The Repatriation of Polish Orphanages from USSR to Poland in 1946

• Authors: Lilianna Światek

Title variants

PL

Repatriacja polskich domów dziecka z ZSRR do Polski w 1946 r.

Abstracts

PL

Komitet do spraw Dzieci Polskich w ZSRR funkcjonował w latach 1943–1946 r. Został powołany 30 czerwca 1943 r. w Moskwie z inicjatywy środowisk lewicowych. Komitet był opiekuńczą instytucją radziecką. Wszelkie jego działania były wzorowane na rosyjskim systemie oświatowym. Jedną z najważniejszych i najbardziej istotnych spraw w działalności Komitetu do spraw Dzieci Polskich w ZSRR była repatriacja najmłodszych obywateli polskich do ojczyzny. Zagadnienie to było przedmiotem wielu niezwykle żmudnych spotkań, zabiegów i wielogodzinnych rozmów z władzami radzieckimi. Kwestia ta należała do najtrudniejszych zadań realizowanych przez pracowników Kompoldietu. Repatriacja domów dziecka do Polski rozpoczęła się w styczniu 1946 r.

EN

The Committee for Polish Children in the USSR operated in the years 1943–1946. It was established on June 30, 1943 in Moscow following a political left-wing initiative. The Committee was a care-giving institution, fully in line with the Soviet system ideals. One of the most important matters tackled by the Committee was the repatriation of the youngest Polish citizens to their homeland. It was the subject of meetings, discussions and many hours of talks with the Soviet authorities. This issue was one of the most difficult tasks carried out by the Committee employees. The repatriation of orphanages to Poland lasted from January to August 1946.

Keywords

PL

repatriacja; domy dziecka; II wojna światowa; Komitet do spraw Dzieci Polskich w ZSRR; Polska; Gostynin

EN

Repatriation; orphanages; World War II; Committee for Polish Children in the USSR; Poland; Gostynin

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: International Studies. Interdisciplinary Political and Cultural Journal
• Year: 2021
• Volume: 27
• Issue: 1
• Pages: 73-93

