Medale koronacyjne Augusta II Wettyna w konfrontacji ze współczesnymi dziełami sztuki malarskiej i graficznej oraz ze spuścizną medalierską pozostałą po Janie III Sobieskim. Uwagi ikonograficzne

• Authors: Jan Gustaw Rokita

Title variants

Medale koronacyjne Augusta II Wettyna w konfrontacji ze współczesnymi dziełami sztuki malarskiej i graficznej oraz ze spuścizną medalierską pozostałą po Janie III Sobieskim. Uwagi ikonograficzne

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autor opisuje 16 przykładów dzieł sztuki medalierskiej, malarskiej, graficznej i rzeźbiarskiej mających związek z tytułowymi medalami. Jak wykazuje autor, podstawowym celem przekazu propagandowego wszystkich przedstawionych w artykule medali było uzasadnienie praw dotychczasowego elektora saskiego do tronu polskiego. Odbiorca po nawet pobieżnym zapoznaniu się z przedstawionym materiałem medalierskim mógł utwierdzić się w przekonaniu co do znakomitego pochodzenia Augusta II i jego antenatów (np. medal, datowany na 1697 rok i sygnowany na awersie: C. W. [Christian Wermuth?]), licznych przymiotów panującego utożsamianego z Herkulesem (np. medal autorstwa Georga Hautscha z 1697 r.) czy heraldycznych związków między herbem Wettynów a oficjalnymi emblematami Korony i Litwy (np. niesygnowany medal z 1697 r.). Autor ponadto wyodrębnił i szczegółowo przeanalizował medale o charakterze: heraldycznym, mitologiczno-alegorycznym, emblematycznym i genealogicznym. Wyjaśnił również powody, dla których w zachowanej spuściźnie medalierskiej po Auguście II przeważają medale, na których władca saski został utrwalony w stroju zachodnioeuropejskim, nie zaś – jak w przypadku prac medalierskich wykonywanych na rozkaz dworu królewskiego Sobieskich – w ubiorze wzorowanym na antycznym.

EN

The author describes sixteen examples of works of medal-making, painting, graphic and sculptural art related to the title medals. As the author shows, the aim of the medals described in the article was to justify the rights of the former Saxon elector to the Polish throne. The recipient, after even a cursory glance With the presented medal material, he could prove himself convinced of the excellent origin of August II and his ancestors (e.g. the medal, dated 1697 and signed on the obverse: C. W. [Christian Wermuth?]), the numerous qualities of the reigning Hercules (e.g. the medal by Georg Hautsch from 1697) or the heraldic connections between the Wettyn coat of arms and official emblems of the Crown and Lithuania (e.g. an unsigned medal from 1697). The author also distinguished and analysed in detail medals of heraldic, mythological-alegoric, emblematic and genealogical character. He also explained the reasons why in the preserved medallic legacy of Augustus II the medals on which the Saxon ruler was perpetuated prevailed in Western European costume, and not – as in the case of medal-making works carried out at the order of the Sobieski royal court – in the dress modelled on antiquity.

Keywords

PL

medal; awers; rewers; August II Wettyn; koronacja; medal; awers; rewers; August II Wettyn; koronacja

EN

medal; obverse; reverse; August II Wettin; coronation

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2020
• Volume: 19
• Issue: 2
• Pages: 31-69

Dates

published

2020-12-30

Contributors

author

Jan Gustaw Rokita

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Wydział Nauk Historycznych i Społecznych

