Zmiany zagospodarowania Wilamowa w okresie staropolskim

• Authors: Tomasz Figlus

Title variants

EN

Changes in the spatial development of Wilamów in the pre-partition period

Abstracts

EN

This paper presents the results of geographical and historical research concerning the development of the village of Wilamów in Szadek municipality. The village belonged to the royal estates, but for most of the surveyed period it remained under the tenancy of the nobility. The study analyses socio-economic changes using tax registers, inspection records and inventories of royal estates, as well as the oldest cartographic records. The study takes into account the size of the village, its demographic potential and agrarian structure, the scope of feudal obligations, types of land use, and the level of income.

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań geograficzno-historycznych dotyczących zagospodarowania wsi Wilamów w gminie Szadek w okresie nowożytnym. Należała ona do dóbr królewskich, jednak przez większość badanego okresu pozostawała ona w dzierżawie szlacheckiej. W pracy przeprowadzono analizę zmian społeczno-gospodarczych, wykorzystując rejestry podatkowe oraz lustracje i inwentarze dóbr królewskich, jak również najstarsze ujęcie kartograficzne. W badaniach uwzględniono wielkość wsi, jej potencjał demograficzny i strukturę agrarną, zakres powinności feudalnych, kierunki użytkowania oraz poziom dochodowości.

Keywords

PL

zagospodarowanie; struktura społeczno-gospodarcza; wieś; Szadek; Wilamów; królewszczyzny; geografia historyczna

EN

development; socio-economic structure; village; Szadek; Wilamów; royal lands; historical geography

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Biuletyn Szadkowski
• Year: 2022
• Issue: 22
• Pages: 73-88

Dates

published

2022

Contributors

author

Tomasz Figlus

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych, ul. Kopcińskiego 31, 90-142 Łódź

