Państwa sukcesyjne Austro-Węgier w dyplomacji polskiej (1918–1920)

• Authors: Dariusz Jeziorny

Title variants

Państwa sukcesyjne Austro-Węgier w dyplomacji polskiej (1918–1920)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Austria, Węgry, Czechosłowacja, Rumunia i Królestwo SHS, a także Polska to państwa nazywane krajami sukcesyjnymi monarchii habsburskiej, ponieważ powstały na jej gruzach. Artykuł koncentruje się na znaczeniu tych środkowoeuropejskich państw w dyplomacji polskiej w latach 1918–1920, czyli w okresie decydującym dla ich niepodległego bytu. Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie o to, jak postępujący rozpad Austro-Węgier w roku 1918 był postrzegany przez polskie elity polityczne. W następnej kolejności istotne jest pytanie, jakie było stanowisko rządu niepodległego państwa polskiego wobec państwowości tworzących się po rozpadzie monarchii Habsburgów. Pod uwagę wzięte zostały wszystkie kraje, które w całości lub w znaczącej części zagarnęły tereny austro-węgierskie. Pośród nich wyjątkiem są Włochy. Rzym zaanektował również znaczące tereny habsburskie nad Adriatykiem, ale już wcześniej był uznawany za jedną z ważniejszych stolic europejskich i nowe nabytki jedynie zwiększyły jego potencjał. Istotne jest również zauważenie, czy omawiane państwa odgrywały jakąś rolę w polskiej polityce zagranicznej, a jeśli tak, to jak znaczącą. Podobne pytanie dotyczy całego terytorium Europy naddunajskiej. Jego polityczna i ekonomiczna jedność została zerwana po I wojnie światowej, co mogła wykorzystać rodząca się Rzeczpospolita, mając do czynienia ze słabszymi od siebie potencjalnie partnerami.

EN

Austria, Hungary, Czechoslovakia, Romania, the Kingdom of SCS and Poland are the countries referred to as successor states of the Habsburg Monarchy since they were established out of its ruins. This article focuses on how meaningful these Central European states were to Polish diplomacy in 1918–1920, i.e. the period which was decisive in the creation of their independent existence. The aim of the article is to answer the question of how the gradual breakup of the unitary Austria-Hungary in 1918 was perceived by the Polish political elites. It will also examine what stance the government of the independent Polish state adopted towards the new countries that were being formed after the dissolution of the Habsburg Monarchy. All the states which were fully or partially composed of the former Austro-Hungarian territories are considered with the exception of Italy which was already recognised as one of the most important European powers and after its annexation of the Habsburg lands on the Adriatic Sea was even more of a power. The article will also explore whether the emerging countries played any role in the development of Polish foreign policy and if so, how significant this role was. A similar question can be asked in the case of the entire territory of the Danube Region. After the First World War, its political and economic unity was shattered, which could have been used by the nascent Poland while dealing with its weaker partners.

Keywords

PL

dyplomacja polska; państwa sukcesyjne Austro-Węgier; obszar naddunajski; dyplomacja polska; państwa sukcesyjne Austro-Węgier; obszar naddunajski

EN

Polish diplomacy; Austro-Hungarian successor states; Danube Region

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2017
• Volume: 16
• Issue: 2
• Pages: 159-179

