Instytut Historii Uniwersytetu Łódzkiego w realiach PRL. Wybrane zagadnienia

• Authors: Krzysztof Lesiakowski

Title variants

Instytut Historii Uniwersytetu Łódzkiego w realiach PRL. Wybrane zagadnienia

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Instytut Historyczny (IH) Uniwersytetu Łódzkiego został utworzony 24 czerwca 1948 r. Pierwsze lata jego działalności przypadły na okres stalinizmu. Kadra i studenci zostali wtedy poddani propagandzie i byli angażowani w różne akcje polityczne, a badaniom i dydaktyce narzucono metodologię marksistowsko-leninowską. Swój sprzeciw wobec tych praktyk studenci IH wyrazili w 1956 r. i dlatego w kolejnych latach nastąpiło wiele korzystnych zmian. Jedną z nich była możliwość wyjazdów pracowników do archiwów i bibliotek w krajach zachodnich. Niestety w 1968 r. Instytut doświadczył wielu politycznych wstrząsów. Następstwem uruchomionej wtedy kampanii antysemickiej było zwolnienie z pracy i wyjazd z Polski czterech pracowników IH. W kolejnych latach funkcjonowanie Instytutu i życie studentów ponownie poddano silnej presji politycznej. Jej wyrazem były np. obowiązkowe praktyki robotnicze dla studentów I roku. Dopiero gdy w 1980 r. powstał Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” w Instytucie sytuacja się zmieniła. Studenci i pracownicy zaczęli walczyć o swoje interesy. Ci pierwsi uczestniczyli nawet w trwającym blisko miesiąc strajku okupacyjnym (styczeń–luty 1981 r.). Po wprowadzeniu stanu wojennego dwóch studentów zostało internowanych, poza tym pracownikom i studentom zabroniono prowadzenia wszelkiej niezależnej działalności. Niektórzy z nich podjęli jednak aktywność w podziemiu. Jawna działalność niezależna została na nowo podjęta dopiero w maju 1988 r. Powstał wtedy w IH samorząd studencki. Studenci i pracownicy włączyli się też w przemiany, które nastąpiły w 1989 r. Jeden z adiunktów został nawet posłem na Sejm (tzw. Sejm kontraktowy).

EN

Historical Institute (IH) of University of Lodz was established on 24 June 1948. The first years of its activity took place during the Stalinism period. The stuff and students were subjected to propaganda and were engaged in different political actions. Researches and didactics were imposed into methodology of Marxism-Leninism. The students of IH articulated their objection towards such practices in 1956 and therefore in next years, took place many positive changes. One of them was the possibility of making trips to archives and libraries in western countries. Unfortunately, in 1968 the Institute experienced many political upheavals. The consequences of anti-Semitic campaign, which were then set off, was dismissal from work and emigrating from Poland of four employees of IH. During next years, functioning of the Institute and life of the students were subjected to strong political pressure again. Its expression were e.g. working- -class practices of first year students. The situation in the Institute changed only when in 1980 Independent Self-governing Trade Union “Solidarity” was created. The students and employees started to fight for their issues. The former ones took part in nearly month-long sit-down strike (January–February 1981). After the introduction of martial law two students were interned, besides the stuff and students were forbidden to conduct any independent activities. Some of them however got engaged in underground activity. The legal activity started again only in May 1988. In this time the students government on the IH was created. The students and employees joined into the transitions which took place in 1989. One of adjuncts became even the Member of Parliament (so-called contractual Parliament).

Keywords

PL

Uniwersytet Łódzki; Instytut Historii; historycy polscy; studenci w Polsce; Uniwersytet Łódzki; Instytut Historii; historycy polscy; studenci w Polsce

EN

University of Lodz; Institute of History; Polish historians; students in Poland

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2019
• Volume: 18
• Issue: 1
• Pages: 195-218