• https://orcid.org/0000000198928314

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie: Castriensia Sieradiensia relationes, ks. 26, cz. II, k. 114–114v.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie: Terrestria Siradiensia, ks. III, f. 25
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie: Terrestria Szadkoviensia, ks. I, f. 25
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie: Metryka Koronna, ks. 181, k. 50v–51; ks. 189, k. 689v–690.
• Boniecki A., Herbarz Polski, t. II, VII, XV, Warszawa 1900–1912.
• Karte von Südpreußen, David Gilly, Cron, Langner, 1793–1796, 1:50 000, ark. 56, Preussischer Kulturbesitz – Staatsbibliothek zu Berlin, sygn. Kart N 14431, fotokopia w Pracowni Atlasu Historycznego Instytutu Historii PAN.
• Lites ac res gestae inter Polonos Ordinemque Cruciferorum, t. I, wyd. 2, Poznań 1890.
• Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1564–1565, cz. 1, A. Tomczak, C. Ohryzko-Włodarska, J. Włodarczyk (wyd.), Bydgoszcz 1961; cz. 2, A. Tomczak (wyd.), Bydgoszcz 1963.
• Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich. 1616–1620, cz. 1, Z. Górski, R. Kabaciński, J. Pakulski (wyd.), Wrocław–Warszawa–Kraków 1994.
• Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1659–1665, cz. 2: Województwa sieradzkie, łęczyckie, brzesko-kujawskie, inowrocławskie i ziemia dobrzyńska, Z. Górski, J. Pakulski, A. Tomczak (wyd.), Toruń 1996.
• Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1789, cz. 2: Województwo sieradzkie, t. 1: Powiaty sieradzki i szadkowski, R. Kabaciński, K. Mikulski, J. Pakulski (wyd.), Toruń 2004.
• Łaski J., Liber beneficiorum archidyecezyi gnieźnieńskiej, J. Łukowski (wyd.), t. 1, Gniezno 1880.
• Matricularum Regni Poloniae summaria, cz. V, T. Wierzbowski (wyd.), Warszawa 1919.
• Niesiecki K., Herbarz Polski, t. VIII, IX, Lipsk 1841–1842.
• Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym opisana przez Adolfa Pawińskiego, t. II: Wielkopolska [w:] Źródła dziejowe, t. XIII, Warszawa 1883.
• Aleksandrowska E., Sanguszkowa Barbara [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXXIV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992–1993, s. 517–521.
• Baranowski B., Gospodarstwo chłopskie i folwarczne we wschodniej Wielkopolsce w XVIII wieku, Warszawa 1958.
• Baranowski B., Rozwój gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej w województwie łęczyckim i wschodniej części województwa sieradzkiego do połowy XVII wieku, „Zeszyty Naukowe UŁ” 1955, ser. I, z. 1, s. 81–102.
• Baranowski B., Stosunki gospodarcze i społeczne w XVII i XVIII wieku [w:] Szkice z dziejów sieradzkiego, red. J. Śmiałowski, Łódź 1977, s. 101–125.
• Baranowski B., Struktura gospodarcza regionu łęczycko-sieradzko-wieluńskiego w XVI–XVIII w., „Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1970, ser. I, z. 72, s. 35–47.
• Cepil M., Figlus T., Wybrane zagadnienia toponimiczne w kontekście przemian osadniczych na przykładzie gminy Szadek, „Biuletyn Szadkowski” 2018, t. 18, s. 21–37.
• Chłapowski K., Dygdała J., Prace edytorskie nad lustracjami dóbr królewskich XVI–XVIII w., po półwieczu, „Studia Źródłoznawcze” 2005, t. 43, s. 161–171.
• Figlus T., Geneza i zmiany struktury społeczno-gospodarczej osadnictwa wiejskiego w dobrach królewskich na obszarze przedrozbiorowego powiatu szadkowskiego, „Biuletyn Szadkowski” 2015, t. 15, s. 89–108.
• Figlus T., Zagospodarowanie przestrzenne Szadku w okresie nowożytnym w świetle lustracji dóbr królewskich, „Biuletyn Szadkowski” 2020, t. 20, s. 21–35.
• Górska K., Przyczynek do krytyki rejestrów poborowych XVI wieku, „Studia Źródłoznawcze” 1957, t. 1, s. 184–189.
• Guldon Z., Uwagi w sprawie przydatności badawczej rejestrów poborowych z XVI wieku, „Zapiski Historyczne” 1966, t. 31, nr 1, s. 73–80.
• Janczak J., Ludność powiatu szadkowskiego w okresie Sejmu Czteroletniego, „Przeszłość Demograficzna Polski” 1975, t. 8, s. 3–55.
• Kamler M., Folwark szlachecki w Wielkopolsce w latach 1580–1655, Warszawa 1976.
• Kozierowski S., Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej wschodniej Wielkopolski, t. 1, Poznań 1926.
• Marszał T., Szadek. Monografia miasta, Szadek 1995.
• Nejman E., Parafie dekanatu szadkowskiego i niektóre z dekanatu lutomierskiego (powiat szadkowski) w dawnej statystyce, „Biuletyn Szadkowski” 2010, t. 10, s. 245–261.
• Parczewski A., Monografia Szadku, Warszawa 1870.
• Puś W., Dzieje Szadku do początku XVI w., „Na Sieradzkich Szlakach” 1995, R. 11, nr 3, s. 1.
• Stoynowski A., Użytkownicy królewszczyzn województw sieradzkiego i łęczyckiego oraz ziemi wieluńskiej (XVI–XVIII w.), „Rocznik Łódzki” 1975, t. 23, s. 315–329.
• Sucheni-Grabowska A., Królewszczyzny [w:] Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 r., t. I, A. Mączaka (red.), Warszawa 1981.
• Szubzda J., Monice i inne podsieradzkie królewszczyzny, cz. 1–2, „Na Sieradzkich Szlakach” 2008, nr 4, s. 8–12; 2009, nr 2, s. 23–27.
• Wisińska-Kluba M., Szadek w XVI–XVIII w., „Na Sieradzkich Szlakach” 1995, R. 11, nr 3, s. 5.
• Zajączkowski S.M., Początki folwarku w ziemiach łęczyckiej i sieradzkiej (do początków XVI w.), „Roczniki Dziejów Społeczno-Gospodarczych” 1970, t. 31, s. 1–43.
• Zajączkowski S.M., Sieć osadnicza i struktura własnościowa osadnictwa dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej w początkach XVI w., „Slavia Antiqua” 1972, t. 19, s. 21–49.
• Żytkowicz L., Lustracje dóbr królewskich XVI–XVIII wieku. Geneza i realizacja wydawnictwa, „Studia Źródłoznawcze” 1973, t. XVIII, s. 191–197.

Identifiers

DOI

10.18778/1643-0700.22.03

Biblioteka Nauki

18827167