Between facts and panegyrics. Tracing the youth and peregrinations of Hieronim, Jan and Stanisław Łaski

• Authors: Marcin Janakowski

Title variants

Między faktami a panegiryzmem. Śladami młodzieńczych lat i peregrynacji Hieronima, Jana i Stanisława Łaskich

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

Research interest in the Łaski family of Korab coat of arms resulted in an array of interesting works and several times more postulates and research queries. Studies from the turn of the 19th and 20th century need to be updated and completed. This concerns both the factual issues and interpretational ones. In his article the author undertakes to accomplish these postulates in relation to the period of education and peregrinations of three representatives of the family from Łask: Hieronim, Jan and Stanisław, sons of Jarosław and Zuzanna of Bąkowa Góra and nephews of chancellor and primate Jan Łaski. Apart from reconstructing some events, the author reinterpreted the preserved source material and juxtaposed the results with the previous state of research. This resulted in identifying some inaccuracies reproduced for decades or statements unconfirmed by any sources which are deep rooted in the historiography.

PL

Zainteresowanie badawcze rodziną Łaskich herbu Korab przyniosło szereg interesujących prac oraz wielokrotnie więcej postulatów i pytań badawczych. Powstałe na przełomie XIX i XX w. opracowania wymagają dziś aktualizacji i uzupełnienia. Dotyczy to tak kwestii faktograficznych, jak i interpretacyj­nych. W artykule autor podejmuje próbę realizacji tych postulatów w odniesieniu do czasu edukacji i peregrynacji trzech przedstawicieli rodziny z Łaska: Hieronima, Jana i Stanisława, synów Jarosława i Zuzanny z Bąkowej Góry, bratanków zaś kanclerza i prymasa Jana Łaskiego. Obok rekonstrukcji wydarzeń dokonano ponownej interpretacji zachowanego materiału źródłowego i zestawiono otrzymane wyniki z dotychczasowym stanem badań. Efektem tego zabiegu jest wskazanie powtarzanych przed dekady nieścisłości lub niemających ugruntowania źródłowego twierdzeń, które utrwaliły się w dotychczasowej historiografii.

Keywords

EN

Łaski; peregrination; study; Bologna; Venice

PL

Łaski; peregrynacja; studia; Bolonia; Wenecja; Łaski; peregrynacja; studia; Bolonia; Wenecja

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2018
• Volume: 17
• Issue: 3
• Pages: 67-101

Dates

published

2018-12-13

Contributors

author

Marcin Janakowski

• Maria Curie Skłodowska Univeristy in Lublin, Faculty of Humanities, Institute of History, Department of History of 16th–18th Century

