Hajdamacy i koliszczyzna w historiografii polskiej i ukraińskiej. Polsko-ukraiński dwugłos

• Authors: Władylena W. Sokyrska , Tadeusz Srogosz

Title variants

Hajdamacy i koliszczyzna w historiografii polskiej i ukraińskiej. Polsko-ukraiński dwugłos

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W pracy analizowany jest z punktu widzenia historyków ukraińskiego i polskiego pochodzenia dorobek naukowy badaczy, którzy w historiografii polskiej i ukraińskiej zajęli poczesne miejsce w zakresie badania ruchów hajdamackich i koliszczyzny, czyli twórczość Franciszka Rawity-Gawrońskiego, Władysława A. Serczyka, Petra Mirczuka i Grigorija J. Hrabana. Autorzy zgadzają się z opinią, że historyk nie sądzi, ale stara się zrozumieć. W dalszym ciągu w sferze postulatu pozostaje wspólny polsko-ukraiński program badawczy dotyczący hajdamaków i koliszczyzny, który przynajmniej pozwoli na wykonanie niezbędnych kwerend i wypracuje protokół rozbieżności. Tylko na tej drodze można będzie zminimalizować jaskrawe wykorzystywanie interpretacji dziejów do bieżącej ideologii i kształtowania młodego pokolenia. Niewątpliwie oprócz argumentów merytorycznych wciąż niestety funkcjonować będą inne, związane z kontekstem ideologicznym, politycznym etc. Chodzi jednak o to, aby dyskurs na temat stosunków polsko-ukraińskich w różnych epokach sprowadzić do naukowej dyskusji zbliżonej do normalności, która miałaby na uwadze jedynie ograniczenia wynikające z imputacji kulturowej, co nie było dotychczas zachowane zarówno ze strony ukraińskiej, jak i polskiej.

EN

In the article Polish and Ukrainian historians will analyze scientific achievements of researchers, who in the Polish and Ukrainian historiography occupy a prominent place as regards the haidamak movements and Koliyivshchyna, i.e. Franciszek Rawita-Gawroński, Władysław A. Serczyk, Petr Mirchuk, and Grigorij Hraban. Authors agree with the opinion that the historian does not judge, but tries to understand. The common Polish-Ukrainian research program on the haidamaks and Koliyivshchyna, thanks to which at least necessary queries and a discrepancy report will be developed, remains a main postulate. Only in that way the vivid use of history for current ideology and shaping of young generation will be minimized. Unfortunately, apart from substantive arguments, still there will remain other arguments of ideological or political context. The point is, however, that a discourse on Polish-Ukrainian relations in various epochs should be reduced to a normal scientific discussion that should take into account limitations resulting from cultural imputation only, the fact that has not been preserved on the part of both Ukrainian, and Polish side so far.

Keywords

PL

hajdamacy; koliszczyzna; historiografia polska; historiografia ukraińska; hajdamacy; koliszczyzna; historiografia polska; historiografia ukraińska

EN

haidamaks; Koliyivshchyna; Polish historiography; Ukrainian historiography

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2017
• Volume: 16
• Issue: 2
• Pages: 7-41

Dates

published

2017-08-16

Contributors

author

Władylena W. Sokyrska

• Humański Państwowy Uniwersytet Pedagogiczny im. Pawła Tyczyny, Wydział Historyczny, Katedra Historii Powszechnej i Metodyki Nauczania

author

Tadeusz Srogosz

• Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie, Wydział Filologiczno-Historyczny, Instytut Historii, Zakład Metodologii Historii i Historii Historiografii

