Krótkie życie i niespodziewana śmierć młodego magnata. Janusz Paweł ks. Ostrogski i jego testament z 6 sierpnia 1619 roku

• Authors: Zbigniew Anusik

Title variants

Krótkie życie i niespodziewana śmierć młodego magnata. Janusz Paweł ks. Ostrogski i jego testament z 6 sierpnia 1619 roku

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł poświęcony jest postaci księcia Janusza Pawła Ostrogskiego (1597–1619). Był on potomkiem jednej z najpotężniejszych rodzin magnackich w Rzeczypospolitej. Po wczesnej śmierci ojca, wojewody wołyńskiego Aleksandra, wychowywany był wraz ze starszym bratem przez matkę. Doprowadziła ona do konwersji synów z prawosławia na katolicyzm. W latach 1611–1615 młodzi Ostrogscy odbyli podróż edukacyjną po Europie. Po powrocie do kraju przejęli z rąk matki ogromne latyfundium. Obaj bracia znani byli z hulaszczego trybu życia i rozwiązłości. Zarazili się kiłą, co było przyczyną ich przedwczesnej śmierci. Po zgonie starszego brata Janusz Paweł stał się jednym z największych właścicieli ziemskich w Rzeczypospolitej. Zamierzał się ożenić. Śmierć zaskoczyła go jednak w drodze do domu przyszłego teścia. Książę sporządził przed śmiercią ciekawy testament, którego krytyczna edycja została zamieszczona jako aneks do tego opracowania.

EN

The article is devoted to prince Janusz Paweł Ostrogski (1597–1619). He was a descendant of one of the most powerful magnate families in the Polish-Lithuanian Commonwealth. After the early death of his father, the Volyn voivode Aleksander, he was brought up, together with older brother, by his mother. She led them to conversion from Orthodoxy to Catholicism. In the years 1611–1615 the young Ostrogski brothers took an educational journey around the Western Europe. After returning to the fatherland they took over a huge latifundium from their mother. Both brothers were known of their rude lifestyle and promiscuity. They were infected with syphilis, which was a cause of their premature death. After the death of his older brother, Janusz Paweł became one of the greatest landowners in the Polish-Lithuanian Commonwealth. He was going to get married. Death however, surprised him on his way to the home of his future father-in-law. The prince made an interesting last will before his death, the critical edition of which was included as an annex to this study.

Keywords

PL

Książę Janusz Paweł Ostrogski; magnateria polska; dzieje Rzeczypospolitej w XVII wieku; testamenty staropolskie; edycja źródłowa; Książę Janusz Paweł Ostrogski; magnateria polska; dzieje Rzeczypospolitej w XVII wieku; testamenty staropolskie; edycja źródłowa

EN

Prince Janusz Paweł Ostrogski; Polish magnates; the history of Polish-Lithuanian Commonwealth in 17th century; Old Polish last wills; source edition

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2020
• Volume: 19
• Issue: 1
• Pages: 215-239

