Wielokulturowość wsi w wymiarze lokalnym na przykładzie gminy Dobroń

• Authors: Tomasz Figlus , Katarzyna Staniek

Title variants

Wielokulturowość wsi w wymiarze lokalnym na przykładzie gminy Dobroń

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia wyniki badań dotyczących zagadnienia wielokulturowości wsi w aspekcie kształtowania historycznych układów przestrzennych oraz wybranych obiektów materialnego dziedzictwa na przykładzie gminy Dobroń. W opracowaniu skoncentrowano uwagę na dokonaniu analizy genetyczno-osadniczej i rekonstrukcji morfologicznej wybranych wsi, związanych głównie z kolonizacją olęderską i fryderycjańską w XVIII i XIX wieku. W artykule omówiono także dzieje i współczesny stan zachowania obiektów, powiązanych z konkretnymi grupami narodowymi oraz religijnymi, które pozostawiły wyraźny ślad w krajobrazie kulturowym na badanym obszarze.

EN

This paper presents the results of research on the issue of multiculturalism in the aspect of historical spatial layouts and selected objects of material heritage on the example of Dobroń community. The authors focused their attention on the genetic and settlement analysis and morphological reconstruction of selected villages, mainly related to so called „Olęder” and Frederician colonization from the 18th and 19th centuries. The article also presents the history and contemporary state of preservation of some objects associated with particular national and religious groups that left a clear traces in the cultural landscape of the examined area.

Keywords

PL

wielokulturowość; geografia historyczna osadnictwa; ruralistyka; dziedzictwo kulturowe; morfogeneza wsi; wielokulturowość; geografia historyczna osadnictwa; ruralistyka; dziedzictwo kulturowe; morfogeneza wsi

EN

multiculturalism; historical geography of settlement; ruralism; cultural heritage; rural morphogenesis

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Space – Society – Economy
• Year: 2017
• Issue: 20
• Pages: 125-145

