Selected peasant issues of the 1930s in the opinions of Warsaw literary magazine columnists (Wiadomości Literackie, Prosto z Mostu, and Pion)

• Authors: Małgorzata Bańkowska

Title variants

PL

Wybrane kwestie chłopskie z lat 30. XX wieku w opiniach publicystów warszawskich magazynów literackich („Wiadomości Literackie”, „Prosto z Mostu”, „Pion”)

Abstracts

PL

Na rynku prasowym międzywojnia w grupie warszawskich pism opiniotwórczych prym wiodły trzy największe tygodniki literacko-społeczne – liberalne „Wiadomości Literackie”, sanacyjny „Pion” i endeckie „Prosto z Mostu”. Periodyki te kształtowały upodobania artystyczne i poglądy społeczno-polityczne postępowych kręgów inteligencji. Na ich łamach komentowano najważniejsze wydarzenia życia literackiego i społecznego, w tym związane z aktywnością mieszkańców wsi. Artykuł zawiera wyniki analizy porównawczej wystąpień krytyków i publicystów stołecznych magazynów literackich w latach 30. XX w., odnoszące się do wybranych form aktywności społeczno-kulturalnej i politycznej chłopów (twórczość literacka i pamiętnikarska oraz akcje strajkowe). W opracowaniu omówiono główne wątki dyskusji prasowych i esejów krytycznoliterackich związane z konstytutywnymi cechami literatury chłopskiej, społecznym wizerunkiem wsi (powieść Jalu Kurka Grypa szaleje w Naprawie), warunkami bytowymi chłopów (Pamiętniki chłopów) oraz ich postawami politycznymi (wielki strajk chłopski). Interpretacja materiałów prasowych pozwoliła na sformułowanie wniosków o prasowym wizerunku chłopa okrutnego i głodnego, wykluczonego kulturowo, pozbawionego szans na zmianę warunków życia. Postulaty awansu społecznego chłopów wysuwane przez publicystów warszawskich magazynów były w większości deklaratywne i zachowawcze.

EN

In the press of the interwar period, among the group of Warsaw opinion-forming periodicals, the three largest literary and social weeklies dominated – the liberal Wiadomości Literackie, the pro-Sanacja Pion and the right-wing Prosto z Mostu. These periodicals shaped the artistic tastes and socio-political views of the progressive intelligentsia. They commented on the most important events of literary and social life, including those related to the activity of rural residents. The article contains the results of a comparative analysis of the speeches of critics and columnists of the capital’s literary magazines in the 1930s, relating to selected forms of social, cultural and political activity of peasants (literary and diary works, as well as strike actions). The study deals with the main themes of press discussions and literary critical essays, referring to the constitutive features of peasant literature, the social image of the village (Jalu Kurek’s novel Grypa szaleje w Naprawie), the living conditions of peasants (Pamiętniki chłopów) and their political attitudes (the Great Peasant Uprising). The interpretation of press materials allowed for the formulation of conclusions about the press image of a cruel and hungry peasant, culturally excluded, and deprived of a chance to change his living conditions. The demands for the social advancement of peasants put forward by columnists of Warsaw magazines were mostly declarative and conservative.

Keywords

PL

prasa literacka; chłopi; strajk chłopski; „Wiadomości Literackie”; „Pion”; „Prosto z Mostu”

EN

literary press; peasants; Great Peasant Uprising (1937); Wiadomości Literackie; Pion; Prosto z Mostu

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Zeszyty Wiejskie
• Year: 2023
• Volume: 29
• Pages: 93-114

