Książęta Jerzy i Krzysztof Zbarascy wobec problemów południowo-wschodniego pogranicza Rzeczypospolitej w drugim i trzecim dziesięcioleciu XVII wieku

• Authors: Zbigniew Anusik

Title variants

Książęta Jerzy i Krzysztof Zbarascy wobec problemów południowo-wschodniego pogranicza Rzeczypospolitej w drugim i trzecim dziesięcioleciu XVII wieku

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Książęta Jerzy i Krzysztof Zbarascy byli potomkami starej i ogromnie bogatej rodziny magnackiej. Ich wykształcenie, majątek i walory umysłowe predestynowały ich do odgrywania ważnej roli na arenie politycznej. Niechęć ze strony Zygmunta III sprawiła jednak, że obaj bracia znaleźli się w szeregach opozycji. Jako właściciele wielkich majątków na kresach, książęta z natury rzeczy musieli być zainteresowani zarówno sytuacją na Ukrainie, jak i stosunkami z państwami graniczącymi w tym regionie z Rzecząpospolitą. W połowie drugiego dziesięciolecia XVII w. popadli w konflikt z hetmanem Stanisławem Żółkiewskim. Uważali bowiem, że polityka hetmana na kresach prowadzi do wojny z Turcją. Zbarascy opowiadali się natomiast za utrzymaniem pokoju z sułtanem. Swojego stosunku do państwa Imperium Osmańskiego nie zmienili do końca życia. Utrzymanie pokojowych stosunków z Turcją uważali za  jeden z priorytetów polityki zagranicznej Rzeczypospolitej. Na kwestię stosunków z Chanatem Krymskim książęta Zbarascy patrzyli przez pryzmat polityki tureckiej. Władców Krymu uważali za wykonawców polityki Stambułu i narzędzie służące sułtanom do wywierania nacisku na Rzeczpospolitą. Opowiadali się za tym, by nie prowokować Tatarów. Brali jednak czynny udział w zwalczaniu najazdów tatarskich. W walce z Tatarami gotowi byli wykorzystać pomoc Kozaków. W latach 1624–1628 bracia Zbarascy poparli pomysł interwencji w wewnętrzne sprawy Chanatu Krymskiego. Uważali bowiem, że podsycanie wojny domowej na Krymie będzie pod każdym względem korzystne dla interesów Rzeczypospolitej. Bardzo ciekawy był też stosunek braci Zbaraskich do Kozaczyzny. Obaj książęta uważali Kozaków za buntowników, burzycieli porządku wewnętrznego i awanturników prowokujących konflikty z Turcją. Nie akceptowali polityki pobłażania Kozakom w okresie przed Cecorą. Po Chocimiu nakłaniali Kozaków do zaprzestania wypraw na Morze Czarne. Obaj bracia bardzo szybko dostrzegli niebezpieczeństwo, jakie stanowił sojusz prawosławnych władyków z Kozaczyzną. Uznali go za poważne zagrożenie dla interesów Rzeczypospolitej na Ukrainie. Książęta Zbarascy odnosili się do mołojców z poczuciem wyższości i z pogardą. Doceniali jednak siłę wojskową Kozaczyzny. Bracia Zbarascy opowiadali się za polityką twardej ręki wobec Kozaków. Książę Jerzy wielokrotnie powtarzał, że na Kozaków nie trzeba żadnych komisji, tylko szabli. Niemniej książęta ze Zbaraża czuli respekt przed liczną i bitną armią kozacką. Bali się zniszczenia swoich majątków. Po zawarciu ugody kurukowskiej opowiedzieli się jednak za rygorystycznym przestrzeganiem jej warunków. Stosunkowo niewiele uwagi poświęcali natomiast Zbarascy sytuacji w księstwach naddunajskich – Mołdawii i Wołoszczyźnie. Śledzili zaś poczynania władcy Siedmiogrodu – Bethlena Gabora. Paradoksem wydaje się to, że po śmierci Krzysztofa, kiedy został najpotężniejszym latyfundystą na kresach Rzeczypospolitej, Jerzy ks. Zbaraski w dużo mniejszym stopniu interesował się sytuacją w tamtym regionie. Jego uwagę absorbowały bowiem w tym czasie zupełnie inne problemy. Warto w tym kontekście zaznaczyć, że również wcześniej problematyka pogranicza południowo-wschodniego nie stanowiła bynajmniej głównego przedmiotu zainteresowania braci Zbaraskich. Byli oni bowiem politykami, którzy próbowali wpływać na całokształt tak wewnętrznej, jak i zagranicznej polityki państwa, śledząc i komentując na bieżąco wszystkie najistotniejsze wydarzenia, które rozgrywały się w Europie Środkowo-Wschodniej w drugim i trzecim dziesięcioleciu XVII w.

