Delimitacja strefy wpływów demograficznych na przykładzie byłych miast wojewódzkich w Polsce

• Authors: Wioletta Szymańska

Title variants

Delimitacja strefy wpływów demograficznych na przykładzie byłych miast wojewódzkich w Polsce

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule dokonano delimitacji stref bezpośredniego wpływu demograficznego (SWD) miasta ‐ rdzenia na obszary otaczające. Zaproponowaną metodę delimitacji zaprezentowano na przykładzie byłych miast wojewódzkich, które obecnie doświadczają dużych strat ludnościowych. Istnieje naukowa dyskusja, czy wpływ na te negatywne zmiany ma utrata znaczącej funkcji administracyjnej stolicy województwa. Określenie zasięgu strefy oddziaływania miasta jako ośrodka ponadlokalnego może zweryfikować tezę o niekorzystnych zmianach demograficznych, gdy analizie poddane zostaną całe zespoły miejskie. Procesy suburbanizacji, które nadal pozostają bardzo silne w polskiej rzeczywistości powinny determinować analizy ludnościowe ponad granicami administracyjnymi gmin. Delimitacji tych stref dokonano w oparciu o dwa wskaźniki rekomendowane przez Ministerstwo Rozwoju do wyznaczania obszarów funkcjonalnych 1) dojazdy do pracy oraz 2) zameldowania w gminach otaczających dla osób pochodzących z miasta - rdzenia. Efektem jest zaliczenie do SWD 220 gmin, w tym gmin miejskich – 8, gmin miejsko-wiejskich – 35 oraz gmin wiejskich – 177.

EN

The article attempts to delimit the Zone of Demographic Influence (SWD) for the core city into surrounding areas. The proposed method of delimitation is presented on the example of former voivodeship cities, which currently experience large population losses. There is a scientific discussion whether the negative impact of these negative changes is the loss of a significant administrative function of the voivodeship capital. Determining the extent of the city’s impact zone as a supra-regional center may verify the thesis of unfavorable demographic change when the entire complex of city and surrounding gminas is analyzed. The processes of suburbanisation, which are still very strong in Polish reality, should determine population analysis across administrative borders. The delimitation of these zones was based on two indicators recommended by the Ministry of Development to designate functional areas 1) commute to work and 2) check in municipalities surrounding the core city. The result is a delimitation to the SWD of 220 municipalities, including urban gminas – 8, urban and rural gminas – 35 and rural gminas – 177.

Keywords

PL

demografia; miasto; suburbanizacja; funkcja administracyjna; delimitacja; Polska; demografia; miasto; suburbanizacja; funkcja administracyjna; delimitacja; Polska

EN

demography; city; suburbanization; administrative function; delimitation; Poland

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Space – Society – Economy
• Year: 2018
• Issue: 23
• Pages: 7-28

Dates

published

2018-03-30

Contributors

author

Wioletta Szymańska

• Wydział Matematyczno-Przyrodniczy, Instytut Geografii i Studiów Regionalnych, Zakład Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Turystyki, ul. Partyzantów 27, 76-200 Słupsk