• https://orcid.org/0000-0002-1904-683X

References

• Albertrandy J., Historya polska ostatnich trzech wieków medalami zaświadczona i objaśniona, rękopism około 200 w polskim języku skreślony, a częścią i po francuzku napisany, znajdował się w bibliotece b. Warszawskiego Towarzystwa przyjaciół nauk, [b.m. i d.w], Poznań, Biblioteka Raczyńskich, sygn. Rkp 4.
• Albertrandy J., Album rycin medali i monet z płyt przygotowanych do dzieła x. Biskupa Jana Albertrandego w latach 1822–1828 znajdujących się obecnie w Akademii Sztuk w Petersburgu, [b.m. i d.w.], Poznań, Muzeum Narodowe, Gabinet Numizmatyczny (księgozbiór podręczny), nr inw. 7465a.
• Bentkowski F., Spis medalów polskich lub z dziejami krainy polskiej stycznych, w gabinecie Król. Alex. Uniwersytetu w Warszawie znajdujących się, tudzież ze zbiorów i pism rozmaitych lub podań zebrany i porządkiem lat ułożony, Warszawa 1830.
• Köhler J.D., Der wöchentlichen historischen Münz-Belustigung... Stück: darinnen allerhand merckwürdige und rare Thaler, Ducaten, Schaustücken, andere sonderbahre Gold- und Silber-Münzen: nebst einer Vorredevon Joh. Luckii Sylloge Numismatu, Bd. I–XXII, Nürnberg 1729–1750.
• Loon G. von, Beschryving der Nederlandsche Historiepenningen, Bd. IV, Graavenhaage (Haga), München 1723, Bayerische Staatsbibliothek, sygn. 2 Num. rec. 28 w-B,1.
• Bahrfeldt E., Die Münzen und Medaillen Sammlung in der Marienburg, Bd. I–VI, Danzing–Königsberg 1910.
• Bartynowski W., Teki Bartynowskiego: Medale z czasów Jana III, b.m.w. [XIX/XX w.].
• Chojecka E., Dekoracja malarska ksiąg promotionum i diligentiarum Uniwersytetu Jagiellońskiego XVI–XVII wieku, Kraków 1965.
• Chelmiński S., Sammlung des Herrn Sigismund von Chelminski, Szarawka (Russland). Münzen und Medaillen von Polen und sonstige auf Polen bezügliche Gepräge: die öffentliche Auction findet statt: Montag, den 25 April 1904 und folgende Tage, hrsg. S. von Chelminski, O. Helbing, München 1904.
• Chwała i sława Jana III w sztuce i literaturze. Katalog wystawy jubileuszowej z okazji trzechsetlecia odsieczy wiedeńskiej. Warszawa (Wilanów) wrzesień–grudzień 1983, red. W. Fijałkowski, J. Mieleszko, Warszawa 1983.
• Dernałowicz M., Portret Familii, Warszawa 1990.
• Dunin-Borkowski J.S., Dunin-Wąsowicz M., Elektorowie królów Władysława IV, Michała Korybuta, Stanisława Leszczyńskiego i spis stronników Augusta III, Lwów 1910.
• Dutkowski J., Corpus Nummorum Gedanensis. Katalog i cennik monet, medali i żetonów gdańskich i z Gdańskiem związanych 1200–1998, Gdańsk 2000.
• Dutkowski J., Złoto czasów dynastii Wazów, Gdańsk 2015.
• Estreicher K., Bibliografia polska, t. I–XXXIII, Kraków 1870–1939.
• Gumowski M., Medale Władysława IV, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne” 1939, t. XX, s. 2–136.
• Gumowski M., Sztuka medaljerska w Polsce i jej rozkwit, Warszawa 1924.
• Historia Gdańska, t. III, cz. 1 (1655–1793), red. E. Cieślak, Gdańsk 1993.
• Hutten-Czapski E., Catalogue de la collection des médailles et monnaies polonaises du comte E. Hutten-Czapski, t. I–V, St. Petersbourg–Cracovie 1871–1916.
• Iwanoyko E., Godfryd Peschwitz – emblematyk gdański drugiej połowy XVII wieku, „Rocznik Historii Sztuki” 1985, t. XV, s. 231–246.
• Kamiński C., Kowalczyk W., Medale i medaliony polskie i związane z Polską. Katalog wystawy, Warszawa 1969.
