Czy małe miasto może zmienić się w duże? Analiza przypadku Wałbrzycha w drugiej połowie XIX i początku XX wieku

• Authors: Bogna Ludwig

Title variants

Czy małe miasto może zmienić się w duże? Analiza przypadku Wałbrzycha w drugiej połowie XIX i początku XX wieku

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wałbrzych założony jako wieś, został rozbudowany jako miasteczko górnicze. Wzrost wydobycia węgla doprowadził do powstania zagłębia górniczego. Dawniejsze małe miasto stało się sercem okręgu. Zadbano wtedy o wzrost jego reprezentacyjności. Powstał nowy ratusz. W pobliżu wzniesiono budynki urzędów. Zaczął kształtować się ciąg budowli monumentalnych wzdłuż alei u stóp miasta. W dwudziestoleciu międzywojennym proces rozbudowy się nasilił. W obrębie starego miasta i śródmieścia lokowano organy administracyjne, banki oraz sklepy i usługi wyższej użyteczności. Równocześnie zmieniały się okoliczne wsie przyjmując formę osiedli robotniczych – przedmieść. Kształtowała się wielka aglomeracja. Przemiany krajobrazu zmieniały miasteczko. Czy jednak doprowadziły do wykształcenia charakteru wielkomiejskiego i jego utrwalenia? Pewne zachowane układy, tradycja zadecydowały o częściowym powodzeniu procesu.

EN

Wałbrzych, which was founded as a village, expanded to a small mining town. The rising of the coal mining industry has led to the origin of the regional mining basin. At the same time industrial region was developed. Former small town became the heart of the district. Local authorities set up efforts to increase representativeness of the city as the seat of the County. In the old town and its vicinity were located the administrative authorities buildings, banks, shops and services of the higher usability. At the same time, former villages were changed, taking the forms of workers’ settlements – suburbs of Wałbrzych. Transformation of the landscape was changing the town. Could that process, however, lead to create the metropolitan nature of the city and to maintain it? Some preserved settings and tradition decided that the success of that process was only partial.

Keywords

PL

urbanistyka; XIX w.; XX w.; Wałbrzych; urbanistyka; XIX w.; XX w.; Wałbrzych

EN

town planning; 19th century; 20th century; Wałbrzych

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Space – Society – Economy
• Year: 2017
• Issue: 22
• Pages: 87-102

Dates

published

2017-12-30

Contributors

author

Bogna Ludwig

• Politechnika Wrocławska, Wydział Architektury, Katedra Architektury Mieszkaniowej, Przemysłowej, Wnętrz, Ruralistyki, Krajobrazu i Sztuk Wizualnych, ul. B. Prusa 53/55, 50-317 Wrocław

References

• Bartsch H., 1969, Die Geschichte der Ostschafen und Städte in Stichworten, [w:] Unvergessen Waldenburger Heimat, Norden.
• Brauner J., 1894, Chronik der Stadt Gottesberg, Gottesberg.
• Cervellati P.L., Scannavini R. (red.), 1973, Bologna. Politica e metodologia del restauro nei centri storici, Il Mulino, Bologna.
• Cervellatti P.L., Miliari M., 1977, I centri storici, Guaraldi, Firenze.
• Duncker A., 1861, Landlieschen Wohnsitze, Schlösser und Residenzen der Ritterschaftischen Grundbesitzer in der Preußischen Monarchie, Bd. IV, Berlin.
• Jaros J., 1984, Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich, Śląski Instytut Naukowy, Katowice.
• Kleinwächter M., 1925, Aus der Geschichte der katcholischen Pfarrgemeinde Waldenburg, [w:] Stein E., Waldenburg. Monographien deutscher Städte, Bd. XVI, Deutscher Kommunal-Verlag, Berlin.
• Kleinwächter M., 1937, Durch Waldenburg Straßen, Waldenburg.
• Ludwig B., 2010, Osiedla mieszkaniowe w krajobrazie wałbrzyskiego okręgu górniczo-przemysłowego: 1850–1945, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
• Ludwig B., 2014, Fundacje sakralne Czettritzów w Wałbrzychu i okolicach, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
• Ohle K., 1927, Der Kreis Waldenburg im Niederschlesischen Industriegebiet im Vergangenheit und Gegenwart, Wilh. Gottl. Korn Verlag, Waldenburg.
• Pflug C., 1908, Chronik der Stadt Waldenburg in Schlesien, G. Knorrn Buchhandlung, Waldenburg.
• Richter A., 1926, Chronik von Weisstein, Selbstverlag der Gemeinde, Weisstein.
• Rindfleisch M. (red.), 1932, Chronik der Gemeinde und des Badeortes Altwasser, Waldenburg.
• Rogge O., 1925, Bau, Wohnungs- und Siedlungswesen, [w:] Stein E., Waldenburg. Monographien deutscher Städte, Bd. XVI, Deutscher Kommunal-Verlag, Berlin.
• Rogge O. (red.), 1930, Neubauten im Waldenburger Industriegebiet. Die deutsche Siedlung. 10 Jahre Bau- u. Siedlungstetigkeit, Waldenburger Bergland (Deutsche Architektur Bücherei G.M.B.H.), Berlin.
• Schwadler O., 1906, Der Kreis Waldenburg, Waldenburg.
• Solecka M. (opr.), 2008, Wałbrzych na dawnej karcie pocztowej, Muzeum w Wałbrzychu, Wałbrzych.
• Statystyczne Vademecum Samorządowca. Wałbrzych, Legnica, Głogów, 2016, GUS Wrocław, http://stat.gov.pl/vademecum/vademecum_dolnoslaskie/portrety_miast/miasto_Walbrzych.pdf; http://stat.gov.pl/vademecum/vademecum_dolnoslaskie/portrety_miast/miasto_Legnica.pdf; http://stat.gov.pl/vademecum/vademecum_dolnoslaskie/portrety_gmin/powiat_glogowski/gmina_m_glogow.pdf
• Wieszner, Rooge, (opr.), 1928, Zusammengemeindung des Waldenburger Industriebezirks, Siedlungsproblem, Waldenburg.

Identifiers

DOI

10.18778/1733-3180.22.05