References

• Bański J., 2008, Strefa podmiejska – już nie miasto, jeszcze nie wieś, [w:] A. Jezierska-Thole, L. Kozłowski (red.), Gospodarka przestrzenna w strefie kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń: 29–44.
• Beesley K.B. (red.), 2010, The Rural-Urban Fringe in Canada: Conflict and Controversy, Rural Development Institute Brandon University, www.books.google.pl (dostęp: 25.02.2017).
• Berry B.J.L., 1967, Functional Economic Areas and Consolidated Urban Regions of the US, Final Report of the Social Sciences Research Council Study of Metropolitan Area Classification, Social Sciences Research Council, New York.
• Bruyelle P., 1976, Delimitation et structure des principal es zones urbaines de la Région du Nord, „Hommes et Terres du Nord”, 1: 49–96.
• Bul R., Walaszek M., 2015, Dojazdy do pracy i szkół jako podstawowe kryterium delimitacji obszarów funkcjonalnych, „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna”, 29: 119–138.
• Dojazdy do pracy w Polsce – wyniki NSP 2011, 2014, GUS, Warszawa, http://stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2011/nsp-2011-wyniki/dojazdy-do-pracy-w-polsce-wyniki-nsp-2011,9,1.html (dostęp: 10.02.2017).
• Dziewoński K., 1961, Elementy teorii regionu ekonomicznego, „Przegląd Geograficzny”, 33 (4): 593–613.
• Dziewoński K., 1971, Hipoteza przekształceń sieci osadniczej w Polsce do roku 2000, [w:] Polska 2000. Prognozy rozwoju sieci osadniczej, Ossolineum, Wrocław–Warszawa: 97–107.
• Dziewoński K., 1987, Strefa podmiejska – próba ujęcia teoretycznego, „Przegląd Geograficzny”, 59 (1–2): 55–64.
• Eberhardt P., Gontarski Z., Siemiński J., 1973, Koncepcje delimitacji aglomeracji miejskich w Polsce, „Biuletyn KPZK PAN”, 79: 29–41.
• Falkowski J., 2009, Przekształcenia funkcjonalno-przestrzenne obszarów wiejskich w strefach podmiejskich obszarów metropolitalnych Polski, „Studia Obszarów Wiejskich”, 18: 49–69.
• Fox K.A., Kumar T.K., 1965, The functional economic area: Delineation and implications for economic analysis and policy, „Papers of Regional Science Association”, 15: 57–85.
• Friedmann J., Miller J., 1965, The urban field, „Journal of the American Institute of Planners”, 31: 312–320.
• Gerard R., 1958, Commuting and the labour market area, „Journal of Regional Science”, 1: 124–130.
• Gonda-Soroczyńska E., 2009, Last decade Wroclaw suburban zone transformations, „Infrastructure and Ecology of Rural Areas”, 4: 149–165.
• Gontarski Z., 1973, W sprawie delimitacji i typologii wielkomiejskich układów osadniczych (obszarów metropolitalnych), „Biuletyn KPZK PAN”, 79: 11–28.
• Gorzelak G., Smętkowski M., 2005, Metropolia i jej region w gospodarce informacyjnej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Hall P.G., 1984, World Cities, 3rd edition, Weidenfeld and Nicolson, London.
• Harris R., Lewis R., 2001, The Geography of North American Cities and Suburbs, 1900–1950: A New Synthesis, „Journal of Urban History”, 27 (3): 262–292.
• Hay D., Hall P., 1977, Urban Regionalization of Great Britain 1971, European Urban Systems Working Paper 1.1, IASA, Department of Geography of the University of Reading, Reading (UK).
• Heffner K., Rauziński R., 2003, Region migracyjny (wybrane aspekty demograficzne, społeczne i gospodarcze na przykładzie Śląska Opolskiego), Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej, Opole.
• Hollow M. 2011, Suburban Ideals on England’s Interwar Council Estates, „Journal of the Garden History Society”, 39 (2): 203–217, https://www.academia.edu/1593132/Suburban_Ideals_on_England_s_Interwar_Council_Estates (dostęp: 25.02.2017).
• Hołowiecka B., Szymańska D., 2008, The changes in the functional urban region in the new socio-economic conditions in Poland. The case of Toruń, „Bulletin of Geography. Socio-Economic Series”, 9: 63–78.
• Hudzik I., 2005, Strefa podmiejska – zarys problemu, „Zarządzanie Publiczne. Zeszyty Naukowe Instytutu Spraw Publicznych UJ”, 1: 147–158.
• Huff D.L., 1963, Defining and estimating a trade area, „Journal of Marketing”, 28: 34–38.
• Huff D.L., 1973, The delineation of a national system of planning regions on the basis of urban spheres of inflence, „Regional Studies”, 7: 323–329.