Dates

published

2021

Contributors

author

Lilianna Światek

• University of Lodz, Archives of Lodz

• https://orcid.org/0000000187352655

References

• Berner, J. “Akademicka droga łódzkiej medycyny.” Forum Bibliotek Medycznych 1.11 (2013): 21.
• Boćkowski, D. Dyplomacja Rządu Drugiej Rzeczypospolitej na uchodźstwie wobec kwestii polskiej w ZSRR w latach 1939–1945. Ed. J. Faryś, M. Szczerbiński, Z dziejów polskiej służby dyplomatycznej i konsularnej. Księga upamiętniająca życie i dzieło Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Gorzów Wielkopolski: Sonar, 2005.
• Boćkowski, D. “Repatriacja dzieci polskich z głębi ZSRR w latach 1945–52.” Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej 29 (1994): 99–108.
• Bugaj, T. Dzieci polskie w ZSRR i ich repatriacja 1939–1952. Jelenia Góra: Karkonoskie Towarzystwo Naukowe, 1982.
• Ciesielski, S. Polacy w Kazachstanie 1940–1946. Zesłańcy lat wojny. Wrocław: Oficyna Artystyczno-Wydawnicza „W kolorach tęczy”, 1996.
• Ciesielski, S., Hryciuk, G., Srebrakowski, A. Masowe deportacje ludności w Związku Radzieckim. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2004.
• Czapski, J. Na nieludzkiej ziemi. Posłowie Lebiediewa, N.S. Kraków 2017.
• Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, t. VII. Styczeń 1939–grudzień 1943. Warszawa 1973.
• Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, t. VIII, Styczeń 1944–grudzień 1945. Warszawa 1974.
• Dzienis-Todorczuk, M. Już w Polsce… Dom Rozdzielczy dla dzieci z repatriacji w Gostyninie i problem liczby polskich sierot wracających z zesłania w 1946 r. Eds. J. Kita, W. Marciniak, Losy Polaków na Wschodzie XIX–XX w. Repatriacje, przesiedlenia i osadnictwo. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2020.
• Głowacki, A. Na pomoc zesłańczej edukacji. Działalność wydawnicza Komitetu do spraw Dzieci Polskich w ZSRR (1943–1946), wyd. II. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2019.
• Głowacki, A. Ocalić i repatriować. Opieka nad ludnością polską w głębi terytorium ZSRR (1943–1946). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1994.
• Głowacki, A. “Problem repatriacji wychowanków polskich domów dziecka z ZSRR (1945–1946).” My, Sybiracy 15 (2004): 34.
• Historia dyplomacji polskiej, t. V, 1939–1945. Ed. W. Michowicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999.
• Jonkajtys-Luba, G. Opowieść o 2 Korpusie Polskim generała Władysława Andersa. 60 rocznica bitwy o Monte Cassino. Warszawa: Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2004.
• “Komitet do spraw polskich dzieci w ZSRR.” Wolna Polska 19 (1943): 4.
• “Komunikaty Zarządu Głównego Związku Patrjotów Polskich.” Wolna Polska 18 (1943): 4.
• Konarska-Pabiniak, B. “Dom Rozdzielczy dla dzieci repatriowanych w Gostyninie.” Notatki Płockie Vol. 37, 4.151 (1992): 39–40.
• Konarska-Pabiniak, B. “Dzieje gostynińskiej psychiatrii – w 70. rocznicę narodzin.” Notatki Płockie Vol. 49, 1.198 (2004): 40–41.
• Kormanowa, Ż. Ludzie i życie. Warszawa: Książka i Wiedza, 1982.
• Kuczyński, A. 400 lat polskiej diaspory. Zesłania, martyrologia i sukces cywilizacyjny. Rys historyczny. Antologia. Krzeszowice: Wydawnictwo „Kubajak”, 2007.
• Kulikowska, A. “Okupacyjne wspomnienia ze Szpitala Psychiatrycznego w Gostyninie.” Przegląd Lekarski. Organ Polskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, Vol. XXXIV, 1 (1977): 211.
• Ladorucka, L. Komitet do spraw Dzieci Polskich w ZSRR 1943–1946. Ed. E. Kowalczyk, K. Rokicki. W drodze do władzy. Struktury komunistyczne realizujące politykę Rosji Sowieckiej i ZSRS wobec Polski (1917–1945). Warszawa, 2019.
• Marciniak, W.F. Powroty z Sybiru. Repatriacja obywateli polskich z głębi ZSRR w latach 1945–1947. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2014.
• Materski, W. Na widecie. II Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918–1943. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 2005.
• Museum of Independence Traditions in Łódź, sign. A-9476, pp. 1–15.