Dates

published

2017-06-30

Contributors

author

Tomasz Figlus

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych

author

Katarzyna Staniek

References

• Alfavitnyj spisok nasielennych mest Pietrokovskoj Gubernii, sostavliennyj w 1899–1900 godach, Petrokov 1900.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Zbiór kartograficzny, Plan dóbr pabianickich kapituły krakowskiej z 1840 roku, sygn. 276-9; Plan wsi Markówka z połowy XIX wieku, sygn. 232-3.
• Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej na Wawelu, Lustracja dóbr pabianickich kapituły krakowskiej z 1689 roku.
• Archiwum Państwowe w Łodzi, Lustracja dóbr pabianickich kapituły krakowskiej z 1737 roku wraz z suplementum z 1743 roku.
• Archiwum Państwowe w Łodzi, Zbiór kartograficzny, Plan wsi Wymysłów Francuski z 1868 roku, sygn. 1611.
• Karte des Westlichen Rußlands, 1915, 1:100 000, ark. D35 [Łask], Centralna Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, sygn. D.20853.
• Karte von Südpreußen, D. Gilly, Cron, Langner, 1793–1796, 1:50 000, ark. 65 [Tuszyn], Preussischer Kulturbesitz – Staatsbibliothek zu Berlin, sygn. Kart N 14431, fotokopia w IH PAN.
• Księga wizyt dóbr Pabianice należących do uposażenia kapituły krakowskiej 1496–1540, wyd. Ulanowski B., 1921, Starodawne prawa polskiego pomniki, t. 12, Kraków.
• Narodowy Instytut Dziedzictwa, Oddział w Łodzi, Archeologiczne Zdjęcie Polski (AZP), ark. 69/49, 70/49, 69/50, 70/50.
• Narodowy Instytut Dziedzictwa, Oddział w Łodzi, Karty Gminnej Ewidencji Zabytków (GEZ), nr 137/1820, 138/1820, 139/1820, 209/1820, 212/1820, 213/1820.
• Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 roku i innych źródeł urzędowych, t. 2, Województwo łódzkie, GUS, Warszawa 1925.
• Topograficzeskaja Karta Carstwa Polskiego, 1839–[1843], 1:126 000, Kol. II, Sek. V [Sieradz], Centralna Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, sygn. C 542.
• Adamek R., Nowak T., 2000, Zarys dziejów Dobronia i okolicznych miejscowości do 1939 roku (wchodzących w skład obecnej gminy Dobroń), Łask–Dobroń.
• Baruch M., 1930, Pabianice, Rzgów i wsie okoliczne. Studia i szkice historyczne z dziejów dawnej włości kapituły krakowskiej w Sieradzkiem i Łęczyckiem, Pabianice.
• Bijak B., 2008, Wiejskie cmentarze ewangelickie w krajobrazie kulturowym województwa łódzkiego, „Zeszyty Wiejskie”, 13: 233–241.
• Burszta J., 1958, Od osady słowiańskiej do wsi współczesnej. O tworzeniu się krajobrazu osadniczego ziem polskich i rozplanowań wsi, Wrocław.
• Czerny A. (red.), 2015, Dawne mapy topograficzne w badaniach geograficzno-historycznych, Lublin.
• Dobrowolska M., 1953, Przedmiot i metodyka geografii historycznej, „Przegląd Geograficzny”, 25 (1): 57–71.
• Figlus T., 2012, Wybrane aspekty zastosowania wielkoskalowych źródeł kartograficznych w badaniach morfogenetycznych wsi, [w:] Konopska B. i in. (red.), Dawne mapy jako źródła historyczne, Biblioteka Polskiego Przeglądu Kartograficznego, 3, Warszawa: 91–103.
• Figlus T., 2013, Morfogeneza wsi na obszarze Polski Środkowej, rozprawa doktorska napisana w Katedrze Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych UŁ, promotor: M. Kulesza, Łódź.
• Figlus T., 2014, Wsie olęderskie w Polsce Środkowej. Uwagi na temat zróżnicowania morfogenetycznego na tle rozwoju osadnictwa, „Rocznik Łódzki”, 62: 143–159.
• Fijałek J., 1952, Pabianice i włość pabianicka w drugiej połowie XVII i XVIII wieku, Łódź.
• Golachowski S., Kostrubiec B., Zagożdżon A., 1974, Metody badań geograficzno-osadniczych, Warszawa.
• Goldberg J., 1957, Osadnictwo olęderskie w dawnym województwie łęczyckim i sieradzkim, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”, Seria I, Nauki Humanistyczno-Społeczne, 5: 67–110.
• Heike O., 1979, 150 Jahre Schwabensiedlungen in Polen 1795–1945, Leverkusen.
• Kossmann E.O., 1942, Die Anfänge des Deutschtums im Litzmannstädter Raum, Hauländer und Schwabensiedlung im östlichen Wartheland, Leipzig.
• Koter M., 1980, Rozwój przestrzenny i zabudowa miasta, [w:] Rosin R. (red.), Łódź. Dzieje miasta, Łódź: 148–191.
• Koter M., Kulesza M., Puś W., Pytlas S., 2005, Wpływ wielonarodowego dziedzictwa kulturowego Łodzi na współczesne oblicze miasta, Łódź.
• Kulesza M., 2010, To co po nich pozostało, czyli ślady materialnego dziedzictwa wspólnot wyznaniowych we współczesnym krajobrazie kulturowym Łodzi, [w:] Kulesza M., Łapa M., Walicki J. (red.), Rola wspólnot wyznaniowych w historii miasta Łodzi, Łódź: 241–326.
• Myga-Piątek U., 2005, Historia, metody i źródła badań krajobrazu kulturowego, „Problemy Ekologii Krajobrazu”, 17: 71–77.
• Persowski F., 1964, Uwagi o metodach i zakresie badań osadniczych, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 12 (2): 221–234.
• Piaścik F., 1976, Regionalna architektura budynków wiejskich, Warszawa.
• Schiewe M., 2000, Die südpreußischen Kolonien 1802–1806, „Altpreußische Geschlechterkunde”, Band 30: 293–360.
• Staniek K., 2015, Rozwój i formy osadnictwa wiejskiego oraz dziedzictwo kulturowe gminy Dobroń, praca magisterska napisana w Katedrze Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych UŁ, promotor: T. Figlus, Łódź.
• Stępniewski M., Szambelan Z., 2009, Rozwój terytorialny Łodzi w świetle dokumentów i źródeł kartograficznych, „Rocznik Łódzki”, 56: 37–50.
• Szałygin J., 2008, Katalog zabytków osadnictwa holenderskiego na ziemi łęczyckiej, Warszawa.
• Szmytkie R., 2014, Metody analizy morfologii i fizjonomii jednostek osadniczych, Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego, 35, Wrocław.
• Szulc H., 1995, Morfogeneza osiedli wiejskich w Polsce, „Prace Geograficzne”, 163, Wrocław.
• Tkocz J., 1998, Organizacja przestrzenna wsi w Polsce, „Prace Naukowe UŚ”, 1734, Katowice.
• Wąsicki J., 1957, Ziemie polskie pod zaborem pruskim. Prusy Południowe (1793–1806), Wrocław.
• Woźniak K., 1992, Wiejskie zaplecze Pabianic w I połowie XX wieku, „Pabianiciana”, 1: 67–73.
• Woźniak K.P., 2013, Niemieckie osadnictwo wiejskie między Prosną a Pilicą i Wisłą od lat 70. XVIII wieku do 1866 roku. Proces i jego interpretacje, Łódź.
• Wójcik M., 2013, Przemiany społeczno-przestrzenne osiedli wiejskich. Studium przypadku Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego, Łódź.
• Zabłocka-Kos A., 2012, Słownik terminów architektonicznych i urbanistycznych, Wrocław.
• Zajączkowski S., 1961, Opole chropskie. Przyczynek do genezy dawnych dóbr pabianickich kapituły krakowskiej, „Rocznik Łódzki”, 5: 131–154.
• Zajączkowski S.M., 1995, Lokacje wsi na prawie niemieckim w dobrach pabianickich kapituły krakowskiej, „Pabianiciana”, 3: 27–43.
• Zgórniak M., 1987, Studia i szkice z dziejów I wojny światowej, Kraków.
• Ziarnik J., 1992, Cmentarz w Wymysłowie, „Na sieradzkich szlakach”, 4.
• Zimmermann K., 1915, Fryderyk Wielki i jego kolonizacja na ziemiach polskich, t. 1–2, Poznań.

Identifiers

DOI

10.18778/1733-3180.20.08