Działalność Polskiego Stronnictwa Ludowego w Stanach Zjednoczonych Ameryki i Kanadzie (występującego pod nazwą Związek Przyjaciół Wsi Polskiej) w okresie prezesury Stanisława Mikołajczyka (1947–1966)

• Authors: Romuald Turkowski

Title variants

EN

Activity of the Polish People’s Party in the United States of America and Canada (known as the Association of Friends of Polish Villages) during the presidency of Stanisław Mikołajczyk (1947–1966)

Abstracts

EN

The article concerns the Polish People’s Party (Polskie Stronnictwo Ludowe), which, due to US and Canadian law, could not work under its own name. It functioned there as the Association of Friends of the Polish Village (Związek Przyjaciół Wsi Polskiej). This organization, led by a group of Polish people’s activists (Stanisław Mermel, Józef Migała, Bolesław Krakowski, Bolesław Biłogan, Tadeusz Paul, Feliks Rembiałkowski), with the support of the PSL president Stanisław Mikołajczyk, managed to organize some PSL/ZPWP Circles gathering several hundred members. Most of them operated in and around Chicago. They managed to organize PSL Circles on the East Coast and in several middle states. The Circles were a political support for the president of PSL S. Mikołajczyk who was permanently residing in America. Through their members, who managed to obtain a high material status, the clubs organized day-rooms, people’s houses, and folk music and choral groups, which allowed them to appear in the Polish community. The Circles supported the political line of S. Mikołajczyk, especially in the end of numerous internal crises and during the attacks of opponents on this political grouping, which was relegated to the margins of the political émigré scene. The PSL/ZPWP group in Canada also appeared for a short time. The article describes the activities of this organization during the leadership of the Supreme Executive Committee of the PSL by S. Mikołajczyk. This organization survived in the American territory until the end of the 1980s. The American team quite clearly influenced the entire émigré Party.

PL

Artykuł dotyczy działalności Polskiego Stronnictwa Ludowego, które ze względu na przepisy prawa amerykańskiego i kanadyjskiego nie mogło działać pod swoją nazwą. Funkcjonowało tam jako Związek Przyjaciół Wsi Polskiej. Organizacja ta kierowana przez grono polonijnych działaczy ludowych (Stanisław Mermel, Józef Migała, Bolesław Krakowski, Bolesław Biłogan, Tadeusz Paul, Feliks Rembiałkowski), przy wsparciu prezesa PSL Stanisława Mikołajczyka zdołała zorganizować kilkanaście kół PSL/Związku Przyjaciół Wsi Polskiej skupiających kilkuset członków i członkiń. Większość kół PSL/ZPWP działało w Chicago i okolicy. Udało się zorganizować koła PSL na wschodnim wybrzeżu i w kilku stanach środkowych. Koła PSL/ZPWP były oparciem politycznym dla przebywającego na stałe w Ameryce prezesa PSL S. Mikołajczyka. Poprzez swoich członków, którzy zdołali uzyskać dość wysoki status materialny, koła zorganizowały świetlice, domy ludowe oraz zespoły ludowe muzyczne i chóralne, co pozwoliło im zaistnieć w środowisku polonijnym. Koła wspierały linię polityczną S. Mikołajczyka, szczególnie w okresie licznych kryzysów wewnętrznych oraz w czasie ataków przeciwników na to ugrupowanie polityczne, które było spychane na margines emigracyjnej sceny politycznej. Na krótko pojawiło się też koło PSL/ZPWP na terenie Kanady. W artykule opisano działalność tej organizacji w okresie kierowania Naczelnym Komitetem Wykonawczym PSL przez S. Mikołajczyka. Organizacja ta przetrwała na terenie amerykańskim do końca lat 80. XX w. Poprzez zespół amerykański PSL/ZPWP dość wyraźnie oddziaływała na całe emigracyjne Stronnictwo.