References

• Antonowycz V., Umanskij sotnik Ivan Gonta, „Kijevska Starina” 1882, t. XI, s. 250–276.
• Borovoj S.J., Do chronołogii istorii gajdamacziny, „Ukrainskij Istoricznij Żurnał” 1968, nr 9, s. 115–121.
• Dmitriev A., Коliszczina. Iz istorii kłasovoj borby v Ukrainie vo vtoroj połovinie XVIII st., Moskva 1934.
• Gołobuckij V.A., Маksym Żieliezniak, Moskva 1947.
• Gorban M.V., Hajdamaczina, Charkiv 1923.
• Grabski A.F., Zarys historii historiografii polskiej, Poznań 2000.
• Gurżij I.O., Viznaczna podija v istorii ukrainskovo narodu: (do 200‑lecia Koliszcziny), „Ukrainskij Istoricznij Żurnał” 1968, nr 7, s. 58–66.
• Historia Polski, t. II, cz. 1 (1764–1795), red. S. Kieniewicz, W. Kula, Warszawa 1958.
• Hraban G.J., Czi slid koristuvatisia terminom „Koliszczina”?, „Ukrainskij Istoricznij Żurnał” 1967, nr 8, s. 154–158.
• Hraban G.J., Dwa dokumienta pro Kolivszczinu, „Ukrainskij Istoricznij Żurnał” 1966, nr 2, s. 11–113.
• Hraban G.J., Memuary jak istoriograficzne żerieło vivczienja narodno-vizvolnovo povstanja 1768 r., [w:] Kolivszczina: Materiały jubiliejnoj naukovoj sesji, prisviaszczenoj 200-riczjupovstanja, Kiiv 1970, s. 134–146.
• Hraban G.J., Pro spogadi Pavła Mładanowicza, „Naukova Dumka” 1969, nr 4, s. 47–65.
• Hraban G.J., Sielianska vijna na Ukraini v 1768–1769 rokach, cz. 1–2, Umań 2012.
• Hraban G.J., Spałach gnivu narodnovo (Аntifeudalne narodno-vizvolnje povstanja na Pravobierieżnij Ukraini u 1768–1769r.), Кіiv 1989.
• Hraban G.J., Z istorii hajdamaczcziny, „Ukrainskij Istoricznij Żurnał” 1968, nr 6, s. 96–106.
• Hraban G.J., Kryszovskij V.S., Recenzja na knigu O.P. Lola „Hajdamackij ruch na Ukraini 20 – 60-ch rr. XVIII st.”, „Ukrainskij Istoricznij Żurnał” 1966, nr 5,s. 147–149.
• Jakowenko N., Historia Ukrainy od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku, przekł. O. Hnatiuk, K. Kotyńska, Lublin 2000.
• Kohut Z.E., Myts old and new the Haidamak movement and the Kolivschyna 1768 in recent historiography, „Harvard Ukrainian Institute” 1997, vol. I, No. 3,s. 359–378.
• Kohut Z.E., Russian Centralizm adn Ukrainian Autonomy: Imperial Absorption of the Hetmanate, 1760s–1830s., Cambridge (Mass.) 1988.
• Koko E., Franciszek Rawita-Gawroński (1846–1930) wobec Ukrainy i jej przeszłości, Gdańsk 2006.
• Lolа O.L., Hajdamackij ruch na Ukraini 20–60 r. XVIII st., Kiiv 1965.
• Łysiak-Rudnycki I., Między historią a polityką, przekł. M. Buchalik, Wrocław 2012.
• Micyk D., Umań kozacka i hajdamacka, Kiiv 2002.
• Między Odrą a Uralem. Księga dedykowana Profesorowi Władysławowi Andrzejowi Serczykowi, red. W. Wierzbieniec, Rzeszów 2010.
• Mirczuk P., Коliszczina. Hajdamackie povstanja 1768 r., New York 1973.
• Mordovcev D., Gajdamaczina. Istoriczieskaja monografia, Sankt Petersburg 1870.
