Obraz Longobardów w "Liber Pontificalis". Od inwazji na Italię do upadku królestwa (568/569–774)

• Authors: Maciej Dawczyk

Title variants

Obraz Longobardów w "Liber Pontificalis". Od inwazji na Italię do upadku królestwa (568/569–774)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy obrazu Longobardów w Liber Pontificalis, kronice pontyfikatów papieży, reprezentującej punkt widzenia biskupów Rzymu i ich otoczenia. W biogramach papieży z końca VI w. Longobardowie pojawiają się stosunkowo często, jako najeźdźcy pustoszący Italię. Jednak ze względu na ogólnie lakoniczny i sprawozdawczy charakter tych vitae informacje dotyczące ludu są krótkie i pozbawione wyraźnych cech retorycznych. W biogramach z VII w. Longobardowie są nieobecni. Związane jest to najprawdopodobniej z faktem, że w tym czasie przestali stanowić dla Rzymu bezpośrednie zagrożenie. Longobardowie stali się ponownie przedmiotem zainteresowania autorów biogramów papieży w VIII w., wraz ze wznowieniem longobardzkiej presji militarnej. Biogramy z tego okresu są bardzo rozbudowane literacko i skupiają się głównie na poczynaniach władców longobardzkich. Obraz królów jest dość zróżnicowany, choć wszyscy traktowani są jako zagrożenie dla Stolicy Apostolskiej. W przypadku Liutpranda odnotowywane są jednak także elementy, które stawiają go w pozytywnym świetle. Podobny jest wizerunek Ratchisa. W skrajnie negatywny sposób przedstawiony został Aistulf, dążący otwarcie do zdobycia Rzymu. Wypadkową wizerunków Liutpranda i Aistulfa jest natomiast obraz ostatniego longobardzkiego króla – Dezyderiusza. Słuszne jest twierdzenie, że za negatywny obraz Longobardów w tym okresie odpowiada w pewnym stopniu brak wcześniejszych intensywnych kontaktów między nimi a papiestwem, potęgujący poczucie obcości i pamięć o zagrożeniu, jakie stwarzali pod koniec VI w. Wydaje się jednak, że kluczowym czynnikiem, wpływającym na wizerunek Longobardów w Liber Pontificalis, była po prostu konieczność przedstawienia w jak najlepszym świetle kolejnych papieży i podejmowanych przez nich działań, co odbywało się kosztem stanowiących zagrożenie Longobardów.

EN

The article concerns the image of the Lombards in Liber Pontificalis, the chronicle of papal pontificates, which represented point of view of popes and their environment. In biographies of popes from the end of 6th century the Lombards appeared quite often as invaders plundering Italy however, due to generally laconic and reporting character of those vitae, information which concerned the Lombards was short and deprived of clear rhetorical features. In biographies from 7th century the Lombards were absent. The Lombards became the object of biographers’ interest in 8th century along with resuming Lombard military pressure. Biographies from that period were literary expanded and focused on Lombard rulers. The image of the kings was quite diverse in them though all were treated as danger for the Apostolic See. In the case of king Liutprand, positive elements was noticed as well. The image of Ratchis is similar. Aiustlf was described in extreme negative way because he attempted to conquer Rome. The median of the images of Liutprand and Aisutlf is the image of king Desiderius. Right is the claim, that the negative image of the Lombards in that period was attached to the lack of earlier intensive contact between them and papacy, which escalated in Rome the feeling of unfamiliarity and memory of the danger they were in 6th century. It seems however that the crucial factor, influencing on the image of the Lombards in Liber Pontificalis, was just the necessity to present the popes in the most positive way, what was done at the cost of the Lombards.

Keywords

PL

„Liber Pontificalis”; Longobardowie; Italia; średniowiecze; papiestwo; „Liber Pontificalis”; Longobardowie; Italia; średniowiecze; papiestwo

EN

„Liber Pontificalis”; Lombards; papacy; Italy; Middle Ages

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2020
• Volume: 19
• Issue: 1
• Pages: 5-36

