Malowane woskiem – tradycyjna i współczesna pisanka krzczonowska

• Authors: Michał Kowalik

Abstracts

EN

Easter eggs from Krzczonów are a piece of tangible heritage of Poland, while manual skills of folk artists is a part of intangible heritage. Easter eggs have been made using the batik technique for an oblivious time. Despite many cultural and social changes, they are still performed in and around Krzczonów. The article discusses the most important elements of the art of writing Easter eggs, techniques, ornaments and the issues of the creators. There are also some customs related to Easter eggs and their origins, as well as their past and present role in the culture of Krzczonów and the whole of Poland. The article is supplemented with drawings and photos of Easter eggs.

PL

Tradycja tworzenia pisanek krzczonowskich jest unikatową częścią niematerialnego dziedzictwa kulturowego, zaś zachowane pisanki to część materialnego dziedzictwa. Od niepamiętnych czasów były wykonywane techniką batiku. Mimo wielu zmian kulturowych i społecznych, do dzisiaj są wykonywane na terenie Krzczonowa i okolic, i nie tylko. W artykule mówione zostają najważniejsze elementy sztuki pisankarskiej, technika, ornamentyka oraz problematyka twórców. Przedstawione są także pewne zwyczaje związane z pisankami i ich pochodzenie, a także ich dawna i obecna rola w kulturze Krzczonowa, jak i całej Polski. Całość zostaje uzupełniona rysunkami oraz zdjęciami zachowanych pisanek.

Keywords

PL

pisanki; batik; Krzczonów; tradycja; dziedzictwo

EN

Easter egg; batik; Krzczonów; tradition; heritage

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Zeszyty Wiejskie
• Year: 2021
• Volume: 27
• Pages: 255-274

Dates

published

2021

Contributors

author

Michał Kowalik

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Wydział Humanistyczny, Instytut Nauk o Kulturze

• https://orcid.org/0000000326717563

References

• Archiwum Krzczonowskiego Stowarzyszenia Regionalnego (KSR), Zdjęcia pisanek z Izby Regionalnej w Krzczonowie
• Galeria sztuki ludowej Stowarzyszenia Twórców Ludowych w Lublinie, Pisanki prezentowane w Galerii STL
• Muzeum Narodowe w Lublinie, Zbiory pisanek archiwalnych. Pisanki krzczonowskie.
• Regionalny Ośrodek Kultury i Sportu (ROKiS), Izba Regionalna. Zbiory pisanek krzczonowskich
• „Krzczonowski Gościniec” 2006–2021.
• Adamowski J., O symbolice wielkanocnego jajka, „Twórczość Ludowa” 1992, nr 1–2.
• Adamowski J., Obrzędy zwyczaje i wierzenia okresu Wielkanocy z południowo-wschodniego Podlasia, „Twórczość ludowa” 1996, nr 2.
• Adamowski J., Tymochowicz M., Obrzędy i zwyczaje doroczne z obszaru woj. lubelskiego (próba słownika), [w:] Dziedzictwo kulturowe Lubelszczyzny. Kultura ludowa, red. A. Gauda, Lublin 2001.
• Bartmiński J., Niebo i światła niebieskie – Słońce, [w:] Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. 1., cz. 1: Kosmos, pod red. J. Bartmińskiego, Lublin 1996.
• Basistowa K., Twórczość Zofii Sałek, „Polska Sztuka Ludowa” 1970, t. 24, nr 1.
• Czarnecka I., Polska sztuka ludowa, Warszawa 1958.
• Dąbrowski S., Pisanki lubelskie, Lublin 1936.
• Dzieje Krzczonowa 1359–2011, pod red. K. Spaleńca, Krzczonów 2012.
• Grabowski J., Sztuka ludowa. Formy i regiony w Polsce, Warszawa 1967.
• Gurba J., Krzczonów i okolice w świetle archeologii, [w:] Dzieje Krzczonowa 1359–2011, pod red. K. Spaleńca, Krzczonów 2012.
• Jackowski A., Pojęcie twórcy ludowego, „Lud” 1980, t. 64.
• Janicka-Krzywda U., Zwyczaje, tradycje, obrzędy, Kraków 2013.
• Kopaliński W., Słownik symboli, Warszaw 1991.
• Korduba P., Ludowość na sprzedaż, Kraków 2013.
• Kowalski P., Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa 2007.
• Kraczoń K., Pisanki, Lublin 2017.
• Landowski R., Dawnych obyczajów rok cały. Między wiarą, tradycją i obrzędem, Pelplin 2000.
• Mańko W., Ukraińska pisanka ludowa, Lwów 2006.
• Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, cz. II: Kultura duchowa, z. 2, Kraków 1939.
• Piwocki K., O historycznej genezie polskiej sztuki ludowej, Wrocław 1953.
• Pokropek M., Rok polski w sztuce ludowej, Opole 2017.
• Szkudnik K., Palma wielkanocna i pisanki krzczonowskie, [w:] Dzieje Krzczonowa 1359–2011, pod red. K. Spaleńca, Krzczonów 2012.
• Telakowska W., W kręgu kultury chłopskiej. Inwencja ludowa we współczesnej wytwórczości, Warszawa 1970.
• Tymochowicz M., „Karmienie dusz”, czyli pożywienie dla zmarłych w tradycji ludowej, [w:] Dialog z tradycją, t. VI: Dawna i współczesna kultura funeralna, red. I. Steczko i R. Dźwigoł, Kraków 2017.
• Zadrożyńska A., Powtarzać czas początku. O świętowaniu dorocznych świąt w Polsce, Warszawa 1985.
• Cetera M., O pisankach, palmach i zwyczajach wielkanocnych. https://kulturaludowa.pl/artykuly/o-pisankach-palmach-i-zwyczajach-wielkanocnych/
• Galeria sztuki ludowej. https://zgstl.pl/galeria-sztuki-ludowej/
• Ławicka A., Etnografia Lubelszczyzny – słownik pojęć obrzędowych. http://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/etnografia-lubelszczyzny-slownik-pojec-obrzedowych/
• Oficjalna strona Stowarzyszenia Twórców Ludowych. https://zgstl.pl/
• Olencka A., Chemia od kuchni, czyli jajko. https://www.biuletyn.pw.edu.pl/Nauka-i-Dydaktyka/Nauka/Chemia-od-kuchni-czyli-jajko
• Ręce boga. https://symboleslowianskie.pl/rece-boga/
• Rozmiary jajek. https://rozmiary.com.pl/jajka/

Identifiers

DOI

10.18778/1506-6541.27.12

Biblioteka Nauki

2034244