References

• Archiwum Skarbu Koronnego / The Crown Treasury Archive, series 85, ref. code 14. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] (The Central Archives of Historical Records in Warsaw)].
• Metryka Koronna [MK] / The Crown Metrica 34, 37, 47. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] (The Central Archives of Historical Records in Warsaw)].
• Varia z Biblioteki Baworowskich [BBaw] / Varia from Bawarowscy Library, ref. code 246. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] (The Central Archives of Historical Records in Warsaw)].
• Poselstwo do króla francuskiego przez Hieronima Łaskiego odbyte, 1523, manuscript, ref. code 245. [Biblioteka Kórnicka PAN (The Kórnik Library of PAS)].
• Acta Tomiciana, vol. IV, ed. T. Działyński, Poznań 1855.
• Acta Tomiciana, vol. VI, ed. T. Działyński, Poznań 1857.
• Akta synodów różnowierczych w Polsce, vol. II (1560–1570), elaboration M. Sipayłło, Warszawa 1972.
• Chemperek D., Dziennik podróży Jana Tarnowskiego do Ziemi Świętej z 1518 roku, ‘Odrodzenie i Reformacja w Polsce’ 2005, vol. XLIX, pp. 183–194.
• Gładyszewski L., Korespondencja studentów bolońskich z prymasem Janem Łaskim w 1515 roku, ‘Studia Gnesnensia’ 1997, vol. III, pp. 261–280.
• Góis D. de, Kronika wielce szczęśliwego króla dom Manuela (1495–1521), elaboration and transl. J.Z. Klave, Warszawa 1989.
• Herbarz Polski, part 1 (Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich), eds Boniecki, A. Reiski, vol. XV, Warszawa 1912.
• Herby rycerstwa polskiego przez Bartosza Paprockiego zebrane i wydane r. p. 1584, ed. K.J. Turowski, Poznań 1859.
• Holtorp B., De peregrinatione magnifici ac generosi domini Stanislai a Lasco, equitis aurati, palatini Siradiensis, capitanei Lanciciensis, etc., liber primus, Monte Regio 1548.
• Korespondencja Erazma z Rotterdamu z Polakami, transl. and elaboration M. Cytowska, Warszawa 1965.
• Materiały do historii Polaków w Padwie, elaboration S. Windakiewicz, ‘Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce’, vol. VII, Kraków 1892, pp. 149–186.
• Metrica nec non liber nationis Polonicae Universitatis Lipsiensis ab anno 1409 usque ad 1600, ed. S. Tomkowicz, ‘Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce’, vol. II, Kraków 1882, pp. 409–467.
• Niemcewicz J.U., Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze, vol. IV, Warszawa 1822.
• Opus epistolarum Des. Erasmi Roterodami, ed. H.M. Allen, vol. IV (1519–1521), Oxford 1922.
• Opus epistolarum Des. Erasmi Roterodami, ed. H.M. Allen, vol. VII (1527–1528), Oxford 1928.
• Orzechowski S., Żywot i śmierć Jana Tarnowskiego: kasztelana krakowskiego, hetmana wielkiego koronnego, ed. F. Bohomolec, Sanok 1855.
• Stanisława Łaskiego wojewody sieradzkiego prace naukowe i dyplomatyczne, ed. M. Malinowski, Wilno 1864.
• Starowolski S., Sarmatiae Bellatores, Kolonia 1631.
• Unieszowski J., Evdimonia Olbrichta Laskiego woiewodi siradzkiego, Kraków 1609.
• Vetera Monumenta Poloniae et Lithuaniae, vol. II (1410–1572), elaboration A. Theiner, Rzym 1861.
• Z mowy Franc. Baldwina do Jana Saryusza Zamoyskiego (Przekład polski Józefa Max. Hr. Ossolińskiego), ‘Czasopism Naukowy Księgozbioru Publicznego im. Ossolińskich’ 1830, vol. III, issue 1, pp. 1–14.
• Zeissberg H., Johannes Łaski Erzbischof von Gnesnen (1510–1531) und sein Testament, [in:] Sitzungsberichte der Philosophisch-Historischen Klasse der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, Bd. LXXVII, Hf. III, Wien 1874, pp. 517–735.
• Bartel O., Jan Łaski, part 1 (1499–1556), Warszawa 1955.
• Bartels P., Johanes a Lasco, Elberfeld 1860.
• Barycz H., Przybyło Maciej, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XXIX, Wrocław 1986, pp. 122–123.
• Barycz H., Pociecha W., Borek Stanisław, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. II, Kraków 1936, pp. 320–322.
• Bystroń J., Polacy w Ziemi Świętej, Syrii i Egipcie, Kraków 1930.
• Chachaj M., Młodość Michała Tomasza Korybuta Wiśniowieckiego przyszłego króla polskiego, ‘Czasy Nowożytne’ 2015, vol. XXVIII, pp. 95–111.
• Chachaj M., O dacie urodzenia i edukacji hetmana Jana Karola Chodkiewicza, [in:] Studia z dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego (XVI–XVIII wieku), eds S. Górzyński, M. Nagielski, Warszawa 2014, pp. 49–59.
• Chachaj M., Zagraniczna edukacja Radziwiłłów od początku XVI do połowy XVII wieku, Lublin 1995.