Dates

published

2020-04-30

Contributors

author

Maciej Dawczyk

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Bizancjum

• https://orcid.org/0000-0003-0639-7101

References

• Annales Mettenses priores (Monumenta Germaniae Historica – Scriptores – Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum separatim editi), ed. B. de Simson, Hannoverae–Lipsiae 1905.
• Annales regni Francorum inde a. 741 usque ad 829, qui dicuntur Annales Laurissenses maiores et Einhardi (Monumenta Germaniae Historica – Scriptores – Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum separatim editi), eds F. Kurze, G.H. Pertz, Hannoverae 1895.
• Codex Carolinus, ed. W. Gundlach, [w:] Epistolae Merowingici et Karolini aevi I (Monumenta Germaniae Historica – Epistolae), ed. E. Dümmler, Berolini 1892, s. 469–657.
• Epistolae Langobardicae collectae, ed. W. Gundlach, [w:] Epistolae Merowingici et Karolini aevi I (Monumenta Germaniae Historica – Epistolae), ed. E. Dümmler, Berolini 1892, s. 691–715.
• Gregorii I papae Registrum Epistolarum Libri I–VII (Monumenta Germaniae Historica – Epistolae), eds P. Ewald, L.M. Hartmann, Berolini 1891.
• Gregorii I papae Registrum Epistolarum Libri VIII–XIV (Monumenta Germaniae Historica – Epistolae), ed. L.M. Hartmann, Berolini 1899.
• Le Liber Pontificalis, texte, introduction et commentaire par L. Duchesne, vol. I, II, Paris 1886–1892.
• Liber Pontificalis I–XCVI (usque ad annum 772) [Księga Pontyfików 1–96 (do roku 772)], tłum. P. Szewczyk, M. Jesiotr, Kraków 2014.
• Liber Pontificalis XCVII–CXII (ann. 772–891) [Księga Pontyfików 97–112 (772–891)], tłum. A. Caba, B. Frontczak, M. Jesiotr, Kraków 2015.
• Pauli historia Langobardorum, eds L. Bethmann, G. Waitz, [w:] Scriptores rerum Langobardicarum et Italicarum saec VI–IX (Monumenta Germaniae Historica – Scriptores), ed. G. Waitz, Hannoverae 1878, s. 17–187.
• Pierwszy list św. Piotra Apostoła, V, 8, [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych (Biblia Tysiąclecia), red. K. Dynarski, M. Przybył, wyd. 5, Poznań 2002, s. 1402–1406.
• Althoff G., Potęga rytuału. Symbolika władzy w średniowieczu, Warszawa 2011.
• Bertolini O., Le relazioni politiche di Roma con i ducati di Spoleto e di Benevento nel periodo del dominio longobardo, [w:] Atti del primo Congresso Internazionale di Studi Longobardi: Spoleto, 27–30 sett. 1951, Spoleto 1952, s. 37–50.
• Bertolini O., Roma e i Longobardi, Roma 1972.
• Capo L., Il Liber Pontificalis, i Longobardi e la nascita del dominio territoriale della Chiesa romana, Spoleto 2009.
• Christie N., The Lombards. The Ancient Longobards, Oxford 1995.
• Delogu P., Il regno Longobardo, [w:] Longobardi e Bizantini, Torino 1980, s. 3–216.
• Fabbro E., Charlemagne and the Lombard Kingdom That Was: the Lombard Past in Post-Conquest Italian Historiography, „Journal of the Canadian Historical Association” 2014, vol. XXV, No. 2, s. 1–26.
• Gantner C., The Lombard Recension of the Roman „Liber Pontificalis”, „Rivista di Storia del Cristianesimo” 2013, a. X, n. 1, s. 65–114.
• Gasparri S., Italia longobarda. Il regno, I Franchi, il papato, Bari 2016.
• Hallenbeck J.T., Instances of Peace in Eight-Century Lombard-Papal Relations, „Archivum Historiae Pontificiae” 1980, vol. XVIII, s. 41–56.
• Hallenbeck J.T., Paul Afiarta and the Papacy: An Analysis of Policy in Eight-Century Rome, „Archivum Historiae Pontificiae” 1974, vol. XII, s. 33–54.
• Hallenbeck J.T., Pavia and Rome: The Lombard Monarchy and the Papacy in the Eighth Century, Philadelphia 1982.
• Hallenbeck J.T., Pope Stephen III. Why Was He Elected?, „Archivum Historiae Pontificiae” 1974, vol. XII, s. 287–299.
• Llewellyn P., Rome in the Dark Ages, London 1970.
• Markus R.A., Gregory the Great and His World, Cambridge 1997.
• McKitterick R., History and Memory in the Carolingian World, Cambridge 2004.
• Miller D.H., Papal-Lombard Relations during the Pontificate of Pope Paul I: The Attainment of an Equilibrium of Power in Italy, 756–767, „The Catholic Historical Review” 1969, vol. LV, No. 3, s. 358–376.
• Miller D.H., The Roman Revolution of the Eighth Century: A Study of the Ideological Background of die Papal Separation from Byzantium and Alliance with the Franks, „Mediaeval Studies” 1974, vol. XXXVI, s. 79–133.
• Noble T.F.X., Literacy and the papal government in late antiquity and the early Middle Ages, [w:] The Uses of Literacy in Early Mediaeval Europe, ed. R. McKitterick, Cambridge 1990, s. 82–133.
• Noble T.F.X., New Look at the Liber Pontificalis, „Archivum Historiae Pontificiae” 1985, vol. XXIII, s. 347–358.
• Noble T.F.X., The Republic of St. Peter. The Birth of the Papal State 680–825, Philadelphia 1986.
• Pohl W., Deliberate Ambiguity: The Lombards and Christianity, [w:] Christianizing Peoples and Converting Individuals, eds G. Armstrong, I.N. Wood, Turnhout 2000, s. 47–58.
• Pohl W., Gregorio Magno e il regno dei Longobardi, [w:] Gregorio Magno, l’impero e i „regna”: atti dell’incontro internazionale di studio dell’Università degli studi di Salerno – Osservatorio dell’Appennino Meridionale, con la collaborazione della Fondazione Ezio Franceschini e della Società Internazionale per lo Studio del Medioevo Latino, Fisciano, 30 settembre – 1 ottobre 2004, a cura di C. Azzara, Firenze 2008, s. 15–28.
• Ravegnani G., I bizantini in Italia, Bologna 2004.
• Sefton D.S., Pope Hadrian I and the Fall of the Kingdom of the Lombards, „The Catholic Historical Review” 1979, vol. LXV, No. 2, s. 206–220.
• Skibiński T., Grzegorz Wielki a konwersja Longobardów, „E-Patrologos” 2016, nr 2/3, s. 63–74.
• Sotinel C., The Three Chapters and the Transformations of Italy, [w:] The Crisis of the Oikumene: The Three Chapters and the Failed Quest for Unity in the Sixth-Century Mediterranean, eds C. Chazelle, C. Cubitt, Turnhout 2007, s. 85–120.
• Strzelczyk J., Longobardowie. Ostatni z wielkiej wędrówki ludów. V–VIII wiek, Warszawa 2014.
• Zanini E., Le Italie bizantine. Territorio, insediamenti ed economia nella provincia bizantina d’Italia (VI–VIII secolo), Bari 1998.

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.19.01.01