• Iwanicka-Lyra E., 1969, Delimitacja aglomeracji wielkomiejskich w Polsce, „Prace Geograficzne”, 76.
• Jelonek A., 1985, O problemach demograficznych strefy podmiejskiej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica”, 5: 327–336.
• Kaczmarek T., Mikuła Ł., 2011, Spójność terytorialno-administracyjna aglomeracji poznańskiej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Komorowski J.W., 2012, Miasta wojewódzkie a miasta postwojewódzkie w Polsce – zróżnicowanie i zmiany poziomu gospodarczego w pierwszej dekadzie XXI wieku, „Studia Miejskie”, 8: 9–25.
• Korcelli P., 1976, Aglomeracje miejskie w systemach osadniczych, „Przegląd Geograficzny”, 48 (4): 589–598.
• Korcelli P., 1981, Regiony miejskie w systemie osadniczym Polski, „Prace Geograficzne”, 140: 189–212.
• Korcelli P., 2011, Obszary metropolitalne a funkcjonalne obszary miejskie, [w]: S. Kaczmarek (red.), Miasto. Księga jubileuszowa w 70. rocznicę urodzin Profesora Stanisława Liszewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 43–50.
• Korcelli P., Degórski M., Drzazga D., Komornicki T., Markowski T., Szlachta J., Węcławowicz G., Zaleski J., Zaucha J., 2010, Ekspercki Projekt Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do roku 2033, „Studia KPZK PAN”, 128.
• Korcelli-Olejniczak E., 2012, Region metropolitalny – pojęcie, struktura przestrzenna, dynamika, „Prace Geograficzne”, 235, Warszawa.
• Krysiński D., 2013, Wszystko co złe to reforma. O utracie statusu miasta wojewódzkiego w dyskursie kaliszan, „Przegląd Socjologiczny”, 4: 25–42.
• Kryteria delimitacji Miejskich Obszarów Funkcjonalnych ośrodków wojewódzkich, 2013, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, luty 2013.
• Kurniewicz A., Swaniewicz P., 2016, Ból fantomowy czy realna strata? Wpływ utraty statusu stolicy województwa na rozwój gospodarczy i miejsce w hierarchii sytemu osadniczego, „Prace i Studia Geograficzne”, 61 (2): 25–50.
• Lier K.,1965, Region metropolitalny Warszawy – próba delimitacji, „Biuletyn KPZK PAN”, 35.
• Liszewski S., 1985, Użytkowanie ziemi jako kryterium strefy podmiejskiej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica”, 5: 75–90.
• Liszewski S., 1987, Strefa podmiejska jako przedmiot badań geograficznych. Próba syntezy, „Przegląd Geograficzny”, 59 (1–2): 65–79.
• Ludność w wieku produkcyjnym w 2011 r., Bank Danych Lokalnych, GUS, Warszawa, www.stat.gov.pl (dostęp: 10.02.2017).
• Ludność według faktycznego miejsca zamieszkania w 2015 r., Bank Danych Lokalnych, GUS, Warszawa, www.stat.gov.pl (dostęp: 09.02.2017).
• Maik W., 1997, Podstawy geografii miast, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń.
• McKenzie R.D., 1933, The Metropolitan Community, McGraw-Hill, New York.
• Michalski T., 2014, Problemy w opracowaniu wskaźników dla monitoringu przestrzennego sytuacji społecznej w Polsce, „Biuletyn KPZK PAN”, 255: 80–94.
• Muller P.O., 1997, The suburban transformation of the globalizing American city, „Annals AAPSS”, 551: 44–58.
• Mumford L., 1989, The City in History, MJF Books, New York.
• Mydel R., 2006, Od urbanizacji do reurbanizacji. Zmodyfikowany model falowego rozwoju obszarów metropolitalnych, [w:] B. Górz (red.), Urbanizacja i społeczeństwo, Instytut Geografii, Akademia Pedagogiczna w Krakowie, Kraków: 55–66.
• Obrębalski M., 2016, Problemy delimitacji Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego – studium przypadku Jeleniej Góry, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 432: 138–154.
• Parysek J.J., 2014, Dobowa aktywność mieszkańców Poznania, „Studia Miejskie”, 12: 9–34.
• Parysek J.J., Mierzejewska L., 2016, Spatial structure of a city and the mobility of its residents: functional and planning aspects, „Bulletin of Geography. Socio-Economic Series”, 34: 91–102.
• Potocki J., Babczuk A., 2017, Wybrane aspekty marginalizacji dawnych miast wojewódzkich, http://docplayer.pl/16695259-Wybrane-aspekty-marginalizacji-dawnych-miast-wojewodzkich.html (dostęp: 12.02.2017).
• Potrykowska A., 1989, Funkcjonalne regiony miejskie w krajowym systemie osadniczym, „Prace Geograficzne”, 152: 55–75.
• Przybylska L., Michalski T., Wendt J.A., Dutkowski M., Sypion-Dutkowska N., Tarkowski M., Pacuk M., Połom M., 2016, Gdynia w Unii Europejskiej. Spójność społeczna i terytorialna, Uniwersytet Gdański, Wydawnictwo Bernardinum, Gdańsk–Pelplin.