• Czapliński W., Długosz J., Podróż młodego magnata do szkół (studium z dziejów kultury XVI i XVII wieku), Warszawa 1969.
• Dalton H., Johannes a Lasco Beitrag zur Reformationsgeschichte Polens Deutschlands und Englands, Gotha 1881.
• Dalton H., John a Lasco. His earlier life and Labours, transl. J. Maucrice, B. Evans, London 1886.
• Dembiński P., Śliwnicki Maciej, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. LI, Wrocław 2016, pp. 2–6.
• Dworzaczek W., Hetman Jan Tarnowski. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego, Warszawa 1985.
• Dworzaczek W., Łaski Jan, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XVIII, Wrocław 1973, pp. 229–237.
• Freylichówna J., Ideał wychowawczy szlachty polskiej w XVI i początku XVII wieku, Warszawa 1928.
• Hirschberg A., Hieronim Łaski, Lwów 1888.
• Hirschberg A., Jan Łaski. Arcybiskup gnieźnieński sprzymierzeńcem sułtana tureckiego. Szkic historyczny, Lwów 1879.
• Kamler A., Od szkoły do senatu. Wykształcenie senatorów w Koronie w latach 1501–1586. Studia, Warszawa 2006.
• Kłaczewski W., Jerzy Ossoliński. Wielki kanclerz Rzeczypospolitej, Lublin 2011.
• Korytkowski J., Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 do dni naszych, vol. II, Gniezno 1883.
• Kot S., Polska złotego wieku. Studia i szkice, elaboration H. Barycz, Warszawa 1987.
• Kowalska H., Łaski Jan, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XVIII, Wrocław 1973, pp. 237–244.
• Kraushar A., Olbracht Łaski wojewoda sieradzki. Wizerunek historyczny na tle dziejów Polski XVI wieku, Warszawa–Kraków 1882.
• Lulewicz H., Radziwiłł Mikołaj zwany Sierotką, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XXX, Wrocław 1987, pp. 349–361.
• Maciejewska W., Mikołaj Radziwiłł biskup żmudzki (1515–1529) a francuski król ‘cudotwórca’ Franciszek I, ‘Kwartalnik Historyczny’ 1938, vol. LII, pp. 226–428.
• Małecki A., Gramatyka historyczno-porównawcza języka polskiego, vol. I, Lwów 1879.
• Mączak A., Życie codzienne w podróżach po Europie w XVI i XVII wieku, Warszawa 1978.
• Ossowska K., Pierwsze opisy podróży Polaków do Ziemi Świętej – wprowadzenie do badań w ujęciu geopoetyki, ‘Meluzyna. Dawna Literatura i Kultura’ 2014, No. 1, pp. 21–33.
• Pociecha W., Branicki Jan, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. II, Kraków 1936, p. 402.
• Pociecha W., Królowa Bona (1494–1557), vol. II, Poznań 1949.
• Pociecha W., Ze studiów bolońskich Jana Łaskiego, ‘Reformacja w Polsce’ 1926, vol. IV, pp. 143–152.
• Sikorski J., Łaski Stanisław, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XVIII, Wrocław 1973, pp. 253–255.
• Skowron R., Dyplomaci polscy w Hiszpanii w XVI i XVII wieku, Kraków 1997.
• Spieralski S., Jan Tarnowski 1488–1561, Warszawa 1977.
• Szymczakowa A., Milites strenui z sieradzkiego w XV wieku, [in:] Genealogia. Rola związków rodzinnych i rodowych w życiu publicznym w Polsce średniowiecznej na tle porównawczym, eds A. Radzimiński, J. Wroniszewski, Toruń 1996, pp. 191–215.
• Tafiłowski P., Finanse prymasa Jana Laskiego. Na podstawie raptularza z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, ‘Przegląd Historyczny’ 2004, vol. XCV, issue 1, pp. 1–36.
• Tafiłowski P., Jan Łaski (1456–1531) kanclerz koronny i prymas Polski, Warszawa 2007.
• Trawicka Z., Jakub Sobieski (1591–1646). Studium z dziejów warstwy magnackiej w Polsce doby Wazów, Kraków 2007.
• Urban W., Łaski Hieronim, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XVIII, Wrocław 1973, pp. 225–229.
• Urzędnicy wielkopolscy XVI–XVIII wieku. Spisy, elaboration A. Bieniaszewski, Wrocław 1987.
• Walewski C., Jan Łaski, reformator Kościoła. Wiadomość historyczno-bibliograficzna, ‘Biblioteka Warszawska’, vol. II, Warszawa 1872, pp. 358–391.
• Weber N.A., Francis Baldwin, [in:] The Catholic Encyclopedia, vol. II, New York 1913, p. 221.
• Witusik A., Młodość Tomasza Zamojskiego. O wychowaniu i karierze syna magnackiego w pierwszej połowie XVII wieku, Lublin 1977.
• Wyczański A., Między kulturą a polityką. Sekretarze królewscy Zygmunta Starego (1506–1548), Warszawa 1990.
• Zajączkowski S.M., Łaski Jarosław, [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XVIII, Wrocław 1973, pp. 244–245.
• Zakrzewski W., Rodzina Łaskich w XVI wieku. II. Synowcowie prymasa: reformator Jan Łaski i jego bracia Hieronim i Stanisław, ‘Ateneum’ 1882, vol. IV, pp. 554–559.

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.17.03.03