EN

The princes Jerzy and Krzysztof Zbaraski were descendants of the old and very wealthy magnates family. Their education, wealth and mental qualities predestined them to play an important role in the political arena. Reluctance on the part of Sigismund III made, however, that the two brothers found themselves in the ranks of the opposition. As owners of large estates in the South-Eastern borderlands, the princes have to be interested in both the situation in Ukraine, as well as relations with neighboring countries in this region of the Polish Republic. In the middle of the second decade of the seventeenth century, they fell into conflict with the hetman Stanislaw Żółkiewski. They believed that the policy of hetman in borderlands leads to war with Turkey. Zbaraski brothers advocated the maintenance of peace with the Sultan. Their relation to the Ottoman Empire did not change until the end of their lives. Maintaining peaceful relations with Turkey they regarded as one of the priorities of the foreign policy of the Polish Republic. On the issue of relations with the Crimean Khanate the princes Zbaraski looked through the prism of Turkish politics. They regarded rulers of Crimea as performers of the policy of Istanbul and sultan tool to exert pressure on the Polish Republic. They were in favor of not to provoke Tartars. But both of them took an active part in the fight against Tartar s invasions. In the fight against the Tatars they were ready to use the help of the Cossacks. In the years 1624–1628 the Zbaraski brothers supported the idea of intervention in the internal affairs of the Crimean Khanate. They believed that fueling the civil war in the Crimea will be in every way beneficial to the interests of the Polish Republic. Very interesting was also the attitude of Zbaraski brothers to the Cossacks. Both princes believed Cossacks as the rebels, destroyers of internal order and adventurers provoking conflicts with Turkey. They do not accept the policy of tolerance towards Cossacks in the period before Cecora. After Khotyn war they urged Cossacks to stop their trips to the Black Sea. The both brothers quickly recognized the danger posed by an alliance of Orthodox bishops and the Cossacks. They found it as a serious threat to the interests of the Polish Republic in Ukraine. The princes Zbaraski referred to the Cossacks with a sense of superiority and contempt. Appreciated, however, their military force. The Zbaraski brothers advocated a policy of hard hand against the Cossacks. Prince Jerzy has repeatedly stated that the Cossacks do not need any committee, but a sword. However, the princes of Zbaraż feel awe in front of a large and valiant Cossacks army. They feared the destruction of their landed estates. After the conclusion of the Treaty of Kurukove they opted, however, for strict compliance with its terms. Relatively little attention devoted Zbaraski brothers to the situation in the Danubian principalities – Moldavia and Wallachia. But both brothers carefully watched the actions of the ruler of Transylvania – Bethlen Gabor. The paradox seems the fact that after the death of Krzysztof, when he was the most powerful magnate in the South-Eastern borderlands of the Republic, Jerzy Zbaraski was much less interested in the situation in that region. His attention was absorbed at that time by completely different problems. It is in this context to note that even earlier the issue of the problems of the South-Eastern borderlands of Polish Republic were not the main subject of the interest of the Zbaraski brothers. Both princes were politicians who tried to influence the whole, as well internal and foreign policy of the state. Because of that reason they followed and commented all the most important events that have taken place in the Central and Eastern Europe in the second and third decade of the seventeenth century.

