Dziurzyński P., Osadnictwo rolne na Ziemiach Odzyskanych, Warszawa 1983.
• Dzun W., Gospodarstwa rolne o obszarze do 1 ha w procesie przemian systemowych i integracji z UE, „Wieś i Rolnictwo” 2017, nr 1 (174).
• Grzelak E., Polskie rolnictwo w XX wieku (Produkcja i ludność), Warszawa 2010.
• Jankowiak S, Wielkopolski kułak wrogiem państwa socjalistycznego, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2002, nr 1.
• Jarosz D., Polityka władz komunistycznych w Polsce w latach 1948–1956 a chłopi, Warszawa 1998.
• Kaliński J., Przemiany struktury obszarowej gospodarstw chłopskich w Polsce po 1918 roku, „Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego. Studia i Prace. Szkoła Główna Handlowa” 2018, nr 3.
• Kaliński J., Transformacja gospodarki polskiej w latach 1989–2004, Warszawa 2009.
• Kaliński J., Landau Z., Gospodarka Polski w XX wieku, Warszawa 2003.
• Kapusta F., Drogi i bezdroża gospodarstw rodzinnych w Polsce, „Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych” 2013, nr 2.
• Karwat-Woźniak B., Chmieliński P., Przemiany w strukturze agrarnej polskiego rolnictwa i wpływ wybranych instrumentów WPR na te procesy, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2016, nr 450.
• Kersten K., Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego 22 VII – 31 XII 1944, Lublin 1965.
• Kieniewicz S., Historia Polski 1795–1918, Warszawa 1996.
• Klepacki B., Żak A., Przemiany agrarne na terenach polskich przed i po integracji z Unią Europejską, „Journal of Agribusiness and Rural Development” 2014, nr 4 (30).
• Kłopot S.W., Struktura agrarna indywidualnego rolnictwa w latach 1945–2010, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 2011, VOL. XXXVI, z. 2, Sectio I.
• Konopka K., Konieczność reform agrarnych w Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej (1918–1939), „Ekonomia i Zarządzanie” 2009, nr 1 (1).
• Kostrowicka I., Landau Z., Tomaszewski J., Historia gospodarcza Polski XIX i XX wieku, Warszawa 1984.
• Kuś J., Matyka M., Zmiany organizacyjne w polskim rolnictwie w ostatnim 10-leciu na tle rolnictwa UE, „Zagadnienia Ekonomiki Rolnej” 2014, nr 4 (341).
• Marks-Bielska R., Kisiel R., Danilczuk J., Dzierżawa jako podstawowa forma zagospodarowania popegeerowskiego mienia, Olsztyn 2006.
• Michałek M., Przemiany polskiej wsi w latach 1918–1989, „Klio” 2013, nr 26 (3).
• Mickiewicz B., Wpływ regulacji prawnych na zmianę struktury agrarnej w Polsce po 1991 roku, „Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu” 2013, t. XV, z. 1.
• Mieszczankowski M., Rolnictwo II Rzeczypospolitej, Warszawa 1983.
• Mieszczankowski M., Struktura agrarna Polski międzywojennej, Warszawa 1960.
• Nadolski M., Komuniści wobec chłopów w Polsce 1941–1956. Mity i rzeczywistość, Warszawa 1993.
• Noniewicz Cz., Reforma rolna na Wileńszczyźnie w okresie międzywojennym, „Optimum. Studia ekonomiczne” 2014, nr 6 (72).
• Oleszko A., Prawo rolne, [w:] Encyklopedia Agrobiznesu, Warszawa 1998.
• Pietrzak M.B., Walczak D., The analysis of the agrarian structure in Poland with the special consideration of the years 1921 and 2002, „Bulgarian Journal of Agricultural Science” 2014, No. 20.
• Podedworna H., Polscy farmerzy i ich świat społeczny, Warszawa 2001.
• Rogala W., Działalność Państwowych Nieruchomości Ziemskich (1946–1949), „Rocznik Muzeum Rolnictwa w Szreniawie” 1972, t. 5.
• Runowski H., Ziętara W., Stan dotychczasowy i rekomendacje na przyszłość w procesie przekształceń własnościowych, [w:] Przekształcenia własnościowe w rolnictwie – 10 lat doświadczeń, Warszawa 2002.
• Sikorska A.M., Przemiany w strukturze agrarnej indywidualnych gospodarstw rolnych, Warszawa 2013.
• Skodlarski J., Zarys historii gospodarczej Polski, Warszawa 2007.
• Słabek H., Dzieje polskiej reformy rolnej 1944–1948, Warszawa 1972.
• Szemberg A., Struktura agrarna i polityka strukturalna, [w:] Encyklopedia Agrobiznesu, Warszawa 1998.
• Szuba E., Poczta W., Efekty integracji Polski z Unią Europejską w sektorze rolnym. Referat wygłoszony na IX Kongresie Ekonomistów Polskich, 28–29 listopada 2013 r., Warszawa 2013.
• Szymańska E., May J., Structural changes in the agriculture in Poland in the years 1990–2016, „Agrarna Ekonomika” 2018, t. 11, nr 3/4.
• Wigier M., Polityka rolna i zmiany strukturalne w rolnictwie polskim po akcesji do UE, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2014, nr 360.
• Wilkin J., Współczesna kwestia agrarna, Warszawa 1986.
• Winiewska R., Obciążenia podatkowe gospodarstw chłopskich w Polsce w latach 1945–1955, Warszawa 1961.
• Woś A., Prognoza przekształceń strukturalnych polskiego rolnictwa do 2020, Warszawa 1996.
• Zegar J.S., Kwestia koncentracji ziemi w polskim rolnictwie indywidualnym, „Roczniki Nauk Rolniczych” 2009, t. 96, z. 4.
• Zegar J.S., Polskie rolnictwo w okresie dwóch przełomów – transformacji ustrojowej i integracji europejskiej, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy” 2015, nr 41.
• Zegar J.S., Współczesne wyzwania rolnictwa, Warszawa 2012.
• Ziętara W., Społeczny czy ekonomiczny charakter reform rolnych w Polsce w okresie między- i powojennym, „Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich” 2015, t. 102, z. 1.
• Żmija D., Wpływ wybranych instrumentów wspólnej polityki rolnej na zmiany w zasobach ziemi małych gospodarstw rolnych z województwa małopolskiego, „Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu” 2017, t. XIX, z. 3.

Identifiers

DOI

10.18778/1506-6541.27.02

Biblioteka Nauki

2034258