Wskaźnikowa ocena wartości estetycznej krajobrazu miejskiego na przykładzie centrum Wieliczki

• Authors: Krzysztof A. Kowalczyk

Title variants

EN

Indicative assessment of the aesthetic value of the urban landscape on the example of the Wieliczka Center

Abstracts

EN

Aesthetic landscape assessments are difficult studies, mostly based on subjective methods and hybrid research tools. The need for aesthetic landscape research derives from the care and concern not only for spatial order, but also for the quality of life and the of living, work and leisure environment. The landscape discussed in the article will be considered aesthetically in physiognomic terms as an perceived visual landscape. The first problem in the aesthetic assessments of landscape is the choice of the appropriate spatial unit that can reflect the real features of that landscape. It is postulated to use of landscape and urban enclosures designated according to the viewing and urban planning criteria as the basic units for the perception of the urban landscape. In the next part there will be a two-stage analysis of landscape and urban enclosures in terms of value and visual attractiveness. The fist stage is the identification and assessment of urban aesthetic landscapes – this indicator is used to assess the value of aesthetic urban landscape. The recommended groups of indicators include such landscape features as: colour and lighting, cleanliness and order, accessibility, functionality of enclosures  resources, quality and technical condition, composition and arrangement, enclosures morphology and construction, decorativeness and urban furniture, proportionality of enclosures elements, spatiality (spaciousness), representativeness of the enclosures, diversity of enclosures resources, identity and symbolism, visibility as well as the compactness and coherence of enclosures walls. The second step is to specify the positive and negative landscape and aesthetic patterns in order to develop guidelines for the protection or improvement of the landscape with the highest and lowest values. In these studies, a view-composition analysis should be used based on the research methods and tools already available from the literature. The result of the research is a graphic design in the form of a choropleth map showing urban aesthetic landscapes and a series of guidelines for shaping and protecting the aesthetics of the landscape. The case study was based on the center of the town of Wieliczka, as it has the features typical of inner-city areas of small and medium-sized town in Poland. In the structure of the examined town center, 42 landscape and urban enclosures were determined based on the viewing and urban planning criteria. Among the best rated indicators there are those related to cleanliness and order, proportionality of enclosures elements, spatiality and accessibility, which are very often ascribed in geographical research (and not only) to the concept of spatial order. The enclosures with the highest rating are located in the central and northern part of the center of Wieliczka, covering the historic urban complex and a sequence of enclosures along the most important communication artery in the town. The lowest aesthetic rating was given to the enclosures located on the outskirts of the center. They are characterized by the dominance of the communication function (parking lots) with no or a cut line of buildings with a fairly free arrangement. In the article, the composition and viewing analysis was carried out for one of the highest-rated enclosure – Skulimowski Square. This enclosure creates an exceptionally harmonious landscape with a share of disharmonious objects not exceeding 1% of the enclosure view. The research emphasized the special function of tall greenery as a form binding the enclosure composition and building walls and “sealing” gaps in the coherence of the building line. The method is a proposal and a voice in the discussion on the identification of aesthetic landscapes in urban space, fitting into research on the landscape of the city in the physiognomic and aesthetic trend in geography (especially socio-economic geography and spatial management).