Keywords

PL

Rzeczpospolita w pierwszej połowie XVII w.; pogranicze południowo-wschodnie; Jerzy ks. Zbaraski; Krzysztof ks. Zbaraski; Zygmunt III; Turcja; Tatarzy; Kozacy; Rzeczpospolita w pierwszej połowie XVII w.; pogranicze południowo-wschodnie; Jerzy ks. Zbaraski; Krzysztof ks. Zbaraski; Zygmunt III; Turcja; Tatarzy; Kozacy

EN

Polish Republic in the first half of 17th century; South-Eastern borderlands; Jerzy prince Zbaraski; Krzysztof prince Zbaraski; Sigismund III; Turkey; Tatars; Cossacks

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2016
• Volume: 15
• Issue: 2
• Pages: 127-189

Dates

published

2016-05-15

Contributors

author

Zbigniew Anusik

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Nowożytnej

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD), Metryka Koronna (MK) 180
• Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. I (1572–1620), wyd. S. Kutrzeba, Kraków 1932.
• Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. II (1621–1648), wyd. A. Przyboś, Wrocław–Kraków 1953.
• Listy księcia Jerzego Zbaraskiego kasztelana krakowskiego z lat 1621–1631, wyd. A. Sokołowski, Scriptores Rerum Polonicarum, t. V, Kraków 1880.
• Ossoliński Z., Pamiętnik, oprac. J. Długosz, Warszawa 1983.
• Przeważna legacja Krzysztofa Zbaraskiego, koniuszego wielkiego koronnego, do Turcji w r. 1622, [w:] Dyplomaci w dawnych czasach. Relacje staropolskie z XVI–XVIII stulecia, oprac. A. Przyboś i R. Żelewski, Kraków 1959, s. 196–206.
• Rejestr poborowy województwa krakowskiego z roku 1629, oprac. W. Domin, J. Kolasa, E. Trzyna, S. Żyga, red. S. Inglot, Wrocław 1956.
• Rejestr poborowy województwa lubelskiego (powiat lubelski i urzędowski z r. 1626, ziemia łukowska z r. 1620), oprac. J. Kolasa i K. Schuster, red. S. Inglot, Wrocław 1957.
• Starowolski S., Polska albo opisanie położenia Królestwa Polskiego, wyd. A. Piskadło, Kraków 1976.
• Trepka Nekanda W., Liber generationis plebeanorum („Liber chamorum”), cz. 1, (Wstępy wydawców i tekst), wyd. W. Dworzaczek, J. Bartyś, Z. Kuchowicz, red. W. Dworzaczek, Wrocław–Warszawa–Kraków 1963.
• Volumina legum, t. III, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1859.
• Źródła dziejowe, t. XX (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. IX, Ziemie ruskie. Ukraina [Kijów–Bracław]), wyd. A. Jabłonowski, Warszawa 1894.
• Anusik Z., Cztery listy księcia Krzysztofa Zbaraskiego do prymasa Wawrzyńca Gembickiego z lat 1620–1623, „Przegląd Historyczny” 1991, t. LXXXII, z. 3–4, s. 469–479.
• Anusik Z., Glosa do dziejów rodu książąt Ostrogskich, „Przegląd Nauk Historycznych” 2008, R. VII, nr 1, s. 127–210.
• Anusik Z., Gustaw II Adolf, wyd. 2, Wrocław 2009.
• Anusik Z., Kariery faworytów królewskich a kariery opozycjonistów w dobie panowania Zygmunta III (1587–1632), „Przegląd Nauk Historycznych” 2004, R. III, nr 2 (6), s. 5–62.
• Anusik Z., Kasztelan krakowski Jerzy ks. Zbaraski (1574–1631). Szkic do portretu antyregalisty, „Przegląd Nauk Historycznych” 2010, R. IX, nr 1, s. 55–138.
• Anusik Z., Latyfundia książąt Zbaraskich w XVI i XVII wieku, „Przegląd Nauk Historycznych” 2009, R. VIII, nr 1, s. 17–77.
• Anusik Z., Struktura społeczna szlachty bracławskiej w świetle rejestru podymnego z 1629 roku, „Przegląd Historyczny” 1985, t. LXXVI, z. 2, s. 233–253.