• Rawita-Gawroński F., Historja ruchów hajdamackich (w. XVIII), t. I–II, Brody 1913.
• Serczyk W.A., Hajdamacy, Kraków 1978.
• Serczyk W.A., Historia Ukrainy, Wrocław–Warszawa–Kraków 2001.
• Serczyk W.A., Koliszczyzna, Kraków 1968.
• Serczyk W.A., Początek końca. Konfederacja barska i I rozbiór Polski, Warszawa 2000.
• Skałkovskij A., Najezdy gajdamakov na Zapadnuju Ukrainy v XVIII stoletij, 1733–1768, Odessa 1845.
• Smolij V.A., Foirmuvanja socjalnoj svidomosti narodnych mas Ukraini b chodi kłasovoj borotby (druga połovina XVII–XVIII st.), Kiiv 1985.
• Sokyrska V.V., Istorik Grigorij Juchimowicz Hraban: żitevij szlach ta naukowa spadszczina (1902–1990 r.), Umań 2009.
• Spętana Akademia. Polska Akademia Nauk w dokumentach władz PRL, oprac. P. Pleskot, T.P. Rutkowski, t. I, Warszawa 2009.
• Srogosz T., Humańska rzeź, humańska tragedia, czy humańskie zwycięstwo?, „Istoricznij Archiv. Naukovi Studij” [Mikołaiv] 2017, z. 14, s. 134–139.
• Srogosz T., Między wojną a modernizacją. Studia z dziejów kresów południowo‑wschodnich Rzeczypospolitej w XVII–XVIII wieku, Częstochowa 2016.
• Stępnik A., Mit Kozaczyzny w historiografii polskiej XIX i XX wieku, [w:] Mity i stereotypy w dziejach Polski i Ukrainy w XIX i XX wieku, red. A. Czyżewski, R. Stobiecki,T. Toborek, L. Zaszkilniak, Warszawa–Łódź 2012, s. 365–383.
• Stryjek T., Ukraińska idea narodowa okresu międzywojennego, Toruń 2013.
• Szevczenko F.P., Pro miżnarodnije znaczienja povstanja 1768 r. na Pravobierieżnij Ukraini, „Ukrainskij Istoricznij Żurnał” 1968, nr 9, s. 11–15.
• Szulgin J., Oczierki Koliszcziny po nieizdannym i izdannym dokumentam, Kiiv 1890.
• Z dziejów Europy Środkowo-Wschodniej. Księga pamiątkowa ofiarowana prof. dr. hab. Władysławowi Serczykowi w 60 rocznicę Jego urodzin, Białystok 1995.
• Czuchlib T., „Umanska riznja”, „Umanska tragiedia” czi „Umanska pieriemoha”, www.getmanat.org (dostęp: 2 V 2016 r.).
• Міrczuk Petro, [w:] Еncikłopiedia istorii Ukrainy, t. VI, Кiiv 2009, s. 790, www.ukrweekly.com (dostęp: 23 I 2014 r.).
• Nie żyje prof. Władysław Serczyk, pasjonat dziejów Rosji, www.wyborcza.pl (dostęp: 5 II 2014 r.).
• Pavlenko V.J., Batrakova M.O., Narodni ruchi na Pravobierieżni Ukraini u XVIII st.: іstoriografja ta żerieła, www.irbis-nbuw.gov.ua (dostęp: 6 II 2014 r.).
• Prof. Władysław Serczyk: Nieustannie się odnawiam, www.rzeszów.gazeta.pl (dostęp: 5 II 2014 r.).
• Stachiv Matviej. Biografia, www.ukrcenter.com (dostęp: 10 II 2014 r.).
• Zmarł prof. dr hab. Władysław Serczyk, www.ur.edu.pl (dostęp: 19 I 2014 r.).
• Zmarł prof. Władysław Serczyk, www.krakow.gosc.pl (dostęp: 19 I 2014 r.).
• www.arheolog-ck.ru (dostęp: 17 I 2014 r.).
• www.kraeznavstvo.at.ua (dostęp: 17 I 2014 r.).

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.16.02.01