Uwagi ikonograficzne na temat medalu upamiętniającego zwycięstwo wiedeńskie autorstwa Hansa Jacoba Wolraba z 1683 roku

• Authors: Jan Rokita

Title variants

Uwagi ikonograficzne na temat medalu upamiętniającego zwycięstwo wiedeńskie autorstwa Hansa Jacoba Wolraba z 1683 roku

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autor opisał cztery przykłady dzieł sztuki (medalierstwa, grafiki i malarstwa) mających związek z medalem pochodzącym z roku 1683. Analiza ikonograficzna tytułowego numizmatu w zestawieniu z wybranymi przykładami dzieł sztuki uprawnia do stwierdzenia, że dysponent cesarski bezpośrednio po 12 września 1683 r. w zbliżony do siebie sposób upamiętniał zmagania wojenne pod Wiedniem. Zarówno na rewersie medalu autorstwa Wolraba z 1683 r., jak i na miedziorycie sporządzonym przez nieznanego autora z drugiej połowy XVII w. oraz obrazie Geffelsa namalowanym po 12 września 1683 r. integralną część stanowią te same elementy krajobrazu bitewnego jak namioty tureckie i widziane z oddali fortyfikacje Wiednia. Na podstawie powyższych analogii nie sposób jednak rozstrzygnąć, które z wymienionych przykładów dzieł sztuki powstało jako pierwsze i stanowiło wzorzec dla kolejnych. Natomiast forma gloryfikacji władców chrześcijańskich uczestniczących (z wyjątkiem Leopolda I Habsburga) w zmaganiach wojennych pod Wiedniem została w późniejszym okresie zapożyczona przez Ermenegilda Hameraniego. Bez wątpienia świadczy to o tym, że koncepcja Wolraba cieszyła się sporym powodzeniem.

EN

The author described four examples of works of art (medallions, graphics and paintings) related to the medal from 1683. The iconographic analysis of the title numismat in comparison with selected examples of works of art authorizes us to state that the imperial dispatcher immediately after September 12, 1683, in a similar manner, commemorated the war struggle at Vienna. Both on the reverse of the medal, by Wolrab of 1683 and on the copperplate drawn by an unknown from the second half of the seventeenth century and the painting Geffels painted after September 12, 1683, the same elements of the battle landscape as the Turkish tents and Vienna’s fortifications seen from a distance are an integral part. On the basis of the above analogies, however, it is impossible to determine which of the mentioned examples of works of art was created first and constituted an inspiration for the next ones. On the other hand, the form of glorification of the participating Christian rulers (with the exception of Leopold I Habsburg) in the war struggle near Vienna was later borrowed by Ermenegildo Hamerani. Undoubtedly, this proves that the Wolrab concept was very successful.

Keywords

PL

awers; rewers; Jan III Sobieski; Wolrab; awers; rewers; Jan III Sobieski; Wolrab

EN

obverse; reverse; John III Sobieski; Wolrab

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2019
• Volume: 18
• Issue: 2
• Pages: 39-56

Dates

published

2019-10-30

Contributors

author

Jan Rokita

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Wydział Nauk Historycznych i Społecznych, Instytut Nauk Historycznych, Zakład Historii Nowożytnej