Keywords

PL

Polskie Stronnictwo Ludowe; Związek Przyjaciół Wsi Polskiej; Stany Zjednoczone Ameryki; Kanada; Stanisław Mikołajczyk; Bolesław Krakowski; Bolesław Biłogan; Tadeusz Paul; Chicago; Orka; Kongres Polonii Amerykańskiej; koła Związku Przyjaciół Wsi Polskiej

EN

Polish People’s Party; Association of Friends of the Polish Village; United States of America; Canada; Stanisław Mikołajczyk; Bolesław Krakowski; Bolesław Biłogan; Tadeusz Paul; Chicago; Orka; Polish American Congress; Circles of the Association of Friends of the Polish Village

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Zeszyty Wiejskie
• Year: 2022
• Volume: 28
• Issue: 2
• Pages: 191-257

Dates

published

2022

Contributors

author

Romuald Turkowski

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Historii
• Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego

• https://orcid.org/0000000192640344

References

• Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Kolekcja Stanisława Mikołajczyka (1939–1966)
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. Gen. Władysława Sikorskiego w Londynie, Kolekcja prof. dr hab. Stanisława Kota
• Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego w Warszawie (korzystano przed uporządkowaniem zespołu archiwalnego), Polskie Stronnictwo Ludowe na Uchodźstwie 1939–1989. Materiały NKW PSL (1955–1989)
• Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego w Warszawie (korzystano przed uporządkowaniem zespołu archiwalnego), Polskie Stronnictwo Ludowe na Uchodźstwie 1939–1989. Materiały Związku Przyjaciół Wsi Polskiej w Stanach Zjednoczonych Ameryki 1948–1989
• Instytut Polski i Muzeum im gen. Władysława Sikorskiego w Londynie, Kolekcja 25/7A – prof. Stanisław Kot
• Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Archiwum Feliksa Rembiałkowskiego
• „Biuletyn Informacyjny ZG ZPWP w USA” 1955
• „Dziennik Chicagowski” 1955
• „Dziennik Związkowy” 1961
• „Jutro Polski” 1951, 1952, 1953, 1954, 1955, 1956, 1963, 1964, 1965, 1967
• Kazimierz Sosnkowski, myśl – praca – walka. Przyczynki do monografii oraz uzupełnienia do materiałów historycznych Kazimierza Sosnkowskiego, zebrał i oprac. S. Babiński, London 1988.
• Korboński S., W imieniu Polski Walczącej, Paryż 1963.
• „Narodowiec” 1953, 1956
• „Orka” 1967
• Pastuszka S.J., Turkowski R., Szynalski J., Ludowcy w Londynie. Szkice, wspomnienia, dokumenty (1939–1999), Kielce 2000.
• Polski ruch ludowy na emigracji. Dokumenty i materiały, cz. I: (1944–1954), R. Turkowski – nota wydawnicza, wprowadzenie, oprac. i wybór, słowo wstępne S.J. Pastuszka, Pińczów 2005.
• Polski ruch ludowy na emigracji. Dokumenty i materiały, cz. II: (1954–1968), R. Turkowski – wstęp, wprowadzenie, oprac. i wybór, Kielce 2006.
• „Słowo Ludu” 1954
• Stanisław Mikołajczyk w dokumentach aparatu bezpieczeństwa, t. 2: Działalność w latach 1947–1958, wybór dokumentów W. Bagieński, F. Dąbrowski, F. Gryciuk, oprac. W. Bagieński i in., Warszawa–Łódź 2010.
• Buczek R., Stanisław Mikołajczyk, t. 2, Toronto 1996.
• Chodubski A.J., Wektory przemian życia polonijnego w USA, „Studia Gdańskie” 2011, t. XXIX.
