Narodziny „polskiej szkoły” historii militarnej a wojskowość antyczna. W poszukiwaniu tożsamości badawczej (część 1)

• Authors: Michał Faszcza

Title variants

EN

The birth of the “Polish school” of military history and ancient warfare. In search of a research identity (Part 1)

Abstracts

EN

After Poland regained independence in 1918, the mainstream of military historians was formally linked with the institutions of the Polish Army. As a result, most of the publications devoted to military issues were intended to strengthen patriotism and educational goals implemented in the army, which determined their content and approach. In addition, there were two other dominant trends: focusing on national history, as well as the popularity of the neo-romanticism. This phenomenon was intensified after 1926 as a result of personal changes carried out in the Polish Army. Under such conditions, it was not possible for military historians to make a significant contribution to the study of ancient history, which resulted in permanent separateness of the Polish military historians and representatives of Altertumswissenschaft. The second part of the article will be devoted to the research perspective of Polish classicists, as well as to the indication of a common research ground allowing for the approximation of the positions of both groups of scholars.

PL

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. doszło do formalnego powiązania głównego nurtu piśmiennictwa historyczno-wojskowego z instytucjami naukowo-wydawniczymi Wojska Polskiego. Sprawiło to, że większość ukazujących się w tzw. dwudziestoleciu międzywojennym (1918–1939) publikacji poświęconych zagadnieniom militarnym miała służyć umacnianiu patriotyzmu i celom wychowawczym realizowanym w armii, co determinowało ich tematykę oraz sposób ujęcia poruszanych zagadnień. Ponadto nałożyły się na to dwie inne dominujące tendencje: koncentracja na dziejach narodowych, jak również popularność nurtu neoromantycznego. Zjawiska ta uległy wzmocnieniu po 1926 r. w wyniku zmian personalnych przeprowadzonych w Wojsku Polskim. W takich warunkach nie było możliwości, aby historycy wojskowi mogli wnieść znaczący wkład do badań nad antykiem, co przełożyło się na odmienne drogi rozwojowe środowiska badaczy polskich militariów i przedstawicieli Altertumswissenschaft. Perspektywie badawczej tych drugich, a także wskazaniu wspólnej płaszczyzny naukowej pozwalającej na zbliżenie stanowisk obu grup uczonych będzie poświęcona druga część artykułu.

Keywords

PL

historiografia polska; historia wojskowa; dwudziestolecie międzywojenne; neoromantyzm; wojskowość antyczna

EN

Polish historiography; military history; interwar period; neo-romanticism; ancient warfare

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2022
• Volume: 21
• Issue: 2
• Pages: 217-249