• https://orcid.org/0000-0002-1904-683X

References

• Albertrandy J., Zabytki starożytności rzymskich w pieniądzach, pospolicie medalami zwanych, czasów Rzplitej i szesnastu pierwszych cesarzów zbioru ś. p. Stanisława Augusta króla polskiego postrzeżone i krótkim wykładem objaśnione przez JX. Jana Albertrandego, prezesa Towarzystwa Warszawskiego, czytane na posiedzeniu publicznem, Warszawa 1805.
• Bahrfeldt E., Die Münzen und Medaillen Sammlung in der Marienburg, Bd. I–VI, Danzing–Königsberg 1910.
• Beierlein J.P., Die Medaillen und Münzen des Gesamthauses Wittelsbach, München 1897–1901.
• Bentkowski F., Spis medalów polskich lub z dziejami krainy polskiej stycznych, w gabinecie Król. Alex. Uniwersytetu w Warszawie znajdujących się, tudzież ze zbiorów i pism rozmaitych lub podań zebrany i porządkiem lat ułożony, Warszawa 1830.
• Chwała i sława Jana III w sztuce i literaturze. Katalog wystawy jubileuszowej z okazji trzechsetlecia odsieczy wiedeńskiej, red. W. Fijałkowski, J. Mieleszko, Warszawa 1983.
• Dutkowski J., Corpus Nummorum Gedanensis. Katalog i cennik monet, medali i żetonów gdańskich i z Gdańskiem związanych 1200–1998, Gdańsk 2000.
• Hess A., Verzeichniss verkäuflicher Münzen aus der fürstlich Montenuovo’schen Münzsammlung, Frankfurt am Main 1881–1883.
• Hildebrand B.E., Sveriges och svenska konungahusets minnespenningar prakmynt och belöningsmedaljer, Bd I–III, Stockholm 1874–1876.
• Hirsch A., Die Medaillen auf den Entsatz Wiens 1683, Troppau 1883.
• Hutten-Czapski E., Catalogue de la collection des médailles et monnaies polonaises du comte E. Hutten-Czapski, t. I–V, St. Petersbourg–Cracovie 1871–1916.
• Krieg und Frieden in der Medaille und in der Gedenkmünze. Auktionen Gaettens, Heidelberg 1958.
• Manthey J., Le bienheureux Innocent XI et La Pologne “Boulevard de la Chrétienté” sur les medailles commemoratives: de “Dextera tua Domine percussit inimicum” (1683) à “Pax fundata cum Moschis” (1686), ed. J. Gawlina, Roma 1956.
• Maria Kazimiera i Jan Sobiescy. Listy z okresu odsieczy wiedeńskiej, przeł. Z. Wójcik, Warszawa 1983.
• Miselli M., Il papato dal 1700 al 1730 attraverso le medaglie, Milano 1997.
• Nova Vulgata Bibliorum Sacrorum editio: sacrosancti oecumenici concilii vaticani II, ratione habita iussu Pauli PP. VI recognita auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgata, Vatican 1979.
• Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, tłum. A. Jankowski, L. Stachowiak, K. Romaniuk, Poznań 1980.
• Raczyński E., Gabinet Medalów Polskich oraz tych które się dziejów Polski tyczą począwszy od najważniejszych aż do końca panowania Jana III (1513–1696), t. I–II, Wrocław 1838.
• Rühle S., Die historichschen Medaillen der Stadt Danzig, „Zeitschrift d. Westpreussichen Geschichtsvereins” 1928, Nr. 68, s. 21–309.
• Rzeczpospolita w dobie Jana III. Katalog wystawy Zamku Królewskiego, Archiwum Głównego Akt Dawnych i Biblioteki Narodowej, red. E. Suchodolska, A. Gieysztor, Warszawa 1983.
• Stahr M., Medale polskie i z Polską związane od XVI do XVIII wieku [katalog zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu], Poznań 2008.
• Stahr M., Medale Wazów w Polsce (1587–1668), Wrocław–Warszawa–Kraków 1990.
• Szyszko-Czyżak A., Medale polskie od XVI do XVIII wieku w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu. Katalog wystawy, Toruń 1981.
• Tron pamiątek ku czci „Najjaśniejszego, Niezwyciężonego Jana Sobieskiego Króla Polskiego” w trzechsetlecie śmierci 1696–1996 (17 czerwiec – 30 wrzesień 1996 roku), red. J. Mieleszko, Warszawa 1996.
• Widacka H., Lew Lechistanu. Jan III Sobieski w grafice, Warszawa 2010.
• Ackerl I., Von Türken belagert – von Christen entsetzt. Das belagerte Wien 1683, Wien 1983.
• Chevalier J., Gherbrant A., A dictionary of symbols, London 1969.
• Czołowski A., Ikonografia wojenna Jana III, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1930, t. II, z. 2, s. 265–266.
• Die Türken vor Wien. Europa und die Entscheidung an der Donau 1683. Katalog, hrsg. R. Waissenberger, G. Düriegl, Wien 1983.
• Górska M., Medalierski wizerunek Jana III Sobieskiego, [w:] Primus inter pares. Pierwszy wśród równych, czyli opowieść o królu Janie III, red. D. Walawender-Musz, Warszawa 2013, s. 66–90.
• Hummelbelger W., Pebal K., Die Befestigungen Wien. Wienner Geschichtsbücher, Bd. XIV, Wien–Hamburg 1974.
• Odsiecz wiedeńska. Wystawa jubileuszowa w Zamku Królewskim na Wawelu w trzechsetlecie bitwy, red. A. Franaszek, K. Kuczman, Kraków 1990.
• Podhorodecki L., Hetman Stanisław Żółkiewski, Warszawa 2011.
• Ruszczycówna J., Ikonografia Jana III Sobieskiego. Wybrane zagadnienia, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 1982, t. XXVI, s. 274–277.
• Stahr M., Medale Wazów w Polsce (1587–1668), Wrocław–Warszawa–Kraków 1990.
• Strzałkowski J., Słownik medalierów polskich i z Polską związanych (1508–1965), Warszawa 1982.
• Szwagrzyk J., Moneta, medal, order, Wrocław 1971.
• Tervarent G., Attributs et symboles dans l’art profane 1450–1600: dictionnaire d’un langage perdu, Genèva 1958.
• Wimmer J., Wiedeń 1683. Dzieje kampanii i bitwy, Warszawa 1983.
• http://wcn.pl/auctions/32/1008# (dostęp: 27 II 2017).
• http://www.acsearch.info/search.html?id=1518281 (dostęp: 27 II 2017).
• http://www.doppeladler.com/da/kuk/1683-tuerken-vor-wien/ (dostęp: 27 II 2017).
• http://www.sixbid.com/browse.html?auction=1044&category=21384&lot=974621 (dostęp: 27 II 2017).
• http://www.tuerkenbeute.de/kun/kun_lou/GrosseTuerkenKriege_de_print.html (dostęp: 27 II 2017).

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.18.02.02