• Oppman, R., Wroński, B., Englert, J.L. Generał Sikorski. Premier, Naczelny Wódz. Prime Minister. Commander in Chief, wyd. II. Londyn–Warszawa: Polish Institute and Sikorski Museum in London, 2003.
• Osmałek, M. Gostynin w latach 1945–1989. Ed. B. Konarska-Pabiniak. Dzieje Gostynina od XI do XXI wieku. Gostynin: Miejska Biblioteka Publiczna im. Jakuba z Gostynina, 2010.
• Przerwane biografie. Relacje deportowanych z Polski w głąb Sowietów 1940–41, chosen by Ewa Kołodziejska-Fuentes. Warszawa: Ośrodek Karta & Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, 2020.
• “Przyjazd Karakulińskiego Domu Dziecka do Białegostoku.” Wolna Polska 23–24 (1945): 1.
• Puś, W. Zarys historii Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2015.
• Rączka, J. W. “Zakład Leczniczo-Wychowawczy UJ w Witkowicach pod Krakowem.” Folia Historica Cracoviensia 6 (1999): 129–142. https://doi.org/10.15633/fhc.1415
• Rękawiecki, R. “Dom Repatriacyjno-Rozdzielczy w Gostyninie-Zalesiu.” Nasze Korzenie: Półrocznik popularnonaukowy Muzeum Mazowieckiego w Płocku poświęcony przyrodzie, historii i kulturze północno-zachodniego Mazowsza 7 (2014): 92–93.
• Rutkowski, T. P. Stanisław Kot 1885–1975. Biografia polityczna. Warszawa: DIG, 2000.
• Siemaszko, Z. S. W sowieckim osaczeniu. 1939–1945. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna, 1991.
• Sprawa polska w czasie drugiej wojny światowej na arenie międzynarodowej. Zbiór dokumentów. Ed. S. Stanisławska. Warszawa: PWN, 1965.
• Sprawozdanie z działalności Ambasady R.P. za okres od 7.VIII.1941 do 6.V.1943. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sign. A.7.307/38.
• Syzdek, E. Działalność Wandy Wasilewskiej w latach drugiej wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981.
• Szkolnictwo polskie w ZSRR 1943–1947. Dokumenty i materiały. Comp. R. Polny, Ed. S. Skrzeszewski. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1961.
• Szubtarska, B. Ambasada polska w ZSRR w latach 1941–1943. Warszawa: DIG, 2005.
• The State Archive of the Russian Federation (GARF), sign. A-304-1-1, k. 1, 6.
• The State Archive of the Russian Federation (GARF), sign. A-304-1-10, k. 8–10.
• The State Archive of the Russian Federation (GARF), sign. A-304-1-89, k. 2.
• The State Archive of the Russian Federation (GARF), sign. A-304-1-94, k. 1.
• The State Archive of the Russian Federation (GARF), sign. A-304-1-141, k. 1–3, 6, 53, 62, 100–101, 105–106.
• The State Archive of the Russian Federation (GARF), sign. A-304-1-142, k. 16–17.
• The State Archive of the Russian Federation (GARF), sign. A-304-1-143, k. 24.
• The State Archive of the Russian Federation (GARF), sign. A-304-1-145, k. 147–150.
• The State Archive of the Russian Federation (GARF), sign. A-304-1-147, k. 39–40.
• The State Archive of the Russian Federation (GARF), sign. A-304-1-167, k. 11 inverted–13 inverted.
• The State Archive of the Russian Federation (GARF), sign. A-304-1-201, k. 28.
• The State Archive of the Russian Federation (GARF), sign. A-304-1-208, k. 18.
• The State Archive of the Russian Federation (GARF), sign. A-304-1-209, k. 5, 26–28, 39, 52.
• The State Archive of the Russian Federation (GARF), sign. A-304-1-212, k. 4.
• The State Archive of the Russian Federation (GARF), sign. A-304-1-216, k. 4, 5, 9–12, 28, 53.
• Trela, E. Edukacja dzieci polskich w Związku Radzieckim w latach 1941–1946. Warszawa: PWN, 1983.
• Udzielona pomoc i opieka nad ludnością żydowską w ZSRR. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sign. A.7.307/40. Wolna Polska 15 (1943): 4.
• “Wychowankowie Domu Dziecka w Karakulino opuszczają gościnną ziemię radziecką.” Wolna Polska 20 (1945): 1.
• Z dziejów Polaków w Kazachstanie 1936–1956. Zbiór dokumentów Prezydenta Republiki Kazachstanu. Ed. E.M. Gribanova et al. Warszawa: Oficyna Olszynka, 2006.
• Żaroń, P. Kierunek wschodni w strategii wojskowo-politycznej gen. Władysława Sikorskiego. Warszawa: PWN, 1988.
• Żaroń, P. Ludność polska w Związku Radzieckim w czasie II wojny światowej. Warszawa: PWN, 1990.
• Żeglicki, T. “Szlakiem wychowanków Domu Dziecka w Karakulino.” Wolna Polska 8–9 (1945): 5.

Identifiers

DOI

10.18778/1641-4233.27.07

Biblioteka Nauki

2129796