Kapitan Kazimierz Czyhiryn (1898–1940): zarys biografii

• Authors: Witold Jarno

Title variants

EN

Captain Kazimierz Czyhiryn (1898–1940): A Biographical Outline

Abstracts

EN

The article focuses on the biography of Capt. Kazimierz Czyhiryn (1898–1940), which shows the complicated fate of Poles in the first half of the 20th century. He was born in Ukraine to a Polish family with deep patriotic traditions. He started his first pro-independence work while studying at the gymnasium in Winnica. In the years 1916–1917 Czyhiryn served in the Russian army, and then in the III Polish Corps in Russia. He has then been held in Bolshevik captivity for two years. After having re-turned to Poland, he served in the 29th and 31st Kaniowski Rifle Regiment. Serving for many years in the Lodz garrison, he became a well-known and popular person among the inhabitants of the city. In 1931, he took the position of an orderly officer of the commander of Corps District No. IV in Lodz – first under General Stanisław Nałęcz Małachowski, and then under General Władysław Langner. Subsequently, together with Lagner, Czyhiryn went to Lviv, where he held a similar position. In September 1939, he participated in talks on the terms of the city’s capitulation. In 1940, he was arrested by the NKVD and murdered in unknown circumstances (the so-called Ukrainian Katyn List).

PL

Artykuł przedstawia życiorys kpt. Kazimierza Czyhiryna (1898–1940), egzemplifikujący zawiłe losy Polaków w pierwszej połowie XX w. Bohater niniejszego szkicu urodził się na Ukrainie w polskiej rodzinie o głębokich tradycjach patriotycznych. Pierwsze prace niepodległościowe podjął już w trakcie nauki w gimnazjum w Winnicy. W latach 1916–1917 służył w armii rosyjskiej, a następnie w III Korpusie Polskim w Rosji. Dwa lata przebywał w niewoli bolszewickiej. Po powrocie do Polski służył w 29. i 31. pSK. Przebywając wiele lat w łódzkim garnizonie stał się tu osobą znaną i popularną wśród mieszkańców miasta. W 1931 r. objął stanowisko oficera ordynansowego dowódcy Okręgu Korpusu nr IV w Łodzi – najpierw gen. Stanisława Nałęcza Małachowskiego, a następnie gen. Władysława Langnera. Wraz z tym ostatnim wyjechał do Lwowa, gdzie zajmował podobne stanowisko. We wrześniu 1939 r. uczestniczył w rozmowach o warunkach kapitulacji miasta. Później został aresztowany przez NKWD i zamordowany w bliżej nieznanych okolicznościach w 1940 r. (tzw. Ukraińska Lista Katyńska).

Keywords

PL

III Korpus Polski w Rosji; garnizon łódzki; garnizon lwowski; 10 Dywizja Piechoty; armia polska II Rzeczypospolitej; zbrodnia katyńska

EN

III Polish Corps in Russia; Lodz garrison; Lviv garrison; 10th Infantry Division; Polish Army of the Second Polish Republic; Katyn massacre

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2023
• Volume: 22
• Issue: 2
• Pages: 185-212