Dates

published

2022

Contributors

author

Michał Faszcza

• Uniwersytet Śląski w Katowicach / University of Silesia in Katowice

• https://orcid.org/0000000335626217

References

• Ardant du Picq [Ch.], Études sur le combat, Paris 1880.
• Ardant du Picq [Ch.], Studjum nad walką, przekł. J. Zając, Warszawa 1927.
• Delbrück H., Geschichte der Kriegskunst im Rahmen der politischen Geschichte, Bd. I–IV, Berlin 1920–1921.
• Delbrück H., Regierung und Volkswille, Berlin 1914.
• Delbrück H., Weltgeschichte. Vorlesungen gehalten an der Universität, Bd. I, Berlin 1931.
• Gordon R., Lammert Friedrich. Die römische Taktik zu Beginn der Kaiserzeit und die Geschichtsschreibung. Philologus Supplement. XXIII. Zesz. 2. Dieterich. Lipsk. 1931, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1934, t. VII, z. 1, s. 154–156.
• Gordon R., Martin Märker. Die Kämpfe der Karthager auf Sizilien in den Jahren 409–405 v. Chr. Weida i Thür. 1930, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1936, t. IX, z. 1, s. 131–133.
• Górski K., Historya artylerii polskiej, Warszawa 1902.
• Górski K., Historya jazdy polskiej, Kraków 1894.
• Górski K., Historya piechoty polskiej, Kraków 1893.
• Hubert W., Historja wojen morskich, Warszawa 1935.
• Hubert W., Wpływ bitew morskich na przebieg dziejów, Warszawa 1935.
• Hupert W., Historya wojenna polska w zarysie, Lwów 1919.
• Kara S., Podręcznik historji wojskowości powszechnej. Grecja i Macedonja, Warszawa 1928.
• Korzon T., Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, t. I–III, Kraków 1912.
• Kromayer J., Veith G., Heerwesen und Kriegführung der Griechen und Römer, München 1928.
• Kukiel M., Dzieje oręża polskiego w epoce napoleońskiej, Poznań 1912.
• Kukiel M., Dzieje wojskowe, „Kwartalnik Historyczny” 1937, t. LI, s. 362–376.
• Kukiel M., Miejsce historji wojskowej wśród nauk historycznych, jej przedmiot i podział, [w:] Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu 6–8 grudnia 1925, I-Referaty, Lwów 1925, s. 1–15.
• Kukiel M., Nauczanie historji wojskowej (Zadania i zakres), „Bellona” 1925, R. XVII, z. 3, s. 249–256.
• Kukiel M., Prace historyczne Sztabu Generalnego, „Przegląd Współczesny” 1924, nr 21, s. 47–64.
• Kukiel M., Próby powstańcze po trzecim rozbiorze 1795–1797, Kraków–Warszawa 1912.
• Kukiel M., Szymon Askenazy (24 grudnia 1867 – 22 czerwca 1935), „Przegląd Współczesny” 1935, nr 54, s. 312–332.
• Kukiel M., Wacław Tokarz jako historyk wojskowy, „Przegląd Współczesny” 1938, nr 65, s. 85–90.
• Kukiel M., Zarys historii wojskowości w Polsce, Kraków 1929.
• [Laskowski O.], Historja wojskowa, [w:] Encyklopedja wojskowa, t. III (Garigliano–Karabeni), red. O. Laskowski, Warszawa 1933, s. 375–395.
• Laskowski O., Kilka uwag na marginesie programu nauczania historji wojskowej, „Bellona” 1928, R. XXIX, z. 2, s. 223–233.
• Laskowski O., Odrębność staropolskiej sztuki wojennej, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1935, t. VIII, z. 1, s. 1–35.
• Laskowski O., „Podstawowe pojęcia historji wojennej”, napisał Witold Hupert ppłk, Warszawa, Księgarnia M. Arcta, 1921, str. 10, „Bellona” 1921, R. IV, z. 3, s. 264–266.
• Laskowski O., W sprawie organizacji historji wojskowej. Odpowiedź dr. Józefowi Siemieńskiemu, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1929, t. I, z. 2, s. 281–294.
• Laskowski O., Ważniejsze dezyderaty historji wojskowej w stosunku do okresu wielkich hetmanów, [w:] Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu 6–8 grudnia 1925, I-Referaty, Lwów 1925, s. 1–8.