PL

Oceny estetyczne krajobrazu są badaniami trudnymi, opartymi przeważnie na subiektywnych metodach i hybrydowych narzędziach badawczych. Potrzeba badań estetycznych krajobrazu wyrasta z dbałości i troski nie tylko o ład przestrzenny, ale także o jakość życia oraz środowiska zamieszkania, pracy i wypoczynku. Omawiany w artykule krajobraz rozpatrywany będzie w ujęciu estetycznym w kategoriach fizjonomicznych jako percypowany krajobraz wizualny. Pierwszym problem w ocenach estetycznych krajobrazu jest wybór właściwej jednostki przestrzennej mogącej oddać rzeczywiste cechy krajobrazu. W artykule postuluje się wykorzystanie jako podstawowych jednostek dla percepcji krajobrazu miejskiego wnętrz krajobrazowo-urbanistycznych wyznaczonych według kryteriów widokowego i urbanistycznego. W kolejnej części przeprowadzona zostanie dwuetapowa analiza wnętrz krajobrazowo-urbanistycznych pod względem wartości i atrakcyjności wizualnej. Pierwszym etapem jest identyfikacja i ocena miejskich krajobrazów estetycznych – temu służyć ma wskaźnikowa ocena wartości estetycznej krajobrazu miejskiego. Wśród zalecanych grup wskaźników znalazły się takie cechy krajobrazu jak: barwność i oświetlenie, czystość i porządek, dostępność wnętrza, funkcjonalność zasobów wnętrza, jakość i stan techniczny wnętrza, kompozycja i rozplanowanie, morfologia i budowa wnętrza, ozdobność i umeblowanie, proporcjonalność elementów wnętrza, przestrzenność (przestronność) wnętrza, reprezentatywność wnętrza, różnorodność zasobów wnętrza, tożsamość i symboliczność, widoczność oraz zwartość i spoistość ścian wnętrza. Drugim etapem jest wyszczególnienie negatywnych i pozytywnych wzorców krajobrazowo-estetycznych dla wypracowania wytycznych w celu ochrony lub poprawy krajobrazu o najwyższych i najniższych ocenach. W badaniach tych należy zastosować analizę widokowo-kompozycyjną (przy wykorzystaniu fotografii widoku lub panoramy) w oparciu o dostępne już metody i narzędzia badawcze pochodzące z literatury. Wynikiem badań jest opracowanie graficzne w postaci kartogramu pokazującego miejskie krajobrazy estetyczne oraz serii wytycznych odnośnie kształtowania i ochrony estetyki krajobrazu. Studium przypadku oparto na centrum miasta Wieliczki, gdyż posiada cechy typowe dla obszarów śródmiejskich miast małych i średnich w Polsce. W strukturze badanego centrum miasta w oparciu o kryteria widokowe i urbanistyczne wyznaczono 42 wnętrza krajobrazowo-urbanistyczne. W badaniach najwyższe oceny wartości estetycznej uzyskały wnętrza placowe, następnie parkowe, na końcu uliczne. Wśród wskaźników najlepiej ocenianych znalazły się te związane z „czystością i porządkiem”, „proporcjonalnością elementów wnętrza”, „przestrzennością wnętrza” i „dostępnością”, które bardzo często przypisywane są w badaniach geograficznych (i nie tylko) pojęciu „ładu przestrzennego”. Wnętrza z najwyższą oceną zlokalizowane są w centralnej i północnej części centrum Wieliczki obejmując swym zasięgiem historyczny zespół urbanistyczny i ciąg wnętrz wzdłuż ważniejszej arterii komunikacyjnej w mieście. Najniższą ocenę estetyczną uzyskały wnętrza zlokalizowane na obrzeżach centrum. Cechują się one dominacją funkcji komunikacyjnej (parkingi) z brakiem lub pociętą linią zabudowy o dość swobodnym rozplanowaniu. W artykule analizę kompozycyjno-widokową przeprowadzono dla jednego z wnętrz o najwyższej ocenie – plac Skulimowskiego. Wnętrze tego placu miejskiego tworzy wyjątkowo harmonijny krajobraz z nieprzekraczającym 1% widoku wnętrza udziałem obiektów dysharmonijnych. W badaniach uwydatniła się szczególna funkcja zieleni wysokiej jako formy wiążącej kompozycję wnętrz oraz budującej ściany i „plombującej” luki w spójności linii zabudowy. Metoda stanowi propozycję i głos w dyskusji na temat identyfikacji krajobrazów estetycznych w przestrzeni miejskiej wpisując się w kierunek krajobrazowy badań nad miastem w nurcie fizjonomiczno-estetycznym na gruncie geografii (szczególnie geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej).