Dates

published

2023

Contributors

author

Witold Jarno

• Uniwersytet Łódzki. Wydział Filozoficzno-Historyczny

• https://orcid.org/0000000258456057

References

• Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], 10. DP, sygn. I.313.10.5; I.313.10.9
• Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], ap Kazimierz Czyhiryn, sygn. I.481.C.7738
• Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], ap. Leopold Smorczewski, ap. 21786
• Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], Dziennik Rozkazów Dowództwa OK IV, sygn. 3251.2019.208; 3251.2019.210
• Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], Dziennik Rozkazów Dowództwa OK VI, sygn. 2151.2019.295
• Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], Kazimierz Czyhiryn, sygn. KKiMN 116-34737
• Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], Kazimierz Czyhiryn, sygn. odrzuc. 7 X 1935 r.
• Instytut Polski i Muzeum gen. Sikorskiego w Londynie, Relacja ppłk. dypl. Kazimierza Ryzińskiego, sygn. BI.12l
• Instytut Pamięci Narodowej [IPN], Ankieta wypełniona w 1993 r. dla Ośrodka „Karta” przez Barbarę Kuźnicką i Zofię Umbarger dotycząca kpt. K. Czyhiryna, sygn. IR 22835 oraz załącznik do ankiety – list Zofii Umbarger i Barbary Kuźnickiej z 21 V 1993 r.
• Instytut Pamięci Narodowej [IPN], Ukraińska Lista Katyńska – mps, sygn. IPN BU 2904.189
• Aresztowani w rejonie Lwowa i Drohobycza. Alfabetyczny wykaz 5822 obywateli polskich aresztowanych przez NKWD w rejonie Lwowa i Drohobycza w latach 1939–1941, red. A. Knyt, Warszawa 1998 (seria: Indeks represjonowanych wydawany przez Ośrodek „Karta”, t. VI).
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych 1921, 1923, 1930, 1931.
• Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych 1922.
• „Dziennik Zarządu Miejskiego w Łodzi” 1938.
• Kuźnicki L., Autobiografia. W kręgu nauki, Warszawa 2002.
• Langner W., Ostatnie dni obrony Lwowa (1939), [w:] Wrzesień 1939 w relacjach i wspomnieniach, red. M. Cieplewicz, E. Kozłowski, Warszawa 1989, s. 694–712.
• Langner W., Ostatnie dni obrony Lwowa (1939), „Niepodległość” [Londyn–Nowy Jork] 1978, t. XI, s. 180–217.
• Leinwand A., Dokumenty obrony Lwowa 1939, Warszawa 1997.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 5 czerwiec 1935 r., Warszawa 1935.
• „Monitor Polski” 1937.
• Nałęcz Małachowski S., Wspomnienia generała, Łódź 2003.
• Obrona Lwowa 1939, red. A. Wesołowski, t. I (Dokumenty 1–16 września), Warszawa 2018.
• Obrona Lwowa 1939, red. A. Wesołowski, t. II (Dokumenty 17–22 września), Warszawa 2018.
• Rocznik oficerski 1924, Warszawa 1924.
• Rocznik oficerski 1928, Warszawa 1928.
• Rocznik oficerski 1932, Warszawa 1932.
• Ryś K., Obrona Lwowa w roku 1939, Palestyna 1943.
• Włodarkiewicz W., Nie publikowany fragment dziennika generała Langnera, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1996, R. XLI, nr 3, s. 178–190.
• „Gazeta Kaliska” 1921.
• „Gazeta Lwowska” 1938–1939.
• „Ilustrowana Republika” 1934, 1938.
• „Łódź w Ilustracji” 1933.
• „Republika” 1938.
• „Wschód” 1938.
• Bagiński H., Wojsko Polskie na wschodzie 1914–1920, Warszawa 1921.
• Bełdowski L., Zarys historii wojennej 29 Pułku Strzelców Kaniowskich, Warszawa 1928.
• Charków–Katyń–Twer–Bykownia: w 70. rocznicę zbrodni katyńskiej, red. A. Kola, Toruń 2011.
• Dalecki R., Armia „Karpaty” 1939, wyd. 1, Warszawa 1979 i wyd. 2, Warszawa 1989.
• Dalecki R., Ostatni okres obrony Lwowa (19–22 IX 1939 r.), [w:] Obrona Lwowa 1939, red. A. Wesołowski, t. II (Dokumenty 17–22 września), Warszawa 2018, s. 385–394.
• Grzelak C., Kresy w czerwieni 1939. Agresja Związku Sowieckiego na Polskę w 1939 roku, Warszawa 1998.
• Jarno W., Garnizon kaliski w latach 1918–1921, „Rocznik Kaliski” 1996/1997, t. XXVI, s. 129–144.
• Jarno W., Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918–1939, Łódź 2001.
• Jarno W., Strzelcy kaniowscy w latach 1919–1939, Warszawa 2004.
• Kretschmer T., Sariusz-Skąpska I, Bykowania. Cień Katynia, Warszawa 2015.
• Kunert A., Polski cmentarz wojenny w Kijowie-Bykowni (czwarty cmentarz katyński), Warszawa 2012.
• Lista obywateli polskich zamordowanych na Ukrainie na podstawie decyzji Biura Politycznego WKP(b) i naczelnych władz państwowych ZSRR z 5 marca 1940, „Zeszyty Katyńskie” 1994, nr 4.
• Ostanek A., VI Lwowski Okręg Korpusu w dziejach wojskowości polskiej w latach 1921–1939, Warszawa 2013.
• Polski Cmentarz Wojenny Kijów-Bykownia. Księga cmentarna, t. I (A–B), Warszawa 2015.
• Rezmer W., Obrona Lwowa w 1939 r., „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Historia” 1975, z. 10(67), s. 105–129.
• Satora K., Opowieści wrześniowych sztandarów, Warszawa 1990.
• Szawłowski R. [Liszewski K.], Wojna polsko-sowiecka 1939, t. I (Monografia), Warszawa 1997.
• Szawłowski R. [Liszewski K.], Wojna polsko-sowiecka 1939, t. II (Dokumenty), Warszawa 1997.
• Śladem zbrodni katyńskiej, red. Z. Gajowniczek, Warszawa 1998.
• Ukraiński ślad Katynia, red. Z. Gajowniczek, Warszawa 1995.
• Włodarkiewicz W., Lwów 1939, Warszawa 2003.
• Włodarkiewicz W., Małopolska Wschodnia 1939, Warszawa 2020.
• https://indeksrepresjonowanych.pl/int/wyszukiwanie/94,Wyszukiwanie.html (dostęp: 18 XI 2022).
• https://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=8&zs=9264d&sy=568&kt=1&plik=436-441.jpg#zoom=1&x=323&y=1448 (dostęp: 18 VII 2022).
• https://ria1914.info/index.php/54-й_пехотный_Минский_полк (dostęp: 22 XI 2022).
• https://ru.wikipedia.org/wiki/73-я_пехотная_дивизия_(Российская_империя) (dostęp: 22 XI 2022).
• https://slowopolskie.org/jan-lewiski-legendarny-ksidz-z-winnicy-ktory-przyjmowa-marszaka-pisudskiego/ (dostęp: 6 VII 2022).
• https://www.niedziela.pl/artykul/144630/nd/Niezwykle-losy-ks-Jana-Lewinskiego (dostęp: 6 VII 2022).
• wiki-org.ru/wiki/Минский_54-й_пехотный_полк (dostęp: 22 XI 2022).

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.22.02.07

Biblioteka Nauki

23050644