Dates

published

2023

Contributors

author

Małgorzata Bańkowska

• University of Kalisz

• https://orcid.org/0000000153433836

References

• ABC Literacko-Artystyczne 1934
• Droga 1925
• Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej 1937
• Kamena 1934
• Kurier Poranny 1937
• Monitor Polski 1934
• Pamiętniki bezrobotnych, Warsaw 1933.
• Pamiętniki chłopów, vol. 1, Warsaw 1935.
• Pamiętniki chłopów, vol. 2, Warsaw 1936.
• Pion 1933, 1934, 1935, 1937
• Prosto z Mostu 1935, 1936, 1937, 1938
• Strajk chłopski w 1937 roku. Dokumenty archiwalne, compiled by W. Matuszewska i S. Leblang; intro. and ed. W. Matuszewska, vol. 2, Warszawa 1960.
• Wiadomości Literackie 1935, 1936, 1937
• Zwrot 1937
• [b.a.], “Ankieta w sprawie ‘duszy chłopskiej,’” Droga 1925, no. 10.
• [b.a.], “Na marginesie. Na ziemi Szeli,” Prosto z Mostu 1937, no. 41.
• [b.a.], “Na marginesie. Szela,” Prosto z Mostu 1937, no. 42.
• Breiter E., “Powieść o nędzy wsi podhalańskiej,” Wiadomości Literackie 1935, no. 4.
• Brzeski T., “Narodziny nowej klasy,” Pion 1935, no. 13.
• Czachowski K., “Świat książek,” Pion 1937, no. 4.
• Czernik S., “Najazd, którego nie było,” Kamena 1934, no. 9.
• Czernik S., “O chłopów w polonistyce,” Pion 1934, no. 25.
• Dąbrowska M., “Chłopi o sobie,” Wiadomości Literackie 1936, no. 35.
• Dąbrowska M., “Dokument i literatura. O Pamiętnikach chłopów,” Wiadomości Literackie 1937, no. 38.
• “Echa nagrody literackiej Wiadomości Literackich za najwybitniejszą książkę r. 1936. Autorzy Pamiętników chłopów,” Wiadomości Literackie 1937, no. 13.
• Frącz W., “Wieś, czy szopka?,” Prosto z Mostu 1936, no. 11.
• Irzykowski K., “Naprawa nagrodzona,” Pion 1935, no. 7.
• Irzykowski K., “W obronie laureata. Spowodu (!) artykułu W. Skuzy ‘Nagrodzony paszkwil na wieś’ w nr. 7 Prosto z Mostu”, Prosto z Mostu 1935, no. 8.
• “Konkurs na Pamiętnik chłopa,” Pion 1933, no. 1.
• “Ludność powiatu jarosławskiego przeciwna tzw. strajkowi chłopskiemu,” Kurier Poranny, July 31, 1937, no. 241.
• Majkut J., “Po siedmiu oddziałach szkoły powszechnej,” Prosto z Mostu 1936, no. 11.
• Makarewicz T., “Chłopy pana Piaseckiego,” Pion 1934, no. 3.
• Makarewicz T., “Wywołanie wilka z lasu,” Pion 1934, no. 12.
• Milkiewiczowa M., “Wieś polska ginie,” Wiadomości Literackie 1936, no. 20.
• Milkiewiczowa M., “Wolny chłop w wolnej ojczyźnie,” Wiadomości Literackie 1936, no. 15.
• Olcha A., ‘”Chłopy idą,’ czyli pisanie o rzeczach, o których się nie ma pojęcia,” Pion 1934, no. 12.
• Olcha A., “Oblicze żywej Naprawy. Lisy z mojej wsi,” Prosto z Mostu 1935, no. 13.
• “Oświadczenie premiera gen. Sławoj-Składkowskiego o wypadkach w Małopolsce centralnej,” Kurier Poranny, July 31, 1937, no. 241.
• Piasecki S., “Chłopy idą,” ABC Literacko-Artystyczne 1934, no. 2.
• R.S., “Echo i wnioski,” Zwrot 1937, no. 5.
• Skiwski J.E., “Inferioritätskompleks,” Pion 1934, no. 21.
• Skiwski J.E., “Krajowe prolet-mity,” Pion 1934, no. 23.
• Skiwski J.E., “Przemilczany najazd,” Pion 1934, no. 16.
• Skuza W., “Nagrodzony paszkwil na wieś. O książce Jalu Kurka Grypa szaleje w Naprawie,” Prosto z Mostu 1935, no. 7.
• Słonimski A., “Kronika Tygodniowa,” Wiadomości Literackie 1936, no. 31.
• Tylka W., “Chłop a religia,” Prosto z Mostu 1936, no. 11.
