Szkoły matematyczne w międzywojennej Polsce i ich związki z nauką światową

• Authors: Małgorzata Przeniosło

Title variants

Szkoły matematyczne w międzywojennej Polsce i ich związki z nauką światową

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W okresie międzywojennym polscy matematycy stworzyli dwie prężne szkoły matematyczne – w Warszawie i we Lwowie. W Warszawie twórcami byli: Wacław Sierpiński, Zygmunt Janiszewski, Stefan Mazurkiewicz, a we Lwowie – Hugo Steinhaus i Stefan Banach. Mimo nieistnienia przez wiele lat państwa polskiego i związanych z tym niekorzystnych warunków do rozwoju rodzimej nauki obie szkoły szybko zanotowały znaczące osiągnięcia. Źródłem tego sukcesu było zarówno wpisanie się szkół w nowe trendy w uprawianiu matematyki i założenie odpowiadających im specjalistycznych czasopism – „Fundamenta Mathematicae” oraz „Studia Mathematica”, jak i mnogość zagranicznych podróży naukowych. Oba czasopisma odniosły międzynarodowy sukces i szybko zostały uznane przez obcokrajowców jako odpowiednie forum do prezentacji własnych badań. „Fundamenta Mathematicae” stały się jednym z najważniejszych na świecie periodyków poświęconych teorii mnogości, „Studia Mathematica” – analizie funkcjonalnej. Czasopisma budowały renomę polskiej szkoły matematycznej, a wraz z jej wzrostem coraz więcej jej przedstawicieli było zapraszanych przez zagraniczne ośrodki naukowe, zarówno na krótkie pobyty, jak i całe cykle wykładów. Coraz więcej zagranicznych uczonych, zarówno znanych profesorów, jak i stypendystów, przyjeżdżało też do Warszawy i Lwowa, by współpracować z tamtejszymi matematykami, wygłaszać wykłady czy uczestniczyć w konferencjach.

EN

In the interwar period Polish mathematics created two thriving schools of mathematics – in Warsaw and in Lviv. In Warsaw the creators were: Wacław Sierpiński, Zygmunt Janiszewski, Stefan Mazurkiewicz, and in Lviv – Hugo Steinhaus and Stefan Banach. Although for many years Polish independent state did not exist as such and the conditions for the development of indigenous science were highly unfavourable, both schools quickly recorded significant achievements. This success came primarily due to their engagement into new trends in practicing mathematics, the creating of specialized journals – „Fundamenta Mathematicae” and „Studia Mathematica”, as well as many scientific trips. The journals achieved international success. They were quickly recognized by foreigners as an appropriate forum for the presentation of their own research. „Fundamenta Mathematicae” became one of the world’s most important periodicals devoted to set theory, „Studia Mathematica” – functional analysis. With the increasing reputation of the Polish schools of mathematics, more and more of their representatives were invited by various foreign centres, both for short visits, as well as entire series of lectures. More and more foreign scholars, both well-known professors and scholarship holders, came to Warsaw and Lviv to work with the local mathematicians, deliver lectures and participate in conferences.

Keywords

PL

historia nauki w II Rzeczypospolitej; matematycy; szkoły matematyczne; historia nauki w II Rzeczypospolitej; matematycy; szkoły matematyczne

EN

history of science in the Second Republic of Poland; mathematicians; schools of mathematics

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2016
• Volume: 15
• Issue: 2
• Pages: 215-242

Dates

published

2016-05-15

Contributors

author

Małgorzata Przeniosło

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Pedagogiczny i Artystyczny, Instytut Edukacji Szkolnej, Zakład Podstaw Dydaktyki

