“Young people don’t even know the dish…” Disappearing day-to-day dishes in the memories of settlers in Lower Silesia Analysis of selected materials of the Polish Ethnographic Atlas

• Authors: Anna Drożdż

Title variants

PL

„Młodzi ludzie w ogóle nie znają potrawy…” – zanikające dania codzienne we wspomnieniach osadników na Dolnym Śląsku. Analiza wybranych materiałów Polskiego Atlasu Etnograficznego

Abstracts

PL

Celem artykułu jest przybliżenie stanu wiedzy na temat potraw dawnych, przywiezionych po zakończeniu II wojny światowej na Dolny Śląsk przez osadników i przesiedleńców ze wschodnich rubieży kraju oraz Kresów Wschodnich. Badany region jest obszarem postmigracyjnym, w obrębie którego w okresie powojennym dochodziło do procesów przewartościowania, przejmowania lub zarzucania elementów dziedzictwa kulturowego przywiezionego, jak i zastanego. Procesy te dotyczyły również dziedzictwa kulinarnego. Problematyka tradycji kulinarnych dość często pojawiała się w trakcie rozmów z osobami starszymi, które w swych wspomnieniach sięgały do okresu przedwojennego w rodzinnych stronach oraz do pierwszych lat powojennych po przesiedleniu. Niniejsze rozważania będą dotyczyć przede wszystkim dań płynnych – polewek/zup, rzadziej potraw gęstych i pieczonych. Tym, co je wyróżniało jest fakt, iż jeszcze w kilka lat po przesiedleniu były przygotowywane, niemniej stopniowo traciły swą popularność, by w końcu ulec zarzuceniu. Interesujące wiadomości na ten temat przynoszą materiały źródłowe, zebrane w czasie badań terenowych, w ramach projektu Polskiego Atlasu Etnograficznego. Podstawą źródłową będą wiadomości zgromadzone w oparciu o kwestionariusz „Ludowa kultura materialna”.

EN

The purpose of this article is to provide an overview of the state of knowledge of age-old foods brought to Lower Silesia after the end of World War II by settlers and resettlers from the eastern corners of the country and the Eastern Borderlands. The studied region is a post-migration area, within which – in the post-war period – there were processes of reevaluation, adopting or abandoning elements of the new and found cultural heritage. These processes also involved culinary heritage. The issue of culinary traditions surfaced quite often during conversations with elderly people, who in their recollections reached back to the pre-war period in their hometowns and to the first post-war years after resettlement. The present discussion will focus primarily on liquid dishes – soups/pottages, less often on thick and baked dishes. What distinguished them is the fact that they were still prepared a few years after resettlement, but nevertheless, gradually lost their popularity and eventually were abandoned. Interesting details on the subject are provided by source materials collected during field research, as part of the Polish Ethnographic Atlas project. The source basis will be the information obtained in the questionnaire “People’s material culture.”

Keywords

PL

Dolny Śląsk; potrawy dawne; polewka; zupa; tradycje kulinarne; obszary postmigracyjne; Polski Atlas Etnograficzny

EN

Lower Silesia; old dishes; pottage; soup; culinary traditions; post-migration areas; Polish Ethnographic Atlas

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Zeszyty Wiejskie
• Year: 2023
• Volume: 29
• Pages: 115-137

Dates

published

2023

Contributors

author

Anna Drożdż

• University of Silesia in Katowice, Faculty of Humanities, Institute of Cultural Sciences

• https://orcid.org/000000024178154X

References

• Kwestionariusz – notatnik dla kartograficznych studiów etnograficznych: Ludowa kultura materialna (zagadnienia wybrane), compiled by J. Gajek, Wrocław 1964.
• Polish Ethnographic Atlas
• Bohdanowicz J., “Polski Atlas Etnograficzny – wykładnia zadań i metod pracy,” [in:] Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, vol. 1: Rolnictwo i hodowla, part 1, ed. J. Bohdanowicz, Wrocław 1993.
• Brückner A., Encyclopedia staropolska, vol. 2: K–M, Warszawa 1939.
• Drożdż A., Re/konstrukcje codzienności. Przeszłość w materiałach źródłowych Polskiego Atlasu Etnograficznego, Gdańsk 2018.
• Gajek J., “Transport i komunikacja lądowa. Kwestionariusz nr 5,” Archiwum Etnograficzne 1960, no. 22.
• Jasiński J, “Kwestia pojęcia Ziemie Odzyskane,” [in:] Ziemie Odzyskane/Ziemie Zachodnie i Północne 1945–2005. 60 lat w granicach państwa polskiego, ed. A. Sakson, Poznań 2006.
• Lis H., Lis P., Kuchnia Słowian. O żywności, potrawach i nie tylko…, Kraków 2009.
• Misztal J., “Wysiedlenia i repatriacja obywateli polskich z ZSRR a wysiedlenia i przesiedlenia Niemców z Polski – próba bilansu,” [in:] Utracona ojczyzna. Przymusowe wysiedlenia, deportacje i przesiedlenia jako wspólne doświadczenie, eds. H. Orłowski, A. Sakson, Poznań 1996.
• Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, vol. I: Kultura materialna, Warszawa 1967.
• Paprot-Wielopolska A., Żuławy i Powiśle. Kreowanie tożsamości lokalnych i regionalnych po 1989 roku, Warszawa 2018.
• Pieńczak A., “The Digital Platform of the Polish Ethnographic Atlas – From Idea to Implementation”, Český lid. Etnologický časopis (Ethnological Journal) 2018, no. 4/105.
• Pieńczak A., Kłodnicki Z., Koźmińska J., Polski Atlas Etnograficzny – historia, osiągnięcia, perspektywy badawcze, Katowice 2017.
• Sakson A., “Socjologiczne problemy wysiedleń,” [in:] Utracona ojczyzna. Przymusowe wysiedlenia, deportacje i przesiedlenia jako wspólne doświadczenie, eds. H. Orłowski, A. Sakson, Poznań 1996.
• http://www.archiwumpae.us.edu.pl/
• https://www.hajduczeknaturalnie.pl/huculska-kulesza-mamalyga-bryndza/

Identifiers

DOI

10.18778/1506-6541.29.06

Biblioteka Nauki

27287558