• Wasiutyński W., “Głodne Podhale,” Prosto z Mostu 1935, no. 3.
• Wasiutyński W., “Pamiętniki działaczy wiejskich,” Prosto z Mostu 1938, no. 9.
• Bańkowska M., Prasa, książka i polityka. Sanacyjny tygodnik Pion na tle czasopism literacko-społecznych II Rzeczypospolitej, Kalisz 2022.
• Bujnicki T., Stępień M., “Wieś – Jej Pieśń 1933–1934,” [in:] Literatura polska w okresie międzywojennym, vol. 1, eds. J. Kądziela, J. Kwiatkowski, I. Wyczańska, Kraków 1979.
• Czachowski A., Wiadomości Literackie 1934–1939. Bibliografia zawartości, Wrocław 1999.
• Czernecki M., “Narodowcy w kulturze dwudziestolecia międzywojennego. Prosto z Mostu: oblicze ideowe czasopisma,” Zeszyty Społeczne KiK 2006, no. 14.
• Gójski J., “Strajk chłopski w opinii prasy krajowej,” [in:] Dwudziestolecie wielkiego strajku chłopskiego 1937–1957, ed. J. Kowal, Warszawa 1957.
• Hampel J., “Sanacja wobec strajku chłopskiego w 1937 r.,” [in:] Bądźcie solidarni! Wielki Strajk Chłopski 1937 r., eds. J. Gmitruk and D. Pasiak-Wąsik, Warszawa 2007.
• Jaworski S., “Od ‘Drogi do Pionu’ (O kształtowaniu się sanacyjnego programu ‘upaństwowienia’ literatury),” Rocznik Komisji Historycznoliterackiej PAN 1967.
• Kowal J., “Działalność Stronnictwa Ludowego w latach 1936–1937,” [in:] Dwudziestolecie wielkiego strajku chłopskiego 1937–1957. Praca zbiorowa, ed. J. Kowal, Warszawa 1957.
• Mich W., “‘Słowo’ o chłopach (1922–1939),” [in:] Egoistyczna klasa, czy odpowiedzialni współobywatele. Problematyka chłopska na łamach prasy w Polsce od końca XIX stulecia do 1939 roku, scientific eds. E. Maj, W. Mich, M. Wichmanowski, Lublin 2010.
• Michałowski J., Wieś nie ma pracy. Wywiad społeczny w powiecie rzeszowskim, Warszawa 1935.
• Pietrzak J., “Program polityczny Związku Naprawy Rzeczypospolitej,” Acta Erasmiana 2014, vol. 8.
• Sierocka K., “Czasopisma literackie,” [in:] Literatura polska 1918–1975, vol. 1: (1918–1932), scientific eds. A. Brodzka, H. Zaworska, S. Żółkiewski, Warszawa 1975.
• Sierocka K., “Magazyny literackie dwudziestolecia międzywojennego. Przyczynek do charakterystyki,” Kwartalnik Historii Prasy Polskiej 1983, vol. 22, no. 1.
• Sierocka K., “Warszawskie czasopisma literackie, cz. 2: lata 1932–1939,” [in:] Warszawa II Rzeczypospolitej (1918–1939), vol. 1, eds. E. Borecka, M. Drozdowski, H. Janowska, Warszawa 1968.
• Sioma M., “Strajk chłopski w Małopolsce w ocenie rządu i Gazety Polskiej,” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F 2002, vol. 57.
• Strzelecki P., “Literackie oblicze tygodnika Prosto z mostu,” Prace Polonistyczne 1980, vol. 36.
• Szpakowska M., Wiadomości Literackie prawie dla wszystkich, Warszawa 2012.
• Toporowski J., Wiadomości Literackie 1924–1933. Zestawienie treści, indeks ilustracji, pseudonimy i kryptonimy, Warszawa 1939.
• Urbanowski M., Nacjonalistyczna krytyka literacka. Próba rekonstrukcji i opisu w II Rzeczypospolitej, Kraków 1997.
• Zawiszewska A., “Niebezpieczne związki literatury i polityki na przykładzie Polskiej Akademii Literatury,” [in:] Kultura i społeczeństwo II Rzeczypospolitej, scientific eds. W. Mędrzecki, A. Zawiszewska, Warszawa 2012.

Identifiers

DOI

10.18778/1506-6541.29.05

Biblioteka Nauki

27284623