Siła i bezsilność cesarza Walensa, gorliwego chrześcijanina a zarazem wroga chrześcijan w ujęciu Sokratesa z Konstantynopola

• Authors: Sławomir Bralewski

Title variants

Siła i bezsilność cesarza Walensa, gorliwego chrześcijanina a zarazem wroga chrześcijan w ujęciu Sokratesa z Konstantynopola

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Cesarza Walensa, sprawującego rządy w latach 364–378, łączy się przede wszystkim ze straszliwą i brzemienną w skutki klęską poniesioną przez wojska rzymskie w starciu z Gotami pod Adrianopolem 9 sierpnia 378 r., w której on sam poniósł śmierć. Chrześcijanie, zwolennicy nicejskiego credo z roku 325, odczytywali jego nagły zgon jako karę Bożą za prześladowanie prawowiernych chrześcijan, za których oni sami się uważali. Sokrates z Konstantynopola, autor Historii kościelnej, będącej kontynuacją dzieła Euzebiusza z Cezarei, dostrzegł w postępowaniu cesarza Walensa sprzeczność. Historyk ów widział w nim zarówno zagorzałego chrześcijanina, który w swej wierze kierował się gorliwością, jak i wroga chrześcijan, prowadzącego przeciwko nim wojnę. Sprzeczność tę Sokrates kładł na karb samego władcy, który choć przekonany o swej wielkiej gorliwości religijnej, za nic miał zasady religii chrześcijańskiej, którymi winien się kierować. Jeśli chodzi natomiast o tytułową siłę i bezsilność, to stwierdzić trzeba, że w przekonaniu Sokratesa z Konstantynopola siła cesarza Walensa była tylko pozorna, choć na jego rozkaz przelano niemało chrześcijańskiej krwi. Bezsilność wspomnianego władcy obnażyli najpierw sami prześladowani przez niego chrześcijanie, a ostatecznie uczynił to sam Bóg, zsyłając na Imperium Romanum różnorakie kataklizmy, a na samego Walensa śmierć niegodną cesarza bez należnego mu pochówku.

EN

Emperor Valens, who ruled in the years 364–378, is connected above all with the fateful disaster suffered by the Roman army in the clash with the Goths at Adrianople on 9 August 378, in which he himself found death. Christians, supporters of the Nicene creed of 325, read his sudden death as God’s punishment for the persecution of Orthodox Christians, whom they considered themselves to be. Socrates of Constantinople, author of Ecclesiastical History, which was a continuation of the work of Eusebius of Caesarea, noticed a contradiction in the conduct of Emperor Valens. The historian saw in him both an ardent Christian, who was zealous in his faith, and an enemy of Christians, who waged war against them. This contradiction was attributed by Socrates to the ruler himself, who, though convinced of his great religious zeal, had nothing to do with the principles of the Christian religion, which he should follow. As for the strength and powerlessness of the title, it must be said that Socrates of Constantinople believed that the power of Emperor Walens was only apparent, although much Christian blood was shed on his command. The powerlessness of this ruler was first exposed by the Christians persecuted by him, and ultimately by God himself, sending various cataclysms to the Roman Empire, and to Walens himself a death unworthy of the emperor without his due burial.

Keywords

PL

cesarz Walens; Sokrates z Konstantynopola; bitwa pod Adrianopolem; cesarz Walens; Sokrates z Konstantynopola; bitwa pod Adrianopolem

EN

Emperor Valens; Socrates of Constantinople; battle of Adrianople

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2019
• Volume: 18
• Issue: 2
• Pages: 175-188