• Anusik Z., Szlachta polska na Ukrainie w latach 1569–1648. Kilka uwag na marginesie książki Henryka Litwina, „Przegląd Nauk Historycznych” 2002, R. I, nr 2, s. 231–250.
• Anusik Z., Własność ziemska w województwie kijowskim w świetle rejestru poborowego z 1628 roku, [w:] Między Zachodem a Wschodem, t. IV (Życie gospodarcze w Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku), red. J. Wijaczka, Toruń 2007, s. 81–112.
• Anusik Z., Zbarascy i Kalinowscy. Karta z dziejów wielkiej własności ziemskiej na kresach Rzeczypospolitej w pierwszej połowie XVII wieku, [w:] Między Zachodem a Wschodem, t. III (Etniczne, kulturowe i religijne pogranicza Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku), red. K. Mikulski i A. Zielińska-Nowicka, Toruń 2006, s. 74–105.
• Anusik Z., Z korespondencji księcia Krzysztofa Zbaraskiego z arcybiskupem gnieźnieńskim Wawrzyńcem Gembickim, [w:] idem, Studia i szkice staropolskie, Łódź 2011, s. 68–84.
• Augustyniak U., Sokołowski W., Wstęp, [w:] „Spisek orleański” z lat 1626–1628, oprac. U. Augustyniak, W. Sokołowski, Warszawa 1990, s. 5–73.
• Baranowski B., Polska a Tatarszczyzna w latach 1624–1629, Łódź 1948.
• Baranowycz O., Zaludnienija wołynskogo wojewodstwa w pierszij połowyni XVII st., Kyjw 1930.
• Boniecki A., Poczet rodów w Wielkiem Księstwie Litewskim w XV i XVI wieku, Warszawa 1887.
• Chłapowski K., Elita senatorsko-dygnitarska Korony za czasów Zygmunta III i Władysława IV, Warszawa 1996.
• Chłapowski K., Realizacja reform egzekucji dóbr 1563–1665. Sprawa zniesienia zastawów królewszczyzn małopolskich, Warszawa 1984.
• Chłapowski K., Starostowie w Małopolsce 1565–1668, [w:] Społeczeństwo staropolskie, t. IV, red. A. Izydorczyk i A. Wyczański, Warszawa 1986, s. 105–178.
• Chomętowski W., Książę Krzysztof Zbaraski, koniuszy koronny, „Biblioteka Warszawska” 1865, t. III, s. 1–14, 424–428, t. IV, s. 142–174, 451–509.
• Czapliński W., J. Długosz J., Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII wieku, Warszawa 1976.
• Czapliński W., Władysław IV i jego czasy, wyd. 2, Warszawa 1976.
• Dobrowolska W., Książęta Zbarascy w walce z hetmanem Żółkiewskim, Kraków 1930.
• Dobrowolska W., Młodość Jerzego i Krzysztofa Zbaraskich (Z wstępem o rodzie Zbaraskich i życiorysem Janusza Zbaraskiego wojewody bracławskiego), Przemyśl 1927.
• Dorobisz J., Jakub Zadzik (1582–1642), Opole 2000.
• Dorobisz J., Krzysztofa Zbaraskiego plan obrony Ukrainy przed najazdami tatarskimi, „Sprawozdania Opolskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, Wydział I, seria A, nr 23, Opole 1992, s. 31–43.
• Drozdowski M., Religia i Kozaczyzna Zaporoska w Rzeczypospolitej w pierwszej połowie XVII wieku, Warszawa 2008.
• Dworzaczek W., Hetman Jan Tarnowski. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego, Warszawa 1985.
• Dzieduszycki M., Krótki rys dziejów i spraw Lisowczyków, t. I–II, Lwów 1843–1844.
• Felczak W., Historia Węgier, wyd. 2, Wrocław 1983.
• Filipczak-Kocur A., Contra majestatem czy pro publico bono? Jerzy Zbaraski, kasztelan krakowski 1621–1631, [w:] Faworyci i opozycjoniści. Król a elity polityczne w Rzeczypospolitej XV–XVIII wieku, red. M. Markiewicz i R. Skowron, Kraków 2006, s. 261–282.
• Filipczak-Kocur A., Książę Krzysztof Zbaraski (1579–1627). Szkic biograficzny, [w:] Korespondencja księcia Krzysztofa Zbaraskiego koniuszego koronnego 1612–1627, oprac. A. Filipczak-Kocur, Opole 2015, s. 9–80
