Unamuno o życiu i nieśmiertelności (z Nietzschem w tle)

• Authors: Krzysztof Matuszewski

Title variants

DE

Life and Immortality – Unamuno versus Nietzsche

EN

Unamuno on Life and Immortality (with Nietzsche in the Background)

Abstracts

EN

Unamuno and Nietzsche, two eminent representatives of the philosophy of life, are in disagreement over their attitudes to life and, all the more so, to immortality. Nietzsche takes with both hands from the Greek tradition adding to it his vitalism, built on acknowledging the tragic nature of existence and the ethical obligation of its affirmation. Unamuno is a catholic close to the mysticism of the Spanish baroque and contesting the Thomist unifying vision of Christianity, whose dilatory rationalist pragmatism suppresses the emotional-volitional sphere in man. Nietzsche, whose philosophy is popularly considered to be promoting power and dynamics, the two qualities he discovered in nature and transposed into culture, is accused by him of being effeminate and defeatist. Here is a man exalting life, who devises a weird idea of eternal return, probably as an expression of his longing for duration, instead of using a ready made offer of the Christian vision of immortality. Only such person is a true believer in life and its apologist who wants to perpetuate it into eternity and so, a fortiori, is not afraid to risk it as the transient episode. To be true, Nietzsche was not pusillanimous in this respect: he believed that there are values that are nobler than biological subsistence. Unamuno knows about it but still reproaches him, just like Spinoza, for the Stoic approval of death, filtered through rational evaluations. According to him, vitalism is truly manifested only in the discord for death proclaimed by the will. Reason, which is trying to overpower us with the evidence of the necessity of dying, is the power killing the spirit and getting mired in pusillanimity. By entering the marriage with rationality and approving of the finitude of individual existence Nietzsche has contaminated his declarative accession into vitalism. For Unamuno, vital enthusiasm and enthusiasm for life are convincingly verified through the unconditional faith in personal immortality. In the enunciation from Critique de la Modernité, which can be treated as a pendant to the dispute between Unamuno and Nietzsche, Alain Touraine notes that historically, standpoints that escalate the motives of life and desire, frenetic vitalist doctrines, which promote spontaneity and enthusiasm, have turned out to be lacking empathy and inimical to democracy.  

PL

Unamuno i Nietzschego, wybitnych przedstawicieli filozofii życia, dzieli stosunek do życia, a jeszcze bardziej do nieśmiertelności. Nietzsche pełnymi garściami czerpie z tradycji greckiej, dołączając do niej swój witalizm oparty na rozpoznaniu tragiczności istnienia i na etycznym wymogu afirmacji. Unamuno jest katolikiem bliskim mistyce hiszpańskiego baroku i kontestującym tomistyczną unifikację chrześcijaństwa, która racjonalistyczno-pragmatycznym kunktatorstwem tłumi prymarną w człowieku sferę emocjonalno-wolitywną. Wobec Nietzschego, którego filozofia uchodzi za promocję siły i dynamiki, jakości odnajdywanych przez niego w naturze i transponowanych na kulturę, Unamuno występuje z zarzutem niemęskości i defetyzmu. Oto człowiek egzaltujący się życiem wymyśla pokrętną koncepcję wiecznego powrotu, najpewniej wyrażającą tęsknotę za trwaniem, zamiast skorzystać z gotowej oferty chrześcijańskiej wizji nieśmiertelności. Dopiero ten, zdaniem Unamuno, jest prawdziwym wyznawcą i apologetą życia, kto chce je utrwalić aż po wieczność i kto a fortiori nie waha się nim szafować jako temporalnym epizodem. Co prawda Nietzsche zaiste nie był pod tym względem małoduszny: sądził, że są wartości wyższe aniżeli biologiczne trwanie. Wiedząc o tym, Unamuno i tak wytyka mu, podobnie jak Spinozie, stoicką, przefiltrowaną przez ewaluacje rozumu, aprobatę dla śmierci. Według niego witalizm manifestuje się prawdziwie dopiero w ogłaszanej przez wolę niezgodzie na śmierć. Rozum szermujący swoją ewidencją w sprawie konieczności umierania jest instancją zabijania ducha i grzęźnięcia w małostkowości. Wchodząc w mariaż z racjonalnością i aprobując skończoność jednostkowej egzystencji, Nietzsche kontaminuje swoją deklaratywną przynależność do witalizmu. Życiowy entuzjazm i entuzjazm dla życia weryfikują się według Unamuno przekonująco w bezwzględnej wierze w osobową nieśmiertelność. W enuncjacji z Critique de la Modernité, mogącej stanowić pendant do dyskusji Unamuno z Nietzschem, Alain Touraine zwraca uwagę, że stanowiska eskalujące motywy życia i pragnienia, frenetyczne koncepcje witalistyczne lansujące żywiołowość i entuzjazm, demonstrowały się w historii jako nieempatyczne lub wrogie wobec demokracji.