References

• Archiwum Akt Nowych: Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sygn. 1817 (teczka osobowa – K. Borsuk), sygn. 3841 (K. Kuratowski), sygn. 4318 (S. Mazurkiewicz), sygn. 4593 (W. Nikliborc), sygn. 5435 (S. Ruziewicz), sygn. 5510 (S. Saks), sygn. 5618 (W. Sierpiński), sygn. 6801 (K. Zarankiewicz), sygn. 6938 (A. Zygmund).
• Archiwum Główne Akt Dawnych: C.K. Ministerstwo Wyznań i Oświaty, sygn. 119u, podteczka Z. Janiszewskiego.
• Archiwum Oddziału Gdańskiego Instytutu Matematycznego Polskiej Akademii Nauk w Sopocie. Zbiór Juliusza Schaudera, sygn. Sch-II-1b, Sch-III-3.
• Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego: Senat Akademicki II, sygn. 619, Teczka osobowa S. Zaremby.
• Lwowskie Państwowe Archiwum Obwodowe we Lwowie: UJK, f. 26, op. 5, spr. 1355 (teczka osobowa – W. Nikliborc), spr. 2242 (Z. Janiszewski), spr. 2162 (H. Steinhaus).
• Kuratowski K., Notatki do autobiografii, Warszawa 1981.
• Kuratowski K., Pół wieku matematyki polskiej 1920–1970. Wspomnienia i relacje, Warszawa 1973.
• Lebesgue H., A propos d’une nouvelle revue mathematique: ‘Fundamenta Mathematicae’, „Biulletin des Sciences Mathématiques” 1922, t. XLVI, s. 35–48.
• Listy Wacława Sierpińskiego do Stanisława Ruziewicza, oprac. W. Więsław, „Wiadomości Matematyczne” 2004, t. XL, s. 139–167.
• Listy Zygmunta Janiszewskiego, oprac. S. Kolankowski, Warszawa 1980.
• Łuzin N.N., Letters à Arnaund Denjoy, oprac. P. Dugac, „Archives Internationales d’Histoire des Sciences” 1977, t. XXVII, s. 201–205.
• Łuzin N.N., List do Arnaunda Denjoy, „Wiadomości Matematyczne” 1983, t. XXV, z. 1, s. 65–68.
• Nowi profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego, „Głos Narodu”, 31 X 1918, nr 245, s. 2.
• Od Redakcji, „Nauka Polska” 1918, t. I, s. 8.
• Sierpiński W., Matematyka polska w czasie wojny i po wojnie, „Nauka Polska” 1947, t. XV, s. 90–96.
• Sierpiński W., O polskiej szkole matematycznej, „Problemy” 1963, t. III, s. 147–149.
• Steinhaus H., Między duchem a materią pośredniczy matematyka, oprac. J. Łukaszewicz, Warszawa 2000.
• Steinhaus H., Wspomnienia i zapiski, Wrocław 2002.
• Tamarkin J.D., 25 volumes of ‘Fundamenta Mathematicae’, „Bulletin of the American Mathematical Society” 1936, t. XLII, s. 300.
• Tamarkin J.D. (rec.), Antoni Zygmund, Trygonometrical series, Warsaw and Lviv 1935, „Bulletin of the American Mathematical Society” 1936, t. XLII, s. 11–13.
• Tamarkin J.D. (rec.), Stanislaw Saks, Théorie de l’intégrale, Warsaw 1933, „Bulletin of the American Mathematical Society” 1934, t. XL, s. 16–18.
• Tamarkin J.D. (rec.), Stefan Banach, Théorie des operations linéaires, Warsaw 1932, „Bulletin of the American Mathematical Society” 1934, t. XL, s. 13–16.
• Tamarkin J.D. (rec.), Stefan Kaczmarz, Hugo Steinhaus, Theorie der Orthogonalreihen, Warsaw and Lviv 1935, „Bulletin of the American Mathematical Society” 1938, t. XLIV, s. 20–21.
• Twardowski K., Dzienniki, t. II, Toruń 1997.
• Ulam S., An anecdotal history of the Scottish Book, [w:] The Scottish Book: Mathematics from Scottish Café, ed. D. Mauldin, Boston 1981, s. 3–15.
• Ulam S., Przygody matematyka, Warszawa 1996.
• Archibald R.C., Notes, „American Mathematical Monthly” 1921, t. XXVIII, s. 317.
• Burdman Feferman A., Feferman S., Alfred Tarski. Życie i logika, Warszawa 2009.
• Jadczak R., Mistrz i jego uczniowie, Warszawa 1997.
• Janiszewski Z., O potrzebach matematyki w Polsce, „Nauka Polska” 1918, t. I, s. 11–18.
• Kałuża R., Stefan Banach, Warszawa 1992.
• Kordos M., Wykłady z historii matematyki, Warszawa 2010.
• Macrae N., John von Neumann. The scientific genius who pioneered the modern computer, game theory, nuclear deterrence, and much more, Providence 1999.
• Przeniosło M., International mathematical journals published in Poland between the Wars, „British Society for the History of Mathematics Bulletin” 2009, t. II, s. 20–26.
• Przeniosło M., Kontakty naukowe polskich i rosyjskich matematyków w dwudziestoleciu międzywojennym, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2014, t. XLIX, s. 115–129.
• Przeniosło M., Matematycy polscy w okresie międzywojennym, Kielce 2011.
• Przeniosło M., Zagraniczne wyjazdy naukowe polskich matematyków w okresie międzywojennym, „Analecta” 2009, t. XVIII, nr 1–2, s. 311–330.
• Przeworska-Rolewicz D., Leon Lichtenstein, [w:] European mathematics in the last century, red. W. Więsław, Wrocław 2005, s. 100–106.
• Reid C., Hilbert, New York 1970.
• Stopka K., Banach A.K., Dybiec J., The history of the Jagiellonian University, Kraków 2000.
• Wagon S., The Banach–Tarski Paradox, Cambridge 1985.
• Woleński J., Essays in the history of logic and logical philosophy, Kraków 1999.
• Zygmund A., Aleksander Rajchman (1890–1940), „Wiadomości Matematyczne” 1987, t. XXVII, z. 2, s. 219–231.
• Zygmund A., Stanisław Saks (1897–1942), „Wiadomości Matematyczne” 1982, t. XXVI, z. 2, s. 145–156.

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.15.02.07