Keywords

PL

estetyka krajobrazu; fizjonomia krajobrazu; wnętrze krajobrazowo-urbanistyczne; ocena wartości estetycznej krajobrazu; Wieliczka

EN

landscape aesthetics; landscape physiognomy; landscape-urban enclosure; assessment of the aesthetic value of the landscape; Wieliczka

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Space – Society – Economy
• Year: 2021
• Issue: 32
• Pages: 7-37

Dates

published

2021

Contributors

author

Krzysztof A. Kowalczyk

• Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Szkoła Doktorska, ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków

• https://orcid.org/0000000250840935

References

• Bernat S., 2019, Landscape and health in sustainable development, „Problemy Ekorozwoju – Problems of Sustainable Development”, 14(1): 87–96.
• Bezkowska G., 2005, Znaczenie estetyki krajobrazu w określaniu walorów turystycznych, „Turystyka i Hotelarstwo”, 8: 43–60.
• Błaszczyk M., Kosmala M., 2008, Społeczne znaczenie zieleni ulicznej i jej wpływ na ocenę możliwości użytkowania przestrzeni, „Nauka Przyroda Technologie”, t. 2, z. 4, art. 29.
• Bocheńska A., Gierko A., 2015, Ekologiczne trendy w przestrzeni miejskiej, [w:] Malikowski M., Palak M., Halik J. (red.), Zmiany w przestrzeni współczesnych miast, Uniwersytet Rzeszowski: 25–34.
• Bogdanowski J., 1976, Kompozycja i planowanie w architekturze krajobrazu, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Bogdanowski J., 1994, Metoda jednostek i wnętrz architektoniczno-krajobrazowych (JARK – WAK) w studiach i projektowaniu, Politechnika Krakowska, Kraków.
• Bourassa S.C., 1991, The aesthetics of landscape, Belhaven Press, London–New York.
• Böhm A., 2004, „Wnętrze” w kompozycji krajobrazu. Wybrane elementy genezy analizy porównawczej i zastosowań pojęcia, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, wyd. 2, Kraków.
• Bródka S., Macias A., 2017, Ocena jakości krajobrazu na obszarze miasta Poznania, „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna”, 38: 171–180, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań.
• Chmielewski J.M., 2010, Teoria urbanistyki w projektowaniu i planowaniu miast, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
• Chmielewski J.M., 2016, Teoria i praktyka planowania przestrzennego. Urbanistyka Europy, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
• Chmielewski Sz., Chmielewski T.J., Kułak A., 2018, Presja wizualna jako problem audytu krajobrazowego, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Lublin.
• Chmielewski T.J., 2012, Systemy krajobrazowe. Struktura – Funkcje – Planowanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Chmielewski T.J., Kulak, A., 2016, Ekotony w krajobrazie i krajobraz ekotonów: nowe wyzwania dla uznanej koncepcji, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG”, 31: 25–42.
• Chmielewski T.J., Chmielewski Sz., Kułak A., 2019, Percepcja i projekcja krajobrazu: teorie, zastosowania, oczekiwania, „Przegląd Geograficzny”, 91(3): 365–384.
• Chmielewski T.J., Śleszyński P., Chmielewski Sz., Kułak A., 2018, Ekologiczne i fizjonomiczne koszty bezładu przestrzennego, Vol. 264, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
• Czarnecki W., 1964, Planowanie miast i osiedli, T. VI, Region miasta, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Poznań.
• Czubaszek R., Wysocka-Czubaszek A., Brzózko A., 2016, Waloryzacja krajobrazu gminy wiejskiej Wysokie Mazowieckie, [w:] Balon J., Kistowski M., Krąż P., Mocior E., Rechciński M. (red.), Teoretyczne i praktyczne aspekty badań ekologiczno-krajobrazowych, „Problemy Ekologii Krajobrazu”, XLI: 81–93, Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Daniel T.C., Boster R.S., 1976, Measuring landscape esthetics: the scenic beauty estimation method, Department of Agriculture, Forest Service, Rocky Mountain Forest and Range Experiment Station, Vol. 167.