Dates

published

2019-08-28

Contributors

author

Krzysztof Lesiakowski

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Polskii Świata po 1945 roku

• https://orcid.org/0000-0002-6176-6064

References

• Archiwum Państwowe w Łodzi [APŁ], Komitet Łódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej [KŁ PZPR] 1435.
• Archiwum Państwowe w Łodzi [APŁ], Komitet Uczelniany Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej [KU PZPR] 62, 92.
• Archiwum Uniwersytetu Łódzkiego [AUŁ], Akta osobowe 4186, 4203.
• Archiwum Uniwersytetu Łódzkiego [AUŁ], Dział Nauczania 187.
• Archiwum Uniwersytetu Łódzkiego [AUŁ], Dział Nauki 231.
• Archiwum Uniwersytetu Łódzkiego [AUŁ], Wydział Filozoficzno-Historyczny 707, 739, 761, 765, 768.
• Archiwum Uniwersytetu Łódzkiego [AUŁ], Wydział Humanistyczny 3.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi [AIPN Łd], Ld 0040/1345, Ld 0050/76, t. 3, Ld 0081/1, Ld 0081/10, Ld 00324/1, Ld 0255/1, Ld 0255/4, 0255/6, Ld 02255/4, 0313/12, Ld 047/551, Pf 10/51, Pf 10/52, Pf 10/310, Pf 10/525, Pf 10/706/1, Pf 10/737, Pf 10/807, 10/836, Pf 13/440, t. V.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie – Biuro Udostępniania [AIPN BU], 00169/79/2, 0248/257/7.
• Katedra Historii Polski i Świata po 1945 r. – Uniwersytet Łódzki [KHPŚ UŁ], Materiały nieopracowane.
• Banaś K., Gawryszczak M., Lesiakowski K., Strajk studencki w Łodzi styczeń–luty 1981 r. Okruchy pamięci, zapisy źródłowe, ikonografia, Łódź–Warszawa 2016.
• Bąkowicz S., Mój uniwersytet. Wspomnienia byłego studenta, Łódź 2008.
• Marzec ’68 w Łodzi, red. S.M. Nowinowski, Łódź 2010.
• Materiały na konferencję Zespołu Partyjnego Komitetu Nauk Historycznych PAN w Instytucie Historii UŁ, Łódź 1974.
• Śreniowska K., Moje życie, red. R. Stobiecki, J. Kolbuszewska, Łódź 2018.
• Michalak H., W sprawie programu PPS – artykuł dyskusyjny, „Robotnik” 1989, nr 4, s. 2.
• Banasiak S., Ewolucja struktur organizacyjnych, rozwój kadry oraz bazy materialnej instytutu, „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Historica 31, 1988, s. 3–19.
• Banasiak S., Z dziejów Instytutu Historii, [w:] Uniwersytet Łódzki. Informator Instytutu Historii, Łódź 1998, s. 6–18.
• Eisler J., Polski rok 1968, Warszawa 2006.
• Kita J., Stobiecki R., Słownik biograficzny historyków łódzkich, Łódź 2000.
• Lesiakowski K., Łódź, [w:] Oblicza Marca 1968, red. K. Rokicki, S. Stępień, Warszawa 2004, s. 165–185.217
• Lesiakowski K., Więzienie śledcze przy ul. Gdańskiej 13, [w:] Budownictwo wojskowe w Łodzi, red. W. Jarno, P. Waingertner, Łódź 2016, s. 203–220.
• Marczak H., Wykaz osób internowanych w Ośrodku Odosobnienia w Łowiczu oraz osób z regionu łódzkiego internowanych w innych ośrodkach odosobnienia na terenie kraju, [w:] Internowani z regionu łódzkiego, red. M. Papis, Łódź–Łowicz 2002, s. 147–181.
• Mikosik J., Kierunek niezależność, [w:] W trybach systemu. Z dziejów łódzkiej opozycji studenckiej w latach 1968–1989, red. W. Maciejewski, A. Hohendorff, J. Mikosik, Warszawa 2016, s. 248–314.
• Musiał F., Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970–1989), Kraków 2007.
• Nowinowski S.M., Andrzeja Feliksa Grabskiego żywoty równoległe, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2007, nr 1, s. 234–269.
• Olejnik L., Prasa podziemna stanu wojennego w Łodzi (1981–1983). Wybrane problemy, „Rocznik Łódzki” 2016, t. LXV, s. 53–81.
• Olejnik L., Żydzi łódzcy w latach 1956–1972, [w:] Społeczność żydowska w PRL przed kampanią antysemicką lat 1967–1968 i po niej, red. G. Berendt, Warszawa 2009, s. 123–136.
• Osiągnięcia naukowe i dydaktyczne Instytutu Historii UŁ w latach 1948–1988, „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Historica 31, 1988, s. 3–135.
• Ossowski P., Czerwona Michalina. Michalina Tatarkówna-Majkowska. Prządka – działaczka – łodzianka, Łódź 2017.
• Puś W., Zarys historii Uniwersytetu Łódzkiego 1945–2015, Łódź 2015.
• Stobiecki R., Historia pod nadzorem. Spory o nowy model historii w Polsce (II połowa lat czterdziestych – początek lat pięćdziesiątych), Łódź 1993.
• Struktury i kadra kierownicza urzędów bezpieczeństwa publicznego w województwie łódzkim w latach 1945–1956, red. R. Rabiega, J. Żelazko, Łódź 2019 [w druku].
• Uniwersytet Łódzki. Informator Instytutu Historii, Łódź 1998.
• Wróbel J., Jerzy Kosiński a tajne służby, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2007, nr 1, s. 197–233.
• Budzyński P., Studenckie Koło Naukowe Historyków Uniwersytetu Łódzkiego 1945–2016, Łódź 2017 [praca licencjacka przechowywana w IH UŁ].
• Ciota A., Działalność ZMP na Uniwersytecie Łódzkim w latach 1948–1956, Łódź 1982 [praca magisterska przechowywana w IH UŁ].
• https://ceraneum.uni.lodz.pl/o-patronie/biogram.
• https://ipn.gov.pl/download/…/BIOGRAMYODZNACZONYCHWDNIU17112017.pdf.

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.18.01.08