• Frančić M., Emigracja z Polski do Stanów Zjednoczonych Ameryki od 1918 r. do lat 70-tych XX wieku, [w:] Polonia Amerykańska przeszłość i współczesność, red. H. Kubiak, Łódź 1989.
• Gryciuk F., Wstęp. Władysław Zaremba – życie i działalność polityczna, [w:] W. Zaremba, Moje wspomnienia, przedmowa J. Gmitruk, wstęp i oprac. F. Gryciuk, Warszawa 2012.
• Indraszczyk A., Prasa ruchu ludowego na emigracji w latach 1945–1989. Próba katalogu, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2013, t. XVI, z. 1 (31).
• Indraszczyk A., Wacław Soroka. Ludowiec na emigracji – szkic biograficzny, „Niepodległość i Pamięć” 2018, nr 42.
• Jenkins P., Historia Stanów Zjednoczonych, tł. A. Oksiuta, Kraków 2009.
• Łaptos J., Humanitaryzm i polityka. Pomoc UNRRA dla Polski i polskich uchodźców w latach 1944–1947, Kraków 2018.
• Matera P., Matera R., Stany Zjednoczone i Europa. Stosunki polityczne i gospodarcze 1776–2004, Warszawa 2007.
• Mikolajczyk S., The rape of Poland. Pattern of Soviet aggression, New York–Toronto 1948.
• Pastusiak L., Kraje odległe a jednak bliskie. Polska Kanada 1945–1961, Toruń 1994.
• Pastuszka S.J., Turkowski R., Pokusowe ziarno. Fundacja im. Zofii i Władysława Pokusów Wspierania Edukacji Młodzieży Wiejskiej, słowo wstępne S. Rachwalski, Kraków–Warszawa 2013.
• Pestkowska M., Kazimierz Sosnkowski, Wrocław 1995.
• Polonia Amerykańska. Przeszłość i współczesność, red. H. Kubiak, E. Kusielewicz, T. Gromada, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1988.
• Radomski J.A., Polacy w Kanadzie w latach 1941–1953, „Saeculum Christianum” 2017, t. XXIV.
• Reczyńska A., Polska diaspora w Kanadzie, [w:] Polska diaspora, red. A. Walaszek, Kraków 2001.
• Rutkowski T.P., Stanisław Kot 1885–1975. Między nauką a polityką, Warszawa 2012.
• Sakson B., Po drugiej stronie oceanu. Nowi emigranci z Polski w metropolii chicagowskiej, Warsaw 2005.
• Stanek P., Polskie Stronnictwo Ludowe – Odłam Jedności Narodowej, [w:] Chłopskie partie polityczne z Europy Środkowo-Wschodniej na emigracji 1945–1989, pod red. A. Indraszczyka, Warszawa 2009.
• Śliz A., Szczepański M.S., Polsce i Polakom. Idea Kongresu Polonii Kanadyjskiej, „Polonia Journal” 2016, nr 3–4.
• Turkowski R., „Jutro Polski” – oficjalny organ prasowy Polskiego Stronnictwa Ludowego wydawany w Londynie (1944–1990), „Myśl Ludowa” 2018, nr 10.
• Wojdon J., W imieniu sześciu milionów. Kongres Polonii Amerykańskiej w latach 1944–1968, Toruń 2005.
• Wróbel J., Emigracyjny rozdział kariery politycznej Stanisława Bańczyka (do 1957 r.), „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2012, nr 1 (10).
• Wróbel J., Stanisław Bańczyk (1903–1988), [w:] Konspiracja i opór społeczny 1944–1956. Słownik biograficzny, Kraków–Warszawa–Wrocław 2002.
• Wróbel P. i A., Kanada, Warszawa 2000.
• Z życia i działalności Kongresu Polonii Amerykańskiej. Szkice, pod red. R. Sudzińskiego i A. Sudoła, Bydgoszcz–Toruń 2006.
• Zachariasiewicz W., Etos niepodległościowy Polonii amerykańskiej, Warszawa 2005.
• Zubrzycki J., Polska emigracja do Krajów Wspólnoty Brytyjskiej. Studium demograficzne, „Przegląd Polonijny” 1976, nr 2.

Identifiers

DOI

10.18778/1506-6541.28.18

Biblioteka Nauki

27279637