• Filipczak-Kocur A., Sejm zwyczajny z roku 1629, Warszawa–Wrocław 1979.
• Gawron P., Projekty reform armii Rzeczypospolitej w latach 20. XVII w. na tle wojskowości zachodnioeuropejskiej, [w:] Staropolski ogląd świata. Rzeczpospolita między okcydentalizmem a orientalizacją, t. I (Przestrzeń kontaktów), red. F. Wolański, R. Kołodziej, Toruń 2009, s. 183–213.
• Gruszecki A., Zamki bastionowe w Małopolsce, Warszawa 1962.
• Konopczyński W., Chronologia sejmów polskich 1493–1793, Kraków 1948.
• Korduba M., Doroszenko Michał, [w:] Polski słownik biograficzny, t. V, Kraków 1939–1946, s. 336.
• Kotarski H., Kalinowski Idzi, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1964–1965, s. 454–455.
• Kowalska H., Padniewski Wojciech, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXV, Wrocław 1980, s. 7–8.
• Kudelka F., Bitwa pod Humiennem, „Przegląd Powszechny” 1902, t. LXXXV, s. 187–199.
• Kurtyka J., Latyfundium tęczyńskie. Dobra i właściciele (XIV–XVII wiek), Kraków 1999.
• Kwak J., Sejm warszawski 1626 roku, Opole 1985.
• Litwin H., Napływ szlachty polskiej na Ukrainę 1569–1648, Warszawa 2000.
• Lulewicz H., Sapieha Lew, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXV, Warszawa–Kraków 1994, s. 84–104.
• Majewski R., Cecora rok 1620, Warszawa 1970.
• Majewski W., Konaszewicz (Kunaszewicz) Sahajdaczny Piotr, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XIII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967–1968, s. 484–486.
• Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, t. I, Warszawa 1980.
• Morzy J., Kryzys demograficzny na Litwie i Białorusi w II połowie XVII wieku, Poznań 1965.
• Nagielski M., Sieniawski Adam Hieronim, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXVII, Warszawa–Kraków 1996–1997, s. 100–102.
• Opaliński E., Faworyci Zygmunta III a urząd podkomorzego koronnego, [w:] Faworyci i opozycjoniści. Król a elity polityczne w Rzeczypospolitej XV–XVIII wieku, red. M. Markiewicz i R. Skowron, Kraków 2006, s. 245–259.
• Pertek J., Flota polska w Wismarze (1629–1632), „Przegląd Zachodni” 1954, R. X, nr 7–8, s. 413–434.
• Pietrzak J., Konfederacja lwowska w 1622 roku, „Kwartalnik Historyczny” 1973, R. LXXX, z. 4, s. 845–871.
• Pietrzak J., Piekarski Michał, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXVI, Wrocław 1981, s. 73–74.
• Pietrzak J., Po Cecorze i podczas wojny chocimskiej. Sejmy z lat 1620 i 1621, Wrocław 1983.
• Pietrzak J., W przygaszonym blasku wiktorii chocimskiej. Sejm z 1623 roku, Wrocław 1987.
• Podhorodecki L., Chanat krymski i jego stosunki z Polską w XVI–XVIII w., Warszawa 1987.
• Podhorodecki L., Jan Karol Chodkiewicz 1560–1621, Warszawa 1982.
• Podhorodecki L., Stanisław Koniecpolski ok. 1592–1646, Warszawa 1978.
• Podhorodecki L., Raszba N., Wojna chocimska 1621 r., Kraków 1979.
• Polak W., O Kreml i Smoleńszczyznę. Polityka Rzeczypospolitej wobec Moskwy w latach 1607–1612, Toruń 1995.
• Przyboś A., Kazanowski Marcin, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966–1967, s. 257–259.
• Przyboś A., Komorowski Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XIII, Wrocław 1967–1968, s. 426–427.
• Roberts M., Gustavus Adolphus. A History of Sweden 1611–1632, vol. I–II, London–New York–Toronto 1953–1958.