• Katalog portretów osobistości polskich i w Polsce działających w zbiorach Biblioteki Narodowej, red. H. Widacka, t. I–VIII, Warszawa 1990–1999.
• Kolekcja generała Jerzego Węsierskiego. Katalog monet i medali, red. A. Białkowski, E. Tarka, S. Suchodolski, Z. Wdowiszewicz, Muzeum Narodowe, Warszawa 1974.
• Łomnicka-Żakowska E., Graficzne portrety Augusta II i Augusta III Wettynów w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, Warszawa 1997.
• Łomnicka-Żakowska E., Grafika portretowa epoki saskiej w Polsce w relacji z późnobarokową grafiką europejską, Warszawa 1997.
• Manthey J., Le bienheureux Innocent XI et La Pologne „Boulevard de la Chrétienté” sur les medailles commemoratives: de „Dextera tua Domine percussit inimicum” (1683) à „Pax fundata cum Moschis” (1686), èd. J. Gawlina, Roma 1956.
• Napierała P., Die polnisch-sächsische Union (1697–1763) – Polens letzte Hoffnung – Sachsens Traum von der Macht, [w:] Polen un Deutschland Zusammenleben und -wirken, hrsg. M. Ziółek, M. Tomaszewska, Poznań 2006, s. 60–66.
• Odsiecz wiedeńska. Wystawa jubileuszowa w Zamku Królewskim na Wawelu w trzechsetlecie bitwy, t. I–II, red. A. Franaszek, K. Kuczman, Kraków 1990.
• Pod jedną koroną. Kultura i sztuka w czasach unii polsko-saskiej, Zamek Królewski w Warszawie, 26 czerwca – 12 października 1997, red. M. Męclewska, B. Grątkowska-Ratyńska, Warszawa 1997.
• Raczyński E., Gabinet medalów polskich oraz tych, które się dziejów Polski tyczą począwszy od najdawniejszych aż do końca panowania Jana III (1513–1696), t. I, Wrocław 1838.
• Raczyński E., Gabinet medalów polskich oraz tych, które się dziejów Polski tyczą począwszy od wstąpienia na tron Augusta II aż do zgonu syna jego Augusta III (1697–1763), t. II, Wrocław 1841.
• Stahr M., Medale polskie i z Polską związane od XVI do XVIII wieku, Poznań 2008.
• Stahr M., Medale Wazów w Polsce (1587–1668), Wrocław–Warszawa–Kraków 1990.
• Staszewski J., August II Mocny, Wrocław 1998.
• Strzałkowski J., Słownik medalierów polskich i z Polską związanych (1508–1965), Warszawa 1982.
• Szwagrzyk J., Moneta, medal, order, Wrocław 1971.
• Tervarent G., Attributs et symboles dans l’art profane 1450–1600: dictionnaire d’un langage perdu, Geneve 1958.
• Thieme U., Becker F., Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart […], t. I–XXVII, Leipzig 1907–1950.
• Typotius J., Symbola Divina et Humana Pontificum, Imperatorum, Regum…, t. I, Pragae (Praga) 1601, Illinois, University of Illinois, sygn. vol. I: A–L M.
• Typotius J., Symbola Divina et Humana Pontificum, Imperatorum, Regum…, t. II, Pragae (Praga) 1602, Illinois, University of Illinois, sygn.. vol. II: pi B–Q [R].
• Typotius J., Symbola Divina et Humana Pontificum, Imperatorum, Regum…, t. III, Pragae (Praga) 1603, Illinois, University of Illinois, sygn. vol. III: pi B–R S–T.
• Widacka H., Jan III Sobieski w grafice XVII i XVIII wieku, Warszawa 1987.
• Widacka H., Lew Lechistanu. Jan III Sobieski w grafice, Warszawa 2010.
• Zbiory Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Muzeum Narodowym w Poznaniu. Katalog wystawy, red. Z. Białłowicz-Krygierowa, M. Warkoczewska, Poznań 1982.

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.19.02.02