Dates

published

2019-10-30

Contributors

author

Sławomir Bralewski

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Bizancjum

• https://orcid.org/0000-0002-4708-0103

References

• Ambrosius, De fide ad Gratianum Augustum, [w:] Patrologiae cursus completus, Series latina, vol. XVI, ed. J.-P. Migne, Paris 1880, kol. 527–698.
• Ammianus Marcellinus, Rerum gestarum libri qui supersunt, hrsg. C.V. Clark, Bd. I–II, Berlin 1910–1915.
• Hieronymus, Chronicon, hrsg. R. Helm, Berlin 1956.
• Libanios, Orationes – Libanii opera, rec. R. Foerstere, vol. I–IV, Lipsiae 1903–1908.
• Philostorgius, Kirchengeschichte, hrsg. J. Bidez, bearb. F. Winkelmann, Berlin 1981.
• Rufinus, Kirchengeschichte, [w:] Eusebius Werke, Die Kirchengeschichte, hrsg. E. Schwartz, T. Mommsen, F. Winkelmann, Berlin 1999, s. 957–1040.
• Socrates, Kirchengeschichte, hrsg. G.C. Hansen, Berlin 1995.
• Sokrates Scholastyk, Historia Kościoła, tłum. S. Kazikowski, wstęp E. Wipszycka, kom. A. Ziółkowski, Warszawa 1986.
• Sozomenus, Kirchengeschichte, hrsg. J. Bidez, G.Ch. Hansen, Berlin 1995.
• Theodoret, Kirchengeschichte, hrsg. L. Parmentier, G.Ch. Hansen, Berlin–New York 2009.
• Barnes T.D., The Collapse of the Homoeans in the East, „Studia Patristica” 1997, vol. XXIX, s. 3–16.
• Barnes T.D., Constantine. Dynasty, Religion and Power in the Later Roman Empire, Oxford 2011.
• Bradbury S., Julian’s Pagan Revival and the Decline of Blood Sacrifice, „Phoenix” 1995, vol. XLIX, No. 4, s. 331–356.
• Bralewski S., Kanony kościelne w sporze między Wschodem a Zachodem na tle schizmy antiocheńskiej w IV wieku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2005, nr 80, s. 27–42.
• Bralewski S., Symmachia Cesarstwa Rzymskiego z Bogiem chrześcijan (IV–VI wiek), t. I („Niezwykła przemiana” – narodziny nowej epoki), Byzantina Lodziensia XXVII, Łódź 2018.
• Burns T.S., The Battle of Adrianople: A Reconsideration, „Historia. Zeitschrift für alte Geschichte” 1973, Bd. XXII, H. 2, s. 336–345.
• The Cambridge Companion to the Age of Constantine, ed. N. Lenski, Cambridge 2006. Cavallera F., Le schisme d’Antioche, Paris 1905.
• Devreesse R., Le patriarcat d’Antioche depuis la paix de l’Église jusqu’à la conquête arabe, Paris 1945.
• Drake H.A., Constantine and the Bishops: the Politics of Intolerance, Baltimore 2000.
• Girardet K.M., Der Kaiser und sein Gott. Das Christentum im Denken und in der Religionspolitik Konstantins der Grosse, Berlin–New York 2010.
• A Greek-English Lexicon, eds H.G. Liddell, R. Scott, Oxford 1996.
• Heather P., Moncur D., Politics Philosophy and Empire in Fourth Century Select Orations of Themistius, Liverpool 2001.
• Lançon B., Moreau T., Constantin. Un Auguste chrétien, Paris 2012.
• Lenski N., Failure of Empire: Valens and the Roman State in the Fourth Century A.D., Berkeley–Los Angeles–London 2002.
• Lenski N., Initium mali Romano imperio: Contemporary Reactions to the Battle of Adrianople, „Transactions of the American Philological Association” 1997, vol. CXXVII, s. 129–168.
• Lenski N., Valens and the Monks: Cudgeling and Conscription as a Means of Social Control, „Dumbarton Oaks Papers” 2004, vol. LVIII, s. 93–117.
• Liebeschuetz J.H.W.G., Antioch, City and Imperial Administration in the Later Roman Empire, Oxford 1972.
• Maraval P., Constantin, empereur romain et chrétien, Paris 2011.
• Marcone A., Costantino il Grande, Roma–Bari 2000.
• Marrou H-I., L’Église de l’Antiquité tardive 303–604, Paris 1985.
• Odahl Ch.M., Constantine and the Christian Empire, London–New York 2004.
• Rutowski B., Bitwa pod Adrianopolem (9 VIII 378 r.) i jej następstwa, „Meander” 1978, R. XXXIII, s. 525–539.
• Słownik grecko-polski, red. Z. Abramowiczówna, t. II, Warszawa 1960.
• Słownik grecko-polski, t. I, oprac. O. Jurewicz, Warszawa 2000.
• Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. II, Warszawa 1960.
• Snee R., Valens’ Recall of the Nicene Exiles and Anti-Arian Propaganda, „Greek, Roman, and Byzantine Studies” 1985, vol. XXVI, s. 395–419.
• Wilczyński M., Germanie w służbie zachodniorzymskiej w V w. n.e., Oświęcim 2018.
• Williams S., Friell G., Theodosius the Empire at Bay, London 2005, s. 152–156.

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.18.02.07