• Laskowski O., Zadania pracy nad dawną polską historją wojskową, [w:] O. Laskowski, B. Pawłowski, Badania dawnej polskiej historji wojskowej. Zadania pracy i ogólna charakterystyka źródeł, Warszawa 1927, s. 7–22.
• Laskowski O., Znaczenie ogólne i wychowawcze historji wojskowości, „Bellona” 1922, R. VIII, z. 1, s. 1–10.
• Mahan A. T., The Influence of Sea Power Upon History, 1660–1783, Boston 1890.
• Oman Ch., A History of the Art of War in the Sixteenth Century, London 1937.
• Pezda J., Dokumenty historyczne z archiwum prywatnego generała Mariana Kukiela, [w:] Przez dwa stulecia XIX i XX w. Studia historyczne ofiarowane prof. Wacławowi Felczakowi, red. W. Frazik et al., Kraków 1993, s. 15–25.
• Płoski S., Generał Simanskij, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1938, t. X, z. 2, s. 307–308.
• Płoski S., Profesor Delbrück, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1930, t. II, z. 1, s. 189–191.
• Porwit M., Drogi wychowania wojskowego, „Bellona” 1928, R. XXIX, z. 2, s. 125–147.
• Porwit M., Duch żołnierski (organizacja wychowania żołnierza), Warszawa 1935.
• Porwit M., Uwagi o pracy naukowej w naszem wojsku, „Bellona” 1928, R. XXIX, z. 3, s. 332–342.
• Rola-Arciszewski S., Pierwiastki sztuki wojennej. Część I, „Bellona” 1927, R. XXVI, z. 1, s. 1–41.
• Rola-Arciszewski S., Pierwiastki sztuki wojennej. Część II-a, „Bellona” 1927, R. XXVI, z. 2, s. 129–178.
• Rola-Arciszewski S., Sztuka dowodzenia na zachodzie Europy, Warszawa 1934.
• Rüstow W., Geschichte der Infanterie, Bd. I–II, Gotha 1857–1858.
• Rybicki T., Prawo karne wojskowe rzymskie, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1934, r. VII, z. 1, s. 1–13.
• Rybicki T., Prawo karne wojskowe rzymskie. Teksty. Digestorum Liber XLIX, tit. XVI: De re militari, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1934, R. VII, z. 2, s. 117–134.
• Schlieffen von A., Cannae, Berlin 1925.
• Siemieński J., Replika dr. Józefa Siemieńskiego, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1929, t. I, z. 2, s. 300–306.
• Siemieński J., W sprawie organizacji historji wojskowej. Badacze i archiwa, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1929, t. I, z. 1, s. 137–159.
• Simanski P., Podręcznik historji wojskowości powszechnej. Rzym i Bizancjum, przekł. S. Płoski, Warszawa 1931.
• Sobieski W., Słowo wstępne, „Przegląd Historyczny” 1905, t. I, z. 1, s. 1–5.
• Stachiewicz J., Doktryna i rutyna, „Bellona” 1923, R. XII, z. 3, s. 193–203.
• Stachiewicz J., Marszałek Piłsudski jako teoretyk wojny, „Polska Zbrojna” 1928, nr 79, s. 3–4.
• Stawecki P., Nieznany memoriał szefa Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego płk. prof. dr. Wacława Tokarza o organizacji pracy naukowej w WP, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1988, R. XXXIII, nr 1, s. 201–212.
• Tokarz W., Dąbrowski jako organizator, „Bellona” 1918, R. I, z. 7, s. 499–511.
• Tokarz W., Dąbrowski jako organizator, „Bellona” 1918, R. I, z. 8, s. 594–608.
• Tokarz W., Jak studjować historię wojen?, „Bellona” 1919, R. II, z. 3, s. 161–174.
• Tokarz W., Książę Józef jako wychowawca wojska, „Bellona” 1923, R. X, z. 1, s. 1–16.
• Tokarz W., Nasze powstania, [w:] W. Tokarz, Rozprawy i szkice, t. I (Historia społeczna i polityczna), przejrzał i wstępem opatrzył S. Herbst, Warszawa 1959, s. 482–490.
• [Tokarz W.], Od Redakcyi, „Bellona” 1918, R. I, z. 1, s. 1–3.
• Zając J., O podstawach karności wojskowej, „Bellona” 1922, R. V, z. 1, s. 1–15.
• Zembrzuski L., Służba zdrowia w wojskach starożytnego świata, Warszawa 1926.
• Zmigryder-Konopka Z., P. Simanski. Podręcznik historji wojskowości powszechnej. Rzym i Bizancjum. Przełożył Stanisław Płoski. Warszawa 1931. Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1934, t. VII, z. 1, s. 151–154.