• Dudek T., 2012, Ocena walorów krajobrazowych okolic Rzeszowa, „Acta Scientiarum Polonorum, Administratio Locorum”, 11(1): 65–71.
• Europejska Konwencja Krajobrazowa sporządzona we Florencji dnia 20 października 2000 r., 2000, Dz.U. z 2006 r., nr 14, poz. 98.
• Gaczoł A., 1992, Z dziejów konserwacji zabytków na terenie Wieliczki, „Ochrona Zabytków”, 45/4(179): 341–353.
• Gminny Program Rewitalizacji Miasta Wieliczka na lata 2016–2023, https://bip.malopolska.pl/umigwieliczka,m,292263,gpr-gminny-program-rewitalizacji.html (dostęp: 4.01.2021).
• Han Y., 2020, Public aesthetic preference for different styles of traditional cultural elements, „Revista Argentina de Clínica Psicológica”, 29(1): 1150–1155.
• Jakiel M., 2015, Ocena atrakcyjność wizualnej krajobrazu dolinek krakowskich – możliwości zastosowania w planowaniu przestrzennym, [w:] Liro J., Liro M., Krąż P. (red.), Współczesne problemy i kierunki badawcze w geografii, 3: 91–107, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Janeczko E., 2008, Możliwości kształtowania krajobrazu leśnego w kontekście potrzeb i oczekiwań społeczeństwa, „Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej”, R. 10, 3(19): 130–138.
• Kaczmarski Z., 2014, Waloryzacja dendrologiczna i estetyczna parku wiejskiego w Gardzienicach (woj. lubelskie), „Acta Scientiarum Polonorum Administratio Locorum”, 13(4): 47–55.
• Kaplan R., Kaplan S., 1989, The experience of nature. A psychological perspective, Cambridge University Press, Cambridge–New York–Port Chester–Melbourne–Sydney.
• Keshtkaran R., Habibi A., Sharif H., 2017, Aesthetic preferences for visual quality of urban landscape in Derak High-Rise Buildings (Shiraz), „Journal of Sustainable Development”, 10(5): 94–106.
• Kistowski M., 2007, Metoda delimitacji i oceny wartości wizualno-estetycznej jednostek krajobrazowych i jej zastosowanie dla obszaru województwa pomorskiego, [w:] Ostaszewska K., Szumacher I., Kulczyk S., Malinowska E. (red.), Znaczenie badań krajobrazowych dla zrównoważonego rozwoju, Profesorowi Andrzejowi Richlingowi w 70. rocznicę urodzin i 45-lecie pracy naukowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 677–696.
• Kowal M., 2014, Walory estetyczne drogi ekspresowej S17, „Budownictwo i Architektura”, 13(1): 267–276.
• Kowalewski A., Markowski T., Śleszyński P. (red.), 2018, Studia nad Chaosem przestrzennym, Studia KPZK PAN, t. 182, Warszawa.
• Kożuchowski K., 2005, Walory przyrodnicze w turystyce i rekreacji, Wydawnictwo Kurpisz SA, Poznań: 27–50.
• Lothian A., 1999, Landscape and philosphy of aestetics: is landscape uality inherent in the landscape or in the eye of the beholder?, „Landscape and Urban Planning”, 44: 177–198.
• Michalik-Śnieżek M., Chmielewski T.J., 2012, Analiza porównawcza kompozycji panoram widokowych Płaskowyżu Nałęczowskiego i Roztocza Zachodniego, „Problemy Ekologii Krajobrazu”, XXXIII: 253–266.
• Mirowska N., Krysiak S., 2015, Atrakcyjność wizualna krajobrazu doliny Mrogi i jej sąsiedztwa w gminie Dmosin, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica”, 14: 25–35.
• Myczkowski Z., Böhm A., Łuczyńska-Bruzda M., Środulska-Wielgus J., Wielgus K., Forczek-Brataniec U., Stokłosa K., Skrzynska A., 2005, Zasady tworzenia Parku Kulturowego, zarządzania nim oraz sporządzania planu jego ochrony. Materiały instruktażowe dla gminnych samorządów terytorialnych, autorