Noble estates and their owners in the Orłów county in the second half of the 18th century

• Authors: Michał Kobierecki

Title variants

Dobra szlacheckie i ich właściciele w powiecie orłowskim w drugiej połowie XVIII wieku

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The Orłów county, being one of the smallest in the Polish-Lithuanian Commonwealth, was a part of the Łęczyca voivodship. The towns, villages and other real estate in this county belonged exclusively to the nobility and to the Catholic Church. The contemporary historians investigating the ownership of these properties in the 16th and 17th centuries unambiguously determined that the accumulation of properties and creation of large estates made up of a dozen or more villages did not occur in the said county. The owners of noble estates were not too wealthy, neither in the country nor in the voivodship. The situation did not change in the next century, as confirmed by the study into the records of the chimney tax in 1775 and the head tax in 1790, which covered the entire Łęczyca voivodship. At the time, the most affluent was the voivode of Łęczyca, Szymon Dzierzbicki, being in possession of the town of Bielawa and eight villages, as well as the voivode of Vitebsk, Józef Sołłohub, the owner of Żychlin, six full villages and a part. In 1790, the largest property, including six villages, belonged to the general of the Russian army, Jan Sołłohub. It confirms that no noble estate that would be composed of over ten towns existed in the Orłów county. The area was dominated by small estates, consisting of one or two villages, or their parts, which mainly belonged to the less affluent nobility. In some cases, a village was owned by two or three noblemen, but sometimes even by thirteen. Over the next 15 years, the situation has not changed significantly since the process of property consolidation did not take place. The group of landowners did not grow smaller, and the analysis of the number of chimneys in the villages of the Orłów county in 1790 indicated that a considerable part of the Orłów nobility was working the land and was also tax exempt for having small estate.  

PL

Powiat orłowski, należący do najmniejszych pod względem powierzchni w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, wchodził w skład województwa łęczyckiego. Miasta, wsie i inne nieruchomości istniejące w tym powiecie należały jedynie do szlachty i Kościoła katolickiego. Współcześni historycy badający własność owych dóbr w XVI i XVII stuleciu ustalili jednoznacznie, że na obszarze owego powiatu nie doszło do kumulacji i utworzenia kilkunastowioskowych bądź jeszcze większych majątków. Z drugiej strony właściciele dóbr szlacheckich nie byli zbyt zamożnymi w kraju, jak również w województwie. Sytuacja nie zmieniła się w następnym stuleciu, co potwierdzają wyniki badań rejestrami podymnego z 1775 r. i pogłównego z 1790 r., które objęły całe województwo łęczyckie. W tym czasie do najbogatszych należeli wojewoda łęczycki Szymon Dzierzbicki, posiadający miasto Bielawę i osiem wsi, czy wojewoda witebski Józef Sołłohub, właściciel miasta Żychlina oraz sześciu i części wsi. W 1790 r. największy majątek, liczący sześć wsi, należał do generała wojsk rosyjskich Jana Sołłohuba. To potwierdza, że na obszarze powiatu orłowskiego nie było majątków szlacheckich składających się z więcej niż 10 miejscowości. Dominowały majątki niewielkie, składające się z jednej, dwu bądź części wsi, należących w większości do ubogiej szlachty. W niektórych przypadkach wsie miały po dwóch–trzech właścicieli, a zdarzały się przypadki, że nawet 13. W ciągu 15 lat nie nastąpiła zdecydowana zmiana, ponieważ nie dokonał się proces scalania dóbr. Ta grupa właścicieli nie zmniejszyła się, a analiza liczby dymów we wsiach powiatu orłowskiego z 1790 r. wykazała, że spora część orłowskiej szlachty zajmowała się pracą na roli i była również zwolniona z płacenia podatków ze względu na zbyt mały majątek.

Keywords

EN

Polish nobility in the 18th century; Orłów country; noble estate

PL

polska szlachta w XVIII w.; powiat orłowski; własność szlachecka; polska szlachta w XVIII w.; powiat orłowski; własność szlachecka

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2017
• Volume: 16
• Issue: 3
• Pages: 117-136

Dates

published

2017-11-05

Contributors

author

Michał Kobierecki

References

• The Łęczyca municipal books, varia No. 7, 11. (Księgi grodzkie łęczyckie) [The Central Archives of Historical Records in Warsaw (Archiwum Główne Akt Dawnych)].
• Volumina legum, vol. VIII, Petersburg 1860.
• Atlas historyczny Polski, vol. V (Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku), part 2, ed. H. Rutkowski, Warszawa 1998.
• Drozdowski M., Podstawy finansowe działalności państwowej w Polsce 1764–1793. Działalność budżetowa Sejmu Rzeczypospolitej w czasach panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, Warszawa–Poznań 1975.
• Filipczak-Kocur A., Skarbowość Rzeczypospolitej 1587–1648. Projekty, ustawy, realizacja, Warszawa 2006.
• Kajzer L., Studia nad świeckim budownictwem obronnym województwa łęczyckiego w XIII–XVII wieku, “Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Archaeologica 1980,vol. I, 1980, pp. 3–414.
• Korzon T., Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława Augusta (1764–1794), vol. III, Kraków–Warszawa 1897.
• Nycz M., Geneza reform skarbowych sejmu niemego. Studium z dziejów skarbowowojskowych z lat 1697–1717, Poznań 1938.
• Romaniuk P.P., Sołłohub (Ursyn Dowojna Sołłohub) Józef Antoni h. Prawdzic (1709–1781), kasztelan żmudzki i witebski, wojewoda witebski, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XL, Warszawa–Kraków 2000–2001, pp. 319–323.
• Romaniuk P.P., Sołłohub (Ursyn Dowojna Sołłohub) Jan Michał h. Prawdzic (1747–1812?), starosta sannicki, generał w służbie rosyjskiej, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XL, Warszawa–Kraków 2000–2001, pp. 315–318.
• Sobczak T., Zmiany w stanie posiadania dóbr ziemskich w województwie łęczyckim od XVI do XVIII wieku, “Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”1955, vol. XVII, pp. 163–193.
• Szczygielski W., Struktura społeczno-własnościowa szlachty łęczyckiej w początkach drugiej połowy XVII w., “Acta Universitatis Lodziensis”, “Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”, Nauki Humanistyczno-Społeczne, Folia Historica, Seria I, “Feudalizm”, 1979, issue 57, pp. 151–166.
• Wajs H., Materiały skarbowe w aktach ziemskich i grodzkich w AGAD (na przykładzie akt sieradzkich i łęczyckich), “Miscellanea Historico-Archivistica” 1999,vol. X, pp. 76–115.
• Wierzbowski T., Akty ziemskie i grodzkie XIV–XVIII w. województw wielkopolskich, [in:] Monumenta iuris, vol. VI, Warszawa 1917, pp. 4–178.
• Zajączkowski S.M., Powiat orłowski do lat siedemdziesiątych XVI wieku. Studia z dziejów osadnictwa struktury własnościowej i stosunków kościelnych, Łódź 1996.
• Zajączkowski S.M., Sieć parafialna na obszarze przedrozbiorowego powiatu orłowskiego do końca XVI wieku, Kutno 2001.
• Zajączkowski S.M., Uwagi o przeszłości Orłowa do lat siedemdziesiątych XVI wieku, “Rocznik Łódzki” 1996, vol. XLIII, pp. 53–72.
• Żerek-Kleszcz H., Majętność oporowska i Sołłohubowie w XVIII wieku, [in:] Oporów. Stan badań. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej z okazji 50 rocznicy Muzeum w Oporowie 22 listopada 1999 roku, Oporów 2000, pp. 135–148.

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.16.03.04