• Zmigryder-Konopka Z., Stanisław Kara, mjr. Szt. Gen.: Podręcznik Historji Wojskowości Powszechnej. Grecja i Macedonja. Warszawa 1928. Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, stron VI + 89, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1929, t. I, z. 2, s. 307–311.
• Żukowski P. M., Władysław Pobóg-Malinowski. Z mojego okienka. W Polsce przed wojną, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2008, nr 135, s. 149–173.
• Białecki M., Działalność Tadeusza Korzona w zakresie dziejów wojskowości, [w:] Studia z dziejów polskiej historiografii wojskowej, t. I, red. B. Miśkiewicz, Poznań 1975, s. 117–126.
• Biliński P., Wacław Tokarz 1873–1937. Historyk walk o niepodległość, Kraków 2018.
• Brożek K., Zembrzuski Ludwik, [w:] Słownik biograficzny polskich nauk medycznych XX wieku, t. I, cz. 3, red. Z. Podgórska-Klawe, oprac. B. Urbanek, Warszawa 1995, s. 125–129.
• Cękalska M., Początki „Przeglądu Historyczno-Wojskowego” (1929–1939), „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2019, R. XX, nr 4, s. 11–43.
• Chwalba A., Józef Piłsudski. Historyk wojskowości, Kraków 2007.
• Dąbrowa E., Legio X Fretensis: A Prosopographical Study of its Officers (I–III c. A. D.), Stuttgart 1993.
• Grabowski Z., Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy i Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, [w:] Z dziejów służby historycznej Wojska Polskiego 1918–2002, Warszawa 2002, s. 28–52.
• Grabski A. F., Dzieje historiografii, Poznań 2011.
• Grabski A. F., Zarys historii historiografii polskiej, Poznań 2010.
• Grzelak C., Pojęcie i klasyfikacja historii wojskowości w opinii historyków Akademii Świętokrzyskiej Filii w Piotrkowie Trybunalskim, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2004, R. V, nr 1, s. 160–163.
• Habielski R., W służbie teraźniejszości. Glosa do twórczości Mariana Kukiela, [w:] M. Kukiel, Historia w służbie teraźniejszości i inne pisma emigracyjne, słowo wstępne, wybór i oprac. R. Habielski, Warszawa 1994, s. 5–27.
• Hahlweg W., Aspekte und Probleme der Reform des niederländischen Kriegswesens unter Prinz Moritz von Oranien, „BMGN – Low Countries Historical Review” 1971, vol. LXXXVI, No. 2, s. 161–177.
• Hahlweg W., Die Heeresreform der Oranier und die Antike: Studien zur Geschichte des Kriegswesens der Niederlande, Deutschlands, Frankreichs, Englands, Italiens, Spaniens und der Schweiz vom Jahre 1589 bis zum Dreißigjährigen Kriege, Berlin 1941.
• Iggers G. G., Historiografia XX wieku, przekł. A. Gadzała, Warszawa 2010.
• Jabłonowski M., Stawecki P., Spór z marszałkiem Józefem Piłsudskim o historię wojny 1920, [w:] Marian Kukiel. Historyk w świecie polityki, red. R. Habielski, M. Jabłonowski, Warszawa 2010, s. 83–103.
• Jagiełło B., Historycy wojen i wojskowości w latach 1918–1939 (zarys problematyki), [w:] Środowisko historyczne II Rzeczypospolitej. Materiały konferencji naukowych w Cedzynie i Białymstoku w 1986 i 1987, cz. 2, red. J. Maternicki, Warszawa 1987, s. 321–333.
• Janion M., Żmigrodzka M., Romantyzm i historia, Gdańsk 2001.
• Kania L., Wyroki bez apelacji. Sądy polowe w Wojsku Polskim w czasie wojny z Rosją Sowiecką 1919–1921, Zielona Góra 2019.
• Kelley D. R., Losy historii. Badanie historii od Herdera do Huizingi, przekł. J. Dobrowolski, Warszawa 2010.
• Kilańczyk P., Julian Stachiewicz (1890–1934). Żołnierz i historyk, Poznań 2014.
• Koczy L., Gen. Marian Kukiel, historyk, założyciel Polskiego Towarzystwa Historycznego na obczyźnie, „Teki Historyczne” 1978–1980, t. XVII, s. 18–32.
