‘Terrible diseases’ Spreading Among the Romans in Res Gestae by Ammianus Marcellinus

• Authors: Sławomir Bralewski

Title variants

PL

„Okropne choroby” panoszące się wśród Rzymian w ujęciu Ammiana Marcellina

Abstracts

EN

Describing diseases was not the aim of Ammianus Marcellinus. He mentioned them whenever the narrative and the events he described required it. He did not treat them instrumentally. Neither he intended to use them to convince his readers of the theses he promoted. At the same time, he eagerly referred to the medical knowledge of that time, be it in order to carry out their scientific classification or description. Ammianus Marcellinus clearly distinguished between diseases suffered by individuals and mass diseases. As for the first, it must be emphasized that he wrote about them casually. He devoted more space to the plague, which he approached in a dispassionate way, invoking the knowledge of his time, without involving supernatural powers. Still, Ammianus Marcellinus’s worldview manifested itself in his remarks on issues related to the healing of diseases, not only with appropriate medicines, but also with amulets, spells of an old woman, and the healing of many diseases by a divine hero. His reflections on the factors that influence health are also of particular interest and show that he was particularly aware of this issue. The historian knew about the dependence of health on a proper diet, a moderate lifestyle, body hardening treatments, clean air and water, and a healthy mild climate.

PL

Opisywanie chorób nie było celem Ammiana Marcellina. Wspominał o nich wtedy, kiedy wymagała tego narracja i przedstawiane przez niego wydarzenia. Nie traktował ich instrumentalnie. Nie zamierzał za ich pomocą przekonywać czytelników do lansowanych przez siebie tez. Odwoływał się za to chętnie do ówczesnej wiedzy medycznej czy to w celu przeprowadzenia ich naukowej klasyfikacji, czy opisu. Ammian Marcellin wyraźnie rozróżniał choroby, atakujące pojedyncze osoby oraz choroby występujące masowo. Przy czym, jeśli chodzi o pierwsze z nich, trzeba podkreślić, że pisał o nich zdawkowo. Więcej miejsca poświęcał zarazom. Podchodził do nich w sposób beznamiętny, odwołując się do ówczesnej wiedzy i nie mieszając do tego sił nadprzyrodzonych. Światopogląd Ammiana Marcellina ujawnił się natomiast w jego wywodach na temat kwestii związanych z leczeniem chorób nie tylko za pomocą stosownych lekarstw, ale też amuletów, zaklęć staruszki czy uzdrawiania z licznych chorób przez herosa. Niezwykle interesujące są zarazem jego dywagacje dotyczące czynników warunkujących zdrowie, świadczące o dużym stopniu świadomości w tej materii. Historyk dysponował wiedzą o zależności zdrowia od właściwej diety, umiarkowanego stylu życia, zabiegów hartujących ciało, czystego powietrza i wody czy zdrowego, łagodnego klimatu.

Keywords

EN

Ammianus Marcellinus; diseases; plagues; Late Roman Empire

PL

Ammianus Marcellinus; choroby; zarazy; Późne Cesarstwo Rzymskie

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2023
• Volume: 22
• Issue: 1
• Pages: 29-48

