"There is no store in Tarda again..." Some remarks on the functioning of rural communities in south-western Mazury on the example of Bartężek, Tarda and Winiec

• Authors: Karol Walczak

Title variants

PL

"W Tardzie znów nie ma sklepu…" Kilka uwag na temat funkcjonowania wiejskich społeczności w południowo-zachodnich Mazurach na przykładzie Bartężka, Tardy i Wińca

Abstracts

PL

Niniejszy artykuł opisuje ekonomiczne i społeczno-kulturowe przemiany, jakich doświadczyły w ostatnich dekadach społeczności trzech wsi: Bartężka, Tardy i Wińca, położonych w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego. Bezpośrednią przyczynę owych przekształceń stanowiły transformacje polityczno-gospodarcze, jakie nastały w Polsce po 1989 r. Specyficzne, a często w przeważającym stopniu negatywne, skutki tych przemian są jednak pokłosiem współczesnej historii tego regionu i jego mieszkańców; w szczególności wyzwania, jakie stanowiło dla nowo formującego się państwa polskiego oswojenie, włączenie i zespolenie, zarówno w wymiarze administracyjno-gospodarczym, jak i (co najistotniejsze!) symboliczno-kulturowym, terenów tzw. Ziem Odzyskanych z resztą kraju. Wielki eksperyment, jakim była budowa nowego, w zamyśle nowoczesnego społeczeństwa Ziem Północnych i Zachodnich, nie wszędzie się powiódł. Miejscowości i ich mieszkańcy, które zostały przedstawione w pracy, stanowią tego przykład. Czynniki obiektywne, w decydującym stopniu bezrobocie i wykluczenie komunikacyjne, które od początku lat 90. XX w. trapiły i częściowo nadal trapią mieszkańców, nałożyły się na brak dostatecznie silnych więzi społecznych i kulturowych spajających grupę pomiędzy jej członkami oraz z zamieszkiwaną przestrzenią. Efektem tego procesu był gwałtowny odpływ (jeśli nie ucieczka) przede wszystkim młodych ludzi w poszukiwaniu zarobku i nowego miejsca w życiu. Odpływ ten zadecydował o dzisiejszej kondycji społecznej i kulturowej opisanych miejscowości, jak i zapewne wielu im podobnych w tym regionie. Artykuł, posiłkując się etnograficznym detalem, odsłania kulisy ekonomiczno-społecznej zapaści wymienionych wiosek i tworzących je społeczności oraz wskazuje na społeczno-kulturowe i symboliczne przyczyny tego procesu.

EN

This article describes the economic and socio-cultural transformations experienced in recent decades by the communities of three villages, Bartężek, Tarda and Winiec, located in the western part of the Warmia-Mazury province. The immediate cause of these changes was the political and economic transformations that took place in Poland after 1989. However, the aftermath of the specific, and often predominantly negative, effects of these transformations are seen in the contemporary history of the region and its inhabitants; in particular, the challenge faced by the newly forming Polish state to domesticate, incorporate and unite – both administratively and economically, as well as (most importantly!) symbolically and culturally – the areas of the so-called Recovered Territories with the rest of the country. The great experiment, which was the formation of a new and modern society (in intention) of the Northern and Western Territories, was not successful everywhere. The localities and their inhabitants featured in the work are examples of this. Objective factors, mostly unemployment and transportation exclusion, which afflicted and partly continue to afflict the residents since the early 1990s, overlapped with the lack of sufficiently strong social and cultural ties binding the group together and with the inhabited space. The result of this process was a rapid exodus (if not flight) of primarily young people in search of income and a new place to live. This exodus determined the social and cultural condition of the described villages today, and perhaps many similar ones in the region. The article, using ethnographic detail, reveals the backstage of the economic and social collapse of the villages mentioned and the communities that comprise them, and points to the socio-cultural and symbolic causes of this process.