Keywords

PL

życie; nieśmiertelność; wiara; rozum; wola; uczucia; afirmacja

EN

life; immorality; faith; reason; will; feelings; affirmation; immortality

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Internetowy Magazyn Filozoficzny Hybris
• Year: 2022
• Volume: 59
• Issue: 4
• Pages: 22-61

Dates

published

2022

Contributors

author

Krzysztof Matuszewski

• University of Łódź

• https://orcid.org/0000000300353319

References

• Andreas-Salomé, L. (1983). Friedrich Nietzsche in seinen Werken. Frankfurt am Main: Insel Verlag.
• Banasiak, B. (2006). Integralna potworność. Filozofia libertynizmu, czyli konsekwencje „śmierci Boga”. Łódź-Wrocław: Wydawnictwo Thesaurus.
• Bataille, G. (2018). Alleluja. Tłum. M. Marczuk. Nowa Orgia Myśli (online).
• Bataille, G. (1970). Informe. W: Œuvres complètes (217), t. I. Paris: Gallimard.
• Cioran, E. (2006). Zarys rozkładu. Tłum. M. Kowalska. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Fontane T. (1982). Effi Briest. Tłum. I. Czermakowa. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Foucault, M. (2013). Etyka troski o siebie jako praktyka wolności. W: Kim pan jest, profesorze Foucault? (211-238). Tłum. K. M. Jaksender. Kraków: Wydawnictwo Eperons-Ostrogi.
• Girard, R. (2006). Początki kultury. Tłum. M. Romanek, Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Jaspers, K. (2012). Nietzsche. Wprowadzenie do rozumienia jego filozofii. Tłum. D. Stroińska. Łódź: Wydawnictwo Officyna.
• Kierkegaard, S. (1976). Diapsalmata. W: Albo-albo, t. 1 (19-47). Tłum. J. Iwaszkiewicz. Warszawa: PWN.
• Kierkegaard, S. (1982). Bojaźń i drżenie. Tłum. J. Iwaszkiewicz. Warszawa: PWN.
• Klossowski, P. (1999). Sade mój bliźni. Tłum. B. Banasiak, K. Matuszewski. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• Laurent, D. (1973). La Pensée de Nietzsche et l’homme actuel. Toulouse: Edouard Privat Éditeur.
• Leopardi, G. (1998). Rozmowa Torquata Tassa z jego rodzinnym duchem opiekuńczym. W: Dziełka moralne (72-79). Tłum. St. Kasprzysiak. Kraków: Oficyna Literacka.
• Lévinas, E. (1997). Całość i nieskończoność. Tłum. M. Kowalska. Warszawa: PWN.
• Lévinas, E. (2000). Inaczej niż być lub poza istotą. Tłum. P. Mrówczyński. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• Löwith, K. (2001). Od Hegla do Nietzschego. Rewolucyjny przełom w myśli XIX wieku. Tłum. St. Gromadzki. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Onfray, M. (2008). Traktat ateologiczny. Fizyka metafizyki. Tłum. M. Kwaterko. Warszawa: PIW.
• Polit, K. (2018). Bóg, człowiek i śmierć. Poglądy filozoficzne późnego Miguela de Unamuno. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Św. Teresa z Awili (1995). Poezje. W: Dzieła, t. III (232-272). Tłum. H. P. Kossowski. Kraków: Wydawnictwo O. O. Karmelitów Bosych.
• Tołstoj, L. (2014). Przemoc. W: Droga życia (217-241). Tłum. A. Kunicka. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• Touraine, A. (1992). Critique de la Modernité. Paris: Fayard.
• Unamuno de, M. (1984). O poczuciu tragiczności życia wśród ludzi i wśród narodów. Tłum. H. Woźniakowski. Kraków-Wrocław: Wydawnictwo Literackie.
• Weil, S. (2004). Na czym polega płynące z Langwedocji natchnienie? W: Dzieła (601-610). Tłum. M. Frankiewicz. Poznań: Brama. Książnica Włóczęgów i Uczonych.

Identifiers

DOI

10.18778/1689-4286.59.02

Biblioteka Nauki

18105136