• Kolbuszewska J., Od Tadeusza Korzona do Wacława Tokarza – przemiany w sposobach uprawiania historii wojskowości, [w:] Wacław Tokarz (1873–1937). Z Legionów Polskich na Uniwersytet Warszawski, red. T. P. Rutkowski, T. Siewierski, Warszawa 2017, s. 98–110.
• Kolbuszewska J., Tadeusz Korzon (1839–1918). Między codziennością, nauką a służbą narodowi, Łódź 2011.
• Komorowski K., O przedmiocie historii wojskowości, [w:] Wojsko, wojskowość, miasta. Studia poświęcone Prof. Stanisławowi Herbstowi w stulecie urodzin, red. K. Bobiatyński, P. Gawron, M. Nagielski, Zabrze 2009, s. 45–52.
• Komorowski K., Płk prof. Wacław Tokarz – twórca i redaktor „Bellony”, [w:] Wacław Tokarz (1873–1937). Z Legionów Polskich na Uniwersytet Warszawski, red. T. P. Rutkowski, T. Siewierski, Warszawa 2017, s. 83–97.
• Kopański S., Generał Kukiel – żołnierz i historyk wojskowości, „Teki Historyczne” 1978–1980, t. XVII, s. 36–42.
• Kowalczyk A., Józef Piłsudski pisarz, Warszawa 2019.
• Lengauer W., Greek Commanders in the 5th and 4th Centuries B. C. Politics and Ideology: A Study of Militarism, Warszawa 1979.
• Maroń J., Historia wojskowa czy historia wojskowości. Na marginesie dyskusji w polskiej historiografii, [w:] Wojsko – polityka – społeczeństwo. Studia z historii społecznej od antyku do współczesności, red. J. Jędrysiak, D. Koreś, G. Strauchold, K. Widziński, Wrocław 2013, s. 699–718.
• Maroń J., O osobliwościach polskiej historii wojskowości, Wrocław 2013.
• Maternicki J., Historia i życie narodu. Poglądy i postawy historyków polskich XIX i XX w., Rzeszów 2009.
• Maternicki J., Historiografia polska XX wieku, t. I (Lata 1900–1918), Wrocław 1982.
• Maternicki J., Idee i postawy. Historia i historycy polscy 1914–1918. Studium historiograficzne, Warszawa 1975.
• Maternicki J., Rola historiografii w rozwoju polskiej myśli niepodległościowej na przełomie XIX i XX w., [w:] Idea niepodległości i suwerenności narodowej w polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku, red. J. Maternicki, Warszawa 1989, s. 93–125.
• Maternicki J., Wielokształtność historii. Rozważania o kulturze historycznej i badaniach historiograficznych, Warszawa 1990.
• Mękarski A., Szlakiem neoromantycznego optymizmu (myśl historyczna po 1945 r.), [w:] Marian Kukiel. Historyk w świecie polityki, red. R. Habielski, M. Jabłonowski, Warszawa 2010, s. 161–197.
• Mielczarek M., Cataphracti and Clibanarii. Studies on the Heavy Armoured Cavalry of the Ancient World, transl. M. Abramowicz, Łódź 1993.
• Miśkiewicz B., Historiografia wojskowa a problemy służby historycznej Wojska Polskiego, [w:] Szefowie ośrodków naukowo-badawczych wojskowej służby historycznej 1921–2002. Materiały z konferencji naukowej, Warszawa, 29 listopada 2002 r., red. Z. Moszumański, Warszawa 2003, s. 27–35.
• Miśkiewicz B., Polska historiografia wojskowa. Próba analizy i syntezy, Poznań 1996.
• Miśkiewicz B., Rola „Przeglądu Historyczno-Wojskowego” w polskiej historiografii wojskowej (1929–1938), [w:] Studia z dziejów polskiej historiografii wojskowej, t. II, red. B. Miśkiewicz, Poznań 1998, s. 101–114.
• Miśkiewicz B., Studia historycznowojskowe na łamach „Bellony” w latach 1918–1939, [w:] Studia z dziejów polskiej historiografii wojskowej, t. III, red. B. Miśkiewicz, Poznań 1999, s. 89–127.
• Miśkiewicz B., Z założeń metodologicznych studiów nad dziejami polskiej historiografii wojskowej, [w:] B. Miśkiewicz, Szkice z dziejów wojskowości, Warszawa–Poznań 1991, s. 67–85.
• Ney-Krwawicz M., Kukiel Marian, [w:] Słownik historyków polskich, red. M. Prosińska-Jackl, Warszawa 1994, s. 276–277.
• Nimwegen van O., The Dutch Army and the Military Revolutions 1588–1688, transl. A. May, Woodbridge 2010.
