Krwawy sejmik w Szadku przed sejmem 1623 roku

• Authors: Edward Opaliński

Title variants

EN

Bloody incident at regional council in Szadek before the 1623 Seym

Abstracts

EN

The regional council of Sieradz voivodship, which was held in Szadek, was usually a quiet gathering, but on 13 December 1622 Szadek was a scene of violent incidents. The starost of Piotrków arrived in Szadek with his suite of 300 men a day before the regional council and they occupied the inns which had customarily served other participants of the council. Fighting began, in which four men lost their lives. The author has made an attempt to reconstruct the tragic events in Szadek on the basis of documents preserved in Riksarkivet in Stockholm (correspondence and other documents), as well as other sources kept in the Chief Archive of Old Documents.

PL

Główny sejmik województwa sieradzkiego, który odbywał się w Szadku, uchodził za spokojny i wolny od zakłóceń. Niemniej 13 grudnia 1622 r. Szadek stał się miejscem krwawych wydarzeń. Podobno w przeddzień sejmu przybył do Szadku starosta piotrkowski Olbracht Starołęski w asyście ok. 300 mężczyzn, zajmując ze swoją świtą karczmy, które zwyczajowo służyły za nocleg innym uczestnikom sejmu. Następnego dnia wybuchł konflikt o wspomniane karczmy między częścią szlachty a starostą. Próby udobruchania obu stron podjęli się synowie i siostrzeńcy wojewody sieradzkiego Stanisława Bykowskiego. Strzały nieoczekiwanie oddane przez zwolenników Starołęskiego odebrały życie dwóm członkom rodziny Bykowskich. Rozeźlona szlachta szturmowała kwaterę starosty, zabijając dwóch jego ludzi. Starołęskiego uratowała interwencja posła królewskiego i marszałka sejmiku, przy czym wojewoda sieradzki zachował neutralne stanowisko. Krwawy incydent był konfliktem między zwolennikami króla, spowodowanym bardzo niefortunnym zbiegiem okoliczności. Autor artykułu podjął próbę odtworzenia przebiegu krwawego zajścia w Szadku na podstawie materiałów przechowywanych w sztokholmskim Riksarkivet (korespondencji oraz dokumentów dotyczących podpisanego w 1623 pojednania), a także innych źródeł zgromadzonych w Archiwum Głównym Akt Dawnych.

Keywords

PL

sejmik; Szadek; magnateria; konflikt; korespondencja

EN

regional council; Szadek; noblemen; conflict; correspondence

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Biuletyn Szadkowski
• Year: 2021
• Issue: 21
• Pages: 71-91

Dates

published

2021

Contributors

author

Edward Opaliński

• Zakład Studiów Nowożytnych Instytutu Historii PAN; Zakład Historii Polski do XIX w., Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Filia w Piotrkowie Trybunalskim