Dates

published

2017-08-16

Contributors

author

Dariusz Jeziorny

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Powszechnej Najnowszej

References

• Ambasada RP w Berlinie, teczki 26, 49 [Archiwum Akt Nowych w Warszawie].
• Ambasada RP w Londynie, teczki 5, 11, 41, 55, 66, 87 [Archiwum Akt Nowych w Warszawie].
• Ambasada RP w Paryżu, teczki 9, 11, 27, 36, 223 [Archiwum Akt Nowych w Warszawie].
• Attachaty, AII/56 [Archiwum Akt Nowych w Warszawie].
• Delegacja Polska na Konferencję Pokojową w Paryżu, teczka 45 [Archiwum Akt Nowych w Warszawie].
• Komitet Narodowy Polski, teczki 50, 104 [Archiwum Akt Nowych w Warszawie].
• Ministerstwo Spraw Zagranicznych, teczki 215, 217, 221, 222, 224, 228, 236, 5439, 5442, 6896 [Archiwum Akt Nowych w Warszawie].
• Poselstwo RP w Atenach, teczka 415 [Archiwum Akt Nowych w Warszawie].
• The National Archives, Londyn, Foreign Office 371: 3896, 4373.
• Archiwum Polityczne Ignacego Paderewskiego, t. II, oprac. W. Stankiewicz, Warszawa 1976; t. V, red. B. Janicka, Warszawa 2001; t. VI, oprac. A.G. Dąbrowski et al., Warszawa 2007.
• O niepodległą i granice. Komitet Narodowy Polski. Protokoły posiedzeń 1917–1919, oprac. M. Jabłonowski, D. Cisowska-Hydzik, Warszawa–Pułtusk 2007.
• Polskie dokumenty dyplomatyczne 1919: styczeń–maj, red. S. Dębski, Warszawa 2016.
• Polskie dokumenty dyplomatyczne 1918: listopad–grudzień, red. S. Dębski, Warszawa 2008.
• Świtalski K., Diariusz 1919–1935, oprac. A. Garlicki, R. Świętek, Warszawa 1992.
• Wandycz P., Erazm Piltz a koncepcja polityki środkowoeuropejskiej, [w:] Międzymorze. Polska i kraje Europy Środkowo-Wschodniej XIX–XX wiek. Studia ofiarowanePiotrowi Łossowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 1995, s. 215–225.
• „Czas” 1918.
• Bułhak H., Początki sojuszu polsko-rumuńskiego i przebieg rokowań o konwencję wojskową w latach 1919–1921, „Dzieje Najnowsze” 1973, R. V, z. 3, s. 7–24.
• Essen A., Polityka Czechosłowacji w Europie Środkowej w latach 1918–1932, Kraków 2006.
• Essen A., Polska a Mała Ententa 1920–1934, Warszawa–Kraków 1992.
• Fest W., Peace or Partition. The Hapsburg Monarchy and British Policy. 1914–1918, London 1978.
• Jeziorny D., Austria kanclerza Karla Rennera (1918–1920) w raportach polskich dyplomatów i wojskowych, [w:] Austria i relacje polsko-austriackie w XX i XXI wieku. Polityka – kultura – gospodarka, red. A. Kisztelińska-Węgrzyńska,K.A. Kuczyński, Łódź, 2014, s. 67–83.
• Jeziorny D., German Austria – British Colony? An Episode of the British Policy towards Central Europe in 1919, [w:] The Role of Britain in the Modern World,eds K. Kujawińska-Courtney, R. Machnikowski, Łódź 1999, s. 177–193.
• Jeziorny D., Londyn a spuścizna po monarchii Habsburgów. Sprawa Austrii w koncepcjach i praktyce dyplomatycznej Wielkiej Brytanii (1918–1919), Toruń2002.
• Jeziorny D., Międzynarodowe znaczenie Austrii w okresie rządów Karla Rennera w ocenach dyplomacji polskiej, „Przegląd Zachodni” 2014, R. LXX, nr 2,s. 139–158.
• Jeziorny D., Raporty znad Wełtawy – narodziny Czechosłowacji widziane oczami Cecila Goslinga, [w:] Czechosłowacja w stosunkach międzynarodowych w pierwszej połowie XX w. Studia i szkice, red. A.M. Brzeziński, Warszawa 2003, s. 8–22.
• Kamiński M.K., Konflikt polsko-czeski 1918–1921, Warszawa 2001.
• Kastory A., Rozbiór Rumunii w 1940 roku, Warszawa 2002.
• Lewandowski J., Królestwo Polskie wobec Austro-Węgier 1914–1918, Warszawa–Łódź 1986.
• Lewandowski K., Sprawa ukraińska w polityce zagranicznej Czechosłowacji w latach 1918–1932, Wrocław 1974.
• Łaptos J., Kształtowanie się francuskiej koncepcji konfederacji naddunajskiej w latach 1918–1920, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. PraceHistoryczne” 1991, z. 97, s. 57–78.
• Majewski P., „Niemcy Sudeccy” 1848–1948. Historia pewnego nacjonalizmu, Warszawa 2007.
• Miller D.E., Forging Political Compromise: Antonín Švehla and the Czechoslovak Republican Party. 1918–1933, Pittsburgh 1999.
• Nowinowski S.M., Konstatacje i nadzieje. Dyplomacja czechosłowacka wobec kwestii bezpieczeństwa zbiorowego w Europie (1918–1925), Toruń 2005.
• Nowinowski S.M., Polska w dyplomacji czechosłowackiej 1926–1932, Łódź 2013.
• Nowinowski S.M., Stosunki polsko-czechosłowackie u progu drugiej wojny światowej. Bilans otwarcia, [w:] Między przymusową przyjaźnią a prawdziwą solidarnością. Czesi – Polacy – Słowacy 1938/39–1945–1989, Warszawa 2007, s. 12–17.
• Pajewski J., Odbudowa państwa polskiego 1914–1918, Warszawa 1985.
• Parafianowicz H., Czechosłowacja w polityce Stanów Zjednoczonych w latach 1918–1933, Białystok 1996.
• Perman D., The Shaping of Czechoslovak State. Diplomatic History of the Boundaries of Czechoslovakia, 1914–1920, Leiden 1962.
• Sierpowski S., Stosunki polsko-włoskie w latach 1918–1940, Warszawa 1975.
• Spira T., The Sopron (Ödenburg) Plebiscite of December 1921 and the German Nationality Problem, [w:] War and Society in East Central Europe, Vol. VI. Essays on World War I: Total War and Peacemaking. A Case Study on Trianon, edsB.K. Király, P. Pastor, I. Sanders, New York 1982, s. 321–341.
• Stępniak W., Dyplomacja polska na Bałkanach (1918–1926), Warszawa 1998.
• Stolper G., Deutsch-Österreich als Sozial- und Wirtschaftsproblem, Wien 1921.
• Szklarska-Lohmannowa A., Polsko-czechosłowackie stosunki dyplomatyczne w latach 1918–1925, Wrocław 1967.
• Świętek R., Lodowa ściana. Sekrety polityki Józefa Piłsudskiego, 1904–1918, Kraków 1998
• Wandycz P., France and her Eastern Allies 1919–1925. French-Czechoslovak-Polish Relations from the Paris Peace Conference, Minneapolis 1962.
• Weiss E. de, Dispute for Burgenland in 1919, „Journal of Central European Affairs” 1943, vol. III, No. 2, s. 147–166.

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.16.02.06