• Raport wprowadzający na potrzeby przeglądu OECD krajowej polityki miejskiej w Polsce: część 1, 2010, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
• Słodczyk J., 2001, Przestrzeń miasta i jej przeobrażenia, Uniwersytet Opolski, Opole.
• Smailes A.E., 1975, The Definition and Measurement of Urbanization, [w:] R. Jones (red.), Esseys on World Urbanization, George Philip and Son Limited, London: 1–19.
• Smart M.W., 1974, Labour market areas: Uses and definition, „Progress in Planning”, 2: 238–353.
• Sokołowski D., 2011, Centralność większych miast Polski. Rola czynnika administracyjnego i globalizacji, Rozprawy Naukowe IGiRR Uniwersytetu Wrocławskiego, 20: 11–23.
• Sporck J., Van der Haegen H., Pattyn M., 1985, L’organisation spatial de L’espace urbain, „Biulletin Trimestriel du Crédit Communal de Belgique”, 39.
• Springer F., 2016, Miasto Archipelag: Polska mniejszych miast, Karakter, Kraków.
• Staszewska S., 2013, Urbanizacja przestrzenna strefy podmiejskiej polskiego miasta, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Staszewska S., 2016, Kryteria i problemy delimitacji obszarów wiejskich strefy podmiejskiej, „Studia KPZK PAN”, 167: 45–59.
• Suliborski A., 1985, Delimitacja strefy podmiejskiej Łodzi. Analiza pojęć i założeń metodologicznych, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica”, 5: 213–229.
• Szymańska D., 2007, Urbanizacja na świecie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Szymańska W., 2015, The role of the administrative functions in the development of the city in Poland (by example of degraded towns), [w:] W. Szymańska (red.), Regional Development and Public Administration in the Context of General Tendencies of XXI century, Publishing House ADNDU, Słupsk–Kharkiv: 5–18.
• Śleszyński P., 2012, Struktura przestrzenna dojazdów pracowniczych w Polsce w 2006 r., [w:] P. Rosik, R. Wiśniewski (red.), Dostępność i mobilność w przestrzeni, IGiPZ PAN, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa: 23–33.
• Śleszyński P., 2013a, Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw, „Przegląd Geograficzny”, 85 (2): 173–197.
• Śleszyński P., 2013b, Warszawa jako ośrodek dojazdów pracowniczych, „Studia Regionalne i Lokalne”, 1 (15): 5–25.
• Tarkowski M., 2005, Dzienny system miejski jako metropolitalny obszar statystyczny – propozycja delimitacji, „Biuletyn KPZK PAN”, 221: 95–104.
• Walkiewicz D., 2006, Przemiany struktury funkcjonalnej miast wojewódzkich w latach 1975–1995, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Węcławowicz G., Bański J., Degórski M., Komornicki T., Korcelli P., Śleszyński P., 2006, Spatial organization of Poland at the beginning of the 21st century, Polish Academy of Sciences, Stanisław Leszczycki Institute of Geography and Spatial Organization, Monographies, 6.
• Wilk W., 2004, The effect of changes in administrative division on the economic position of the largest cities in Poland, „Miscelanea Geographica – Regional Studies on Development”, 11: 241–247.
• Wiśniewski R., 2012, Codzienne dojazdy do pracy – metodyczne aspekty badania wielkości i struktury dojazdów na przykładzie Białegostoku, „Studia Regionalne i Lokalne”, 3: 50–64.
• Woźniak M., 2012, Zróżnicowanie standardu zabudowy w warszawskiej strefie podmiejskiej, [w:] J.W. Kwiatkowski (red.), Obraz współczesnej metropolii a metropolie przeszłości – między przełomem a kontynuacją, Wydawnictwo UW, Warszawa: 120–131.
• Wyniki badań bieżących, dział III: Migracje ludności, tab. 2g: Migracje wewnętrzne ludności na pobyt stały według gmin poprzedniego i obecnego miejsca zamieszkania, Baza Demografia, 2017, http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/Tables.aspx (dostęp: 09.02.2017).
• Yadav C.S. (red.), 2007, Perspectives in Urban Geography, volume 9: Rural – Urban Fringe, „Concept’s International Series in Geography”, 3 (9).
• Zborowski A., 2005, Przemiany struktury społeczno-przestrzennej regionu miejskiego w okresie realnego socjalizmu w transformacji ustrojowej (na przykładzie Krakowa), Wydawnictwo IGiGP UJ, Kraków.

Identifiers

DOI

10.18778/1733-3180.23.01