Keywords

PL

kryzys społeczny; transformacja kulturowa; społeczność lokalna; ojczyzna prywatna; ubóstwo; wykluczenie; stagnacja

EN

social crisis; cultural transformation; local community; private homeland; poverty; exclusion; stagnation

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Zeszyty Wiejskie
• Year: 2023
• Volume: 29
• Pages: 263-287

Dates

published

2023

Contributors

author

Karol Walczak

• Adam Mickiewicz University in Poznań, Faculty of Pedagogy and Fine Arts in Kalisz, Department of Protection of Cultural Heritage and Intercultural Communication

References

• Interviews with residents of Bartężek, Tarda and Winiec – in possession of the author.
• Population Registration Department of the City and Municipality of Miłomłyn.
• Population Registration Department of the Morąg Municipal Office.
• Poznań University Library, sygn. 1518569 III, K. Walczak, Segmentaryzacja ubóstwa. Antropologiczne studium społeczności lokalnych w okresie regresu, Poznań 2005, PhD thesis written under the supervision of Prof. Wojciech Burszta, mpis.
• Bauman Z., “Zbędni, niechciani, odtrąceni – czyli o biednych w zamożnym świecie,” Kultura i Społeczeństwo 1998, vol. XVII, no. 2.
• Chyra-Rolicz Z., “Rola spółdzielczości ‘Samopomoc Chłopska’ w życiu wsi (1944–1989),” Zeszyty Wiejskie 2016, vol. 22.
• Fafiński W., “Leśnictwo,” [in:] Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, ed. E. Kulig, Olsztyn 1976.
• Gawłowski K., Miejsce i rola PGR w polskim rolnictwie, Warszawa 1985.
• Jarosz D., Polityka władz komunistycznych w Polsce w latach 1948–1956 a chłopi, Warszawa 1998.
• Jasiewicz Z., “Wielokulturowość na tzw. Ziemiach Odzyskanych po II wojnie światowej. Rzeczywistość i reakcja nauki,” Sprawy Narodowościowe 1999, vol. 14–15.
• Kielar M., “Poza ideologicznymi podziałami. Wybrane aspekty ‘stawania się ojczyzny’ w mazurskich wsiach,” Borussia 2000, no. 20/21.
• Kokot J., Brożek A., Rauziński R., “Stosunki narodowościowe i społeczne na Ziemiach Zachodnich i Północnych na tle stosunków sprzed II wojny światowej,” [in:] Problemy demograficzne Ziem Zachodnich i Północnych PRL. Materiały z konferencji 14 i 15 X 1968, Warszawa 1968.
• Kosiński L., Procesy ludnościowe na Ziemiach Odzyskanych w latach 1945–1960, Warszawa 1963.
• Leydin G., “Z dziejów,” [in:] Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, collective ed., Olsztyn 1973.
• Lietz Z., “Z dziejów wsi,” [in:] Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, ed. A. Wakar, Olsztyn 1975.
• Łach S., Osadnictwo wiejskie na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski w latach 1945–1950, Słupsk 1983.
• Łukowski W., Społeczne tworzenie ojczyzn. Studium tożsamości mieszkańców Mazur, Warszawa 2002.
• Machałek M., “Likwidacja Państwowych Gospodarstw Rolnych i pierwszy etap przekształceń własnościowych państwowego sektora rolnego. Przyczynek do badań,” Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych 2022, vol. LXXXIV.
• Niedzielski E., Wilamowski B., “Rolnictwo,” [in:] Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, ed. E. Kulig, Olsztyn 1976.
• Sakson A., “Ideologia wielokulturowości w konfrontacji z problematyką polityczną na Ziemiach Zachodnich i Północnych,” Sprawy Narodowościowe 1999, vol. 14–15.
• Sakson A., Stosunki narodowościowe na Warmii i Mazurach 1945–1997, Poznań 1998.
• Szpak E., Między osiedlem a zagrodą. Życie codzienne mieszkańców PGR-ów, Warszawa 2005.
• Tarkowska E., “Bieda popegeerowska,” [in:] Zrozumieć biednego. O dawnej i obecnej biedzie w Polsce, ed. E. Tarkowska, Warszawa 2000.
• Zabłocki G., Sobczak M., Piszczek E., Kwiecińska M., Ubóstwo na terenach wiejskich północnej Polski, Toruń 1999.

Identifiers

DOI

10.18778/1506-6541.29.11

Biblioteka Nauki

27287537