• Rzońca J., Ostatni sejm przed Cecorą (w roku 1619), „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej” 1983, z. 20, s. 5–91.
• Serczyk W.A., Na dalekiej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny do 1648 r., Kraków 1984.
• Seredyka J., Nowe poglądy na bitwę ze Szwedami pod Gniewem w 1626 r., „Zapiski Historyczne” 1969, t. XXXIV, z. 2, s. 81–95.
• Seredyka J., Rzeczpospolita w ostatnich latach panowania Zygmunta III (1629–1632). Zarys wewnętrznych dziejów politycznych, Opole 1978.
• Seredyka J., Sejm w Toruniu z 1626 roku, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966.
• Seredyka J., Sejm z 1618 roku, Opole 1988.
• Seredyka J., Sejm zawiedzionych nadziei, Opole 1981.
• Skowron R., Olivares, Wazowie i Bałtyk. Polska w polityce zagranicznej Hiszpanii w latach 1621–1632, Kraków 2002.
• Skworoda P., Wojny Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Szwecją, Warszawa 2007.
• Suwara F., Przyczyny i skutki klęski cecorskiej 1620 r., Kraków 1930.
• Szczygieł R., Od lokacji do upadku szlacheckiej Rzeczypospolitej, [w:] Dzieje Końskowoli, red. R. Szczygieł, Lublin 1988.
• Szelągowski A., Śląsk i Polska wobec powstania czeskiego (Sprawa północna w wiekach XVI i XVII, cz. 2), Lwów 1904.
• Teodorczyk J., Bitwa pod Gniewem (22 IX–29 IX–1 X 1626). Pierwsza porażka husarii, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1966, t. XII, cz. 2, s. 70–172.
• Teodorczyk J., Pogrom Kantymira, Warszawa 1972.
• Tomkiewicz W., Powstanie kozackie w roku 1630, „Przegląd Powszechny” 1930, t. CLXXXVII, s. 104–128.
• Trawicka Z., Jakub Sobieski 1591–1646. Studium z dziejów warstwy magnackiej w Polsce doby Wazów, Kraków 2007.
• Tretiak J., Historia wojny chocimskiej (1621), Kraków 1921.
• Tyszkowski K., Borodawka Nerodowicz Jakób (Jacko), [w:] Polski słownik biograficzny, t. II, Kraków 1936, s. 342
• Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, S. Ciara, Ł. Kądziela, T. Nowakowski, E. Opaliński, G. Rutkowska, T. Zielińska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.
• Wasilewski T., Radziwiłł Janusz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 202–208.
• Wisner H., Dwa polskie plany wojny szwedzkiej z 1629 r. (Projekty Jerzego Zbaraskiego i Krzysztofa Radziwiłła), „Zapiski Historyczne” 1977, t. XLII, z. 2, s. 7–23.
• Wisner H., Dyplomacja polska w latach 1572–1648, [w:] Historia dyplomacji polskiej, t. II (1572–1795), red. Z. Wójcik, Warszawa 1982, s. 5–161.
• Wisner H., Radziwiłł Krzysztof, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 276–283.
• Wisner H., Zygmunt III Waza, Wrocław–Warszawa–Kraków 1991.
• Wiśniewski J., Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Olkuskiem, Mariówka 1933.
• Wojtasik J., Uwagi księcia Krzysztofa Zbaraskiego, posła wielkiego do Turcji z 1622 roku – O państwie ottomańskim i jego siłach zbrojnych, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1961, t. VII, cz. 1, s. 321–346.
• Wolff J., Kniaziowie litewsko-ruscy od końca XIV wieku, Warszawa 1895.
• Wójcik Z., Dzikie pola w ogniu. O Kozaczyźnie w dawnej Rzeczypospolitej, wyd. 2, Warszawa 1961.
• Zabytki sztuki w Polsce, t. I (Kraków, kościół i klasztor OO. Dominikanów), oprac. L. Lepszy i S. Tomkowicz, Kraków 1924.

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.15.02.05