• https://orcid.org/0000000339627495

References

• Riksarkivet Stockholm, Extranea Polen IX, S. Bykowski do W. Gembickiego, Podleszyce 27 grudnia 1622, vol. 95.
• Riksarkivet Stockholm, Extranea Polen IX, O. Starołęski do W. Gembickiego, Nieznamierowice 16 czerwca 1623, vol. 100.
• Riksarkivet Stockholm, Extranea Polen IX, P. Tylicki do W. Gembickiego (sekretarza królewskiego), Uppsala 14 czerwca 1594, vol. 103.
• Riksarkivet Stockholm, Extranea Polen IX, S. Bykowski i M. Walewski do W. Gembickiego, Szadek 12 grudnia 1618, vol. 104.
• Riksarkivet Stockholm, Extranea Polen IX, Instrukcja szadkowska na sejm z 13 grudnia 1622, vol. 120.
• Riksarkivet Stockholm, Extranea Polen IX, Ugoda między A. Bykowskim a O. Starołęskim, zawarta w Piotrkowie 11 października 1623, vol. 123.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Radziwiłłowskie VI, Diariusze sejmu 1623, rkps Biblioteki Uniwersytetu we Wrocławiu, Zbiór Steinwehra I f 37, k. 449‒449v, s. 8‒19, 56‒67; rkps br 138, s. 140.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Skarbu Koronnego I, 301, k. 479‒480; 301, k. 145.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Księga sieradzka grodzka relacyjna 16, k. 673‒673v; k. 314‒314v; k. 314v; k. 314v‒315; k. 258.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Księga sieradzka inskrypcyjna 131, k. 9; k. 83; k. 84v; k. 96.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Księga szadkowska ziemska 87, s. 617‒619, 650‒651, 658, 660, 661‒663.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Księga wpisów podkanclerzego Wojciecha Baranowskiego, Metryka Koronna 134, 1587 ‒ v 1588, W. Krawczuk i in. (oprac.), Sumariusz Metryki Koronnej. Seria nowa, t. 3, nr 167, Kraków 2004, s. 72.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Księga wpisów podkanclerzego Wojciecha Baranowskiego, Metryka Koronna 134, 1587 ‒ v 1588, W. Krawczuk i in. (oprac.), Sumariusz Metryki Koronnej. Seria nowa, t. 3, nr 297, Kraków 2004, s. 121.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Metryka Koronna: 155, k. 201; ks. 134, k. 67v; 147, k. 52; 158, k. 27; 166, k. 76; 172, k. 49v; 163, k. 377; 163, k. 377.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Sier. decreta actitate 59, k. 12v‒13; k. 14‒14v; k. 14v‒15v; k. 15v‒16; k. 16v‒17; k. 22v‒23v; k. 54‒54v; k. 109‒110; 59, k. 536.
• Teki Dworzaczka, Księga gnieźnieńska grodzka 62, k. 497v.
• Teki Dworzaczka, Księga poznańska grodzka inskrypcyjna 944, k. 37‒37 v; 946, k. 158v; 980, k. 357v; 996, k. 139v.
• Teki Pawińskiego 25, s. 92, 197, 231.
• Akta metryki koronnej co ważniejsze z czasów Stefana Batorego: 1576‒1586, A. Pawiński (wyd.), Źródła Dziejowe, t. 11, Warszawa 1882, s. 264.
• Akta sejmików województw poznańskiego i kaliskiego z lat 1572–1632, t. 1, cz. 1, W. Dworzaczek (oprac.), Poznań 1957, s. 372.
• Cal. E. [Edmund Callier], Starołęczka, [w:] B. Chlebowski, W. Walewski (red.), Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 11, Warszawa 1890, s. 260.
• Dyaryusze i akta sejmowe r. 1591‒1592, E. Barwiński (wyd.), [w:] Scriptores Rerum Polonicarum, t. 21, Kraków 1911, s. 428.
• Filipczak-Kocur A., Sejmik sieradzki za Wazów (1587‒1668), Opole 1989.
• Filipczak-Kocur A., Sejmik województwa sieradzkiego wobec problemów skarbowych Rzeczypospolitej 1587‒1648, [w:] A. Bartnicki i in. (red.), Kultura ‒ polityka ‒ dyplomacja. Studia ofiarowane Profesorowi Jaremie Maciszewskiemu w sześćdziesiątą rocznicę Jego urodzin, Warszawa 1990, s. 141‒157.
• Libiszowska Z., Województwo sieradzkie i łęczyckie w latach rokoszu Zebrzydowskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego” 1963, z. 30, s. 61‒75.
• Libiszowska Z., Ziemia sieradzka i łęczycka wobec pierwszego bezkrólewia, „Rocznik Łódzki” 1961, t. 7, s. 85‒111.
• Opalińska K., Instygator koronny Andrzej Lisiecki i jego księgozbiór, [w:] E. Bylinowa, K. Opalińska, Kolekcje historyczne. Księgozbiory szlacheckie XVI‒XVII wieku, Warszawa 2004, s. 111.
• Opaliński E., Postawa polityczna szlachty województwa sieradzkiego 1587‒1648, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1981, t. 26, s. 47‒68.
• Urzędnicy Dawnej Rzeczypospolitej XII‒XVIII wieku. Spisy, A. Gąsiorowski (red.), t. 2, z. 2, nry: 311, 802, 803, 959, 1010, 1259, 1278.
• Urzędnicy Dawnej Rzeczypospolitej XII‒XVIII wieku. Spisy, A. Gąsiorowski (red.), t. 4, z. 3, nr 1386.
• Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI‒XVIII wieku. Spisy, S. Chłapowski, A. Falniowska-Gradowska (oprac.), Kórnik 1993.
• Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI‒XVIII wieku. Spisy, E. Opaliński, H. Żerek-Kleszcz (oprac.), Kórnik 1993.
• Włodarczyk J., Dzieje polityczne od połowy XVI wieku do upadku Rzeczypospolitej, [w:] J. Włodarczyk, Szkice z dziejów Sieradzkiego, Łódź 1977, s. 137‒162.

Identifiers

DOI

10.18778/1643-0700.21.04

Biblioteka Nauki

2028719