Dates

published

2020-04-30

Contributors

author

Zbigniew Anusik

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Nowożytnej

• https://orcid.org/0000-0002-5483-4970

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] Archiwum Potockich z Łańcuta [APŁ], nr 1532, 1544.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] Metryka Koronna 182.
• Archiwum Państwowe w Lublinie Lubelskie grodzkie, Relacje, nr 49.
• Jerlicz J., Latopisiec albo kroniczka, wyd. K.W. Wójcicki, Warszawa 1853.
• Komorowic A., Panegyricus… Constantino Duci Ostrogiae… dum salvus et incolumis in Regnum Poloniae redirect… dedicatus et oblatus, Cracoviae 1615.
• Kus J., Testament księcia Janusza Pawła Ostrogskiego z 1619 r., „Zeszyty Muzealne. Muzeum w Jarosławiu” 1997/1998, R. II, z. 2, s. 19–21, 116–119.
• Malewska H., Listy staropolskie z epoki Wazów, Warszawa 1959.
• Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowic, t. V, Lipsk 1840.
• Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, t. VII, Lipsk 1841.
• Ossoliński J., Pamiętnik, oprac. W. Czapliński, Warszawa 1976.
• Ossoliński Z., Pamiętnik, oprac. J. Długosz, Warszawa 1983.
• Pietas in ilustrissimum Dominum Janussium Paulum Ducem in Ostrog etc. a nobili iuventute Collegii Kostkoviani SJ brevi threnodia Jaroslaviae mense Domitiani exhibita, Zamosci 1619.
• Pisma Stanisława Żółkiewskiego kanclerza i hetmana, wyd. A. Bielowski, Lwów 1861.
• Starowolski S., Monumenta Sarmatarum, Cracoviae 1655.
• Śliwski J., Na Iasnie oświeconego Adama Constantego Xiążęcia Ostrogskiego woiewodzica wołyńskiego żałosny pogrzeb kazanie… w Jarosławiu, na dzień 7 czerwca zgotowane, Kraków 1618.
• Trepka Nekanda W., Liber generationis plebeanorum („Liber chamorum”), wyd. W. Dworzaczek, J. Bartyś, Z. Kuchowicz, red. W. Dworzaczek, cz. 1 (Wstępy wydawców i tekst), Wrocław–Warszawa–Kraków 1963.
• [Wolbromczyk K.], Charisterion ob felicem ecoptatum illustrissimi Principis Constantini Ostrogii Ducis ab exteris nationibus favente, coleo in patriam reditum. A nobili studiosaque iuventute Collegii Jarroslaviensis SJ… datum anno Christi 1615, Leopoli [1615].
• Wyciągi z summaryusza Aktów Trybunału Lubelskiego, [w:] Źródła dziejowe, t. XXI (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. X, Ziemie ruskie, Ukraina [Kijów–Bracław], dział II-gi), wyd. A. Jabłonowski, Warszawa 1894, s. 3–654.
• Żurkowski S., Żywot Tomasza Zamojskiego, kanclerza w. kor., wyd. A. Batowski, Lwów 1860.
• Anusik Z., Glosa do dziejów rodu książąt Ostrogskich, „Przegląd Nauk Historycznych” 2008, R. VII, nr 1, s. 127–210.
• Anusik Z., Z dziejów rodu książąt Ostrogskich, [w:] Z. Anusik, Studia i szkice staropolskie, Łódź 2011, s. 408–494.
• Baranowycz O., Zaludnnienja wołynskoho wojewodstwa w perszyj połowynni XVII st., Kyijw 1930, s. 40.
• Biedrzycka A., Tazbir J., Starowolski (Starovolscius) Szymon, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XLII, Warszawa–Kraków 2003–2004, s. 356–361.
• Boniecki A., Herbarz polski, t. I, Warszawa 1899.
• Boniecki A., Herbarz polski, t. II, Warszawa 1900.
• Boniecki A., Herbarz polski, t. III, Warszawa 1900.
• Boniecki A., Herbarz polski, t. IX, Warszawa 1906.
• Boniecki A., Herbarz polski, t. XI, Warszawa 1907.
• Boniecki A., Poczet rodów w Wielkiem Księstwie Litewskiem w XV i XVI wieku, Warszawa 1887.
• Chynczewska-Hennel T., Ostrogski Janusz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIV, Wrocław 1979, s. 481–486.
• Czapliński W., Długosz J., Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII wieku, Warszawa 1976.
• Długosz J., Podział latyfundium Ostrogskich w roku 1621, „Acta Universitatis Wratislaviensis” nr 8, Historia XVI, 1969, s. 3–15.
• Dobrowolska W., Chmielecki Stefan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. III, Kraków 1937, s. 318–320.
• Dobrowolska W., Książęta Zbarascy w walce z hetmanem Żółkiewskim, Kraków 1930.
• Dworzaczek W., Hetman Jan Tarnowski. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego, Warszawa 1985.
• Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953.
• Jakowenko N., Druga strona lustra. Z historii wyobrażeń i idei na Ukrainie XVI–XVII wieku, Warszawa 2010.
• Jakowenko N., Ukraijnska szljachta z kinca XIV – do seredyny XVII stolittja. Wołyn’ i Centralna Ukraijna, Kyijw 2008.
• Kardaszewicz S., Dzieje dawniejsze miasta Ostroga. Materyały do historyi Wołynia, Warszawa–Kraków 1913.
• Kempa T., Dzieje rodu Ostrogskich, Toruń 2003.
• Kempa T., Konstanty Wasyl Ostrogski (ok. 1524/1525–1608), wojewoda kijowski i marszałek ziemi wołyńskiej, Toruń 1997.
• Kłaczewski W., Sanguszko Adam Aleksander, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXIV, Wrocław 1992–1993, s. 464–467.
• Kowalska H., Ostrogska Anna z Kostków, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIV, Wrocław 1979, s. 478–479.
• Kowalska H., Ostrogski Aleksander, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIV, Wrocław 1979, s. 480.
• Kuchowicz Z., Człowiek polskiego baroku, Łódź 1992.
• Kus J., „Wielkie, ale krótko trwałe oyczyzny nadzieje…”. Adam Konstanty i Janusz Paweł książęta Ostrogscy, wojewodzice wołyńscy, „Zeszyty Muzealne. Muzeum w Jarosławiu” 1997/1998, R. II, z. 2, s. 7–19.
• Litwin H., Napływ szlachty polskiej na Ukrainę 1569–1648, Warszawa 2000.
• Łoziński W., Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, t. II (Wojny prywatne), wyd. 5, Kraków 1957.
• Makara J., Dzieje parafii jarosławskiej od początku do r. 1772, Jarosław 1936.
• Mazur K., W stronę integracji z Koroną. Sejmiki Wołynia i Ukrainy w latach 1569–1648, Warszawa 2006.
• Pietrzak J., Akademickie niestatki, czyli o niechlubnym żywocie polskich studentów w podróżach edukacyjnych po Europie Zachodniej od XVI do XVIII wieku, „Biuletyn Historii Wychowania” 2014, nr 32, s. 7–27.
• Piskadło A., Wstęp, [w:] S. Starowolski, Polska albo opisanie położenia Królestwa Polskiego, oprac. A. Piskadło, Kraków 1976, s. 6–53.
• Rolle A., O dziedziczności obłąkania, „Przegląd Lekarski: Organ Towarzystw Lekarskich Krakowskiego i Galicyjskiego” 1889, nr 5, s. 61.
• Seredyka J., Sejm 1618 roku, Opole 1988.
• Tomczak A., Kostka Krzysztof, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XIV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968–1969, s. 350–351.
• Urzędnicy województw bełskiego i ziemi chełmskiej XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. H. Gmiterek, R, Szczygieł, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.
• Urzędnicy wołyńscy XIV–XVIII wieku, oprac. M. Wolski, Kórnik 2007.
• Wolff J., Kniaziowie litewsko-ruscy od końca XIV wieku, Warszawa 1895.

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.19.01.09