Dates

published

2023

Contributors

author

Sławomir Bralewski

• Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000000247080103

References

• Ammianus Marcellinus, Rerum gestarum libri qui supersunt, Hrsg. C.V. Clark, Bd. I–II, Berlin 1910–1915, transl. I. Lewandowski: Ammianus Marcellinus, Dzieje rzymskie, vol. I–II, Warszawa 2001–2002; Ammianus Marcellinus. With an English Translation by John C. Rolfe, vol. III, Cambridge 2014.
• Aristoteles, De partibus animalium, ed. P. Louis, Paris 1956.
• Eusebius Caesariensis, Historia kościelna, transl. A. Caba based on the transl. by A. Lisiecki, ed. H. Pietras, Kraków 2013.
• Hippocrates, Epidemics, ed., transl. W.D. Smith, Cambridge 1994, Loeb Classical Library 477.
• Homer, Ilias, transl. A.T. Murray, London 1960.
• Ioannes Chrysostomus, Ad populum Antiochenum homilia, Patrologia Graeca, vol. XLIX, col. 15–222.
• Ioannes Chrysostomus, De paenitentia homilia, Patrologia Graeca, vol. XLIX, col. 277–350.
• Orosius, Histoires (Contre les Païens), vol. I–II, texte établi et traduit M.-P. Arnaud-Lindet, Paris 1990–1991.
• Plato, Timaeus, [in:] Plato, Timaeus, Critias, Cleitophon, Menexenus, Epistles, transl. R.G. Bury, Harvard–London 1929, Loeb Classical Library 234, pp. 1–254.
• Seneca, De ira, [in:] Moral Essays, ed. J.W. Basore, London–New York 1928, pp. 106–355.
• Zosimus, Historia Nova, ed. E. Paschoud, vol. I–III, Paris 1979–2000.
• Birley A.R., Marcus Aurelius: A Biography, New York 2000.
• Blockley R.C., Ammianus Marcellinus: A Study of His Historiography and Political Thought, Brussels 1975.
• Brodka D., Ammianus Marcellinus. Studien zum Geschichtsdenken im vierten Jahrhundert n. Chr., Kraków 2009.
• Bruun Ch., The Antonine Plague and the ‘Third-Century Crisis’, [in:] Crises and the Roman Empire: Proceedings of the Seventh Workshop of the International Network Impact of Empire, Nijmegen, June 20–24 2006, eds O. Hekster, G. de Kleijn, D. Slootjes, Leiden–Boston 2007, pp. 201–218.
• Brzeziński T., Wiedza o budowie i czynnościach organizmu ludzkiego, [in:] Historia medycyny, ed. T. Brzeziński, Warszawa 1988, pp. 95–129.
• Budzanowska D., “Iram dixerunt brevem insaniam”, czyli o gniewie jako szaleństwie w dialogu “De ira” Seneki Młodszego, “Symbolae Philologorum Posnaniensium” 2013, vol. XXIII, no. 1, pp. 57–70.
• Ceran W., Jan Chryzostom o leczeniu i lekarzach, “Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1993, issue 48, pp. 3–26.
• Duncan-Jones R.P., The Antonine Plague Revisited, “Arctos” 2018, vol. LII, pp. 41–72.
• Duncan-Jones R.P., The Impact of the Antonine Plague, “Journal of Roman Archaeo logy” 1996, vol. IX, pp. 108–136.
• Eusebius of Caesarea Tradition and Innovations, eds A. Johnson, J. Schott, Washington 2013.
• Fears J.R., The Plague under Marcus Aurelius and the Decline and Fall of the Roman Empire, “Infectious Disease Clinics of North America” 2004, vol. XVIII, no. 1, pp. 65–77.
• Gaudin O., Remarques sur le texte “La peste d’Amida (Ammien Marcellin, 19,4)”, [in:] Études de médecine romaine, ed. G. Sabbah, Saint-Étienne 1988, pp. 39–41.
• Gilliam J.F., The Plague under Marcus Aurelius, “American Journal of Philology” 1961, vol. LXXXII, no. 3, pp. 225–251.
• Grmek M.D., Historia chorób u zarania cywilizacji zachodniej, transl. A.B. Matusiak, Warszawa 2002.
• Guzmán A.F.J., El mundo de la medicina antigua en Amiano Marcelino, “Athenaeum” 2001, no. 89, pp. 223–229.
• Iwańska J., Znaczenie terminu epidemia w starożytnej literaturze grecko-rzymskiej. Próba analizy na wybranych przykładach, “Seminare” 2014, vol. XXXV, issue 4, pp. 175–184.
• Janiszewski P., Natura w służbie propagandy. Kataklizmy i rzadkie fenomeny w łacińskich brewiariach historycznych i w “Historia Augusta”, [in:] Chrześcijaństwo u schyłku starożytności. Studia źródłoznawcze, vol. II, eds T. Derda, E. Wipszycka, Kraków 1999, pp. 11–191.
• Jenkins F.W., Ammianus Marcellinus. An Annotated Bibliography 1474 to the Present, Leiden–Boston 2017.
• Jouanna J., The Legacy of the Hippocratic Treatise the Nature of Man: The Theory of the Four Humours, [in:] Greek Medicine from Hippocrates to Galen: Selected Papers, ed. P. van der Eijk, transl. N. Allies, Leiden–Boston 2012, pp. 335–359.
• Kelly G., Ammianus Marcellinus: The Allusive Historian, Cambridge 2008.
• Kokoszko M., Skąd brać rekruta do armii i dlaczego? Antyczna nauka wyjaśniająca sugestie Wegecjusza zamieszczone w dziele “Epitoma rei militaris”, “Piotrkowskie Zeszyty Historyczne” 2001, vol. III, pp. 11–29.
• Kokoszko M., Smaki Konstantynopola, [in:] Konstantynopol – Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesnobizantyńskim, eds M.J. Leszka, T. Wolińska, Warszawa 2011, pp. 471–575.
• Littman R.J., Littman M.L., Galen and the Antonine Plague, “The American Journal of Philology” 1973, vol. XCIV, no. 3, pp. 243–255.
• Longman Dictionary of Contemporary English, new ed., London 1987.
• Matthews J., The Roman Empire of Ammianus, Michigan 2007.
• Mleczek A., Dekadencja moralna społeczeństwa rzymskiego w “Res Gestae” Ammiana Marcellina, Kraków 2019.
• Moog F.P., Karenberg A., Roman Emperors Suffering from Apoplexy: The Medical and Historical Significance of Classical Literary Sources, “Journal of Med ical Biography” 2004, vol. XII, pp. 43–50.
• Moog F.P., Karenberg A., Untersuchungen zum Tode Valentinians I in der Schilderung des Amminanus Marcellinus und anderer Autoren, “Würzburger Medizinhistorische Mitteilungen” 2003, Bd. XXII, pp. 113–134.
• Sabbah G., La Peste d’Amida (Ammien Marcellin 19.4), [in:] Mémoires du Centre Jean Palerne, vol. III (Médecins et Médecine dans l’Antiquité), ed. G. Sabbah, Saint-Étiene 1982, pp. 131–157.
• Sitek B., Pestis Antonini. Reakcja Marka Aureliusza na globalną starożytną epidemię, “Teka Komisji Prawniczej PAN Oddział w Lublinie” 2020, vol. XIII, no. 1, pp. 389–399.
• Słownik łacińsko-polski, ed. M. Plezia, vol. III–IV, Warszawa 1998.
• Vlach M., The Antonine Plague and Impact Possibilities During the Marcomannic Wars, [in:] Marcomannic Wars and Antonine Plague. Selected Essays on Two Disasters that Shook the Roman World, eds M. Erdrich, B. Komoróczy, P. Madejski, M. Vlach, Brno–Lublin 2020, pp. 23–36.
• Woods D., The Baptism of the Emperor Valens, “Classica et Mediaevalia” 1994, vol. XLV, pp. 211–221.
• Zelener Y., Genetic Evidence, Density Dependence and Epidemiological Models of the “Antonine Plague”, [in:] L’Impatto della “peste antonina”, ed. E. Lo Cascio, Bari 2012, pp. 167–177.

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.22.01.02

Biblioteka Nauki

23050690