• Olejnik K., Rozwój polskiej myśli wojskowej do końca XVII wieku, Poznań 1976.
• Sikorski J., Polskie piśmiennictwo wojskowe od XV do XX wieku, Warszawa 1991.
• Sikorski J., Zarys historii wojskowości powszechnej do końca wieku XIX, Warszawa 1975.
• Stawecki P., Generał Julian Stachiewicz – organizator nauki historyczno-wojskowej, „Teki Historyczne” 1994–1995, t. XXI, s. 130–140.
• Stawecki P., Generał Marian Kukiel jako szef Biura Historycznego Sztabu Generalnego i jego konflikt z marszałkiem Józefem Piłsudskim w 1925 r., „Przegląd Historyczny” 1987, t. LXXVIII, z. 3, s. 493–516.
• Stawecki P., Wacław Tokarz – organizator i szef Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego w latach 1919–1927, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1989, t. XXXII, s. 227–242.
• Stobiecki R., Klio na wygnaniu. Z dziejów polskiej historiografii na uchodźstwie w Wielkiej Brytanii po 1945 r., Poznań 2005.
• Stobiecki R., Mariana Kukiela wizja dziejów porozbiorowych na tle historiografii emigracyjnej, [w:] Historia – wojsko – polityka. Marian Kukiel (1885–1973) i jego dzieło, red. T. Siewierski, Z. Zielonka, Warszawa 2019, s. 370–390.
• Stobiecki R., Miejsce w historiografii polskiej, [w:] Marian Kukiel. Historyk w świecie polityki, red. R. Habielski, M. Jabłonowski, Warszawa 2010, s. 233–259.
• Treugutt S., Napoleon Bonaparte jako bohater polskiego romantyzmu, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1974, nr 5, s. 37–44.
• Wierzbicka M., Górski Konstanty, [w:] Słownik historyków polskich, red. M. Prosińska-Jackl, Warszawa 1994, s. 159–160.
• Wierzbicka M., Korzon Tadeusz, [w:] Słownik historyków polskich, red. M. Prosińska-Jackl, Warszawa 1994, s. 246–248.
• Wierzbicka M., Tokarz Wacław, [w:] Słownik historyków polskich, red. M. Prosińska-Jackl, Warszawa 1994, s. 526–527.
• Wojtasik J., Młodość i początki działalności polityczno-wojskowej Mariana Kukiela, [w:] Historia – wojsko – polityka. Marian Kukiel (1885–1973) i jego dzieło, red. T. Siewierski, Z. Zielonka, Warszawa 2019, s. 67–86.
• Wyszczelski L., Historia polskiej myśli wojskowej, Warszawa 2001.
• Wyszczelski L., Teorie wojenne i ich twórcy na przestrzeni wieków. Myśl wojskowa od powstania do końca lat osiemdziesiątych XX wieku, Warszawa 2009.
• Zahorski A., Szymon Askenazy (1865–1935), [w:] Historycy warszawscy ostatnich dwóch stuleci, red. A. Gieysztor, J. Maternicki, H. Samsonowicz, Warszawa 1986, s. 181–197.
• Zahorski A., Wacław Tokarz (1873–1937), [w:] Historycy warszawscy ostatnich dwóch stuleci, red. A. Gieysztor, J. Maternicki, H. Samsonowicz, Warszawa 1986, s. 199–217.
• Ziolkowski A. (= Ziółkowski A.), Urbs direpta, or how the Romans sacked cities, [w:] War and Society in the Roman World, eds J. Rich, G. Shipley, London–New York 1993, s. 69–91.
• Ziółkowski A., Falanga, legion, i Polybios (1), „Mówią Wieki” 1998, nr 1, s. 32–35.
• Ziółkowski A., Falanga, legion, i wojskowość nowożytna (2), „Mówią Wieki” 1998, nr 2, s. 28–31.
• Zuber T., Inventing the Schlieffen Plan: German War Planning, 1871–1914, Oxford 2002.
• Zuziak J., Generał Marian Kukiel 1885–1973. Żołnierz, historyk, polityk, Pruszków 1997.
• Zwoliński S., Biuro Historyczne Sztabu Generalnego – Wojskowe Biuro Historyczne 1921–1939, [w:] Z dziejów służby historycznej Wojska Polskiego 1918–2002, Warszawa 2002, s. 9–27.
• Żydek-Bednarczuk U., Zakres semantyczny leksemów „wojskowy” i „wojskowość” w opinii językoznawców, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2004, R. V, nr 1, s. 170–174.

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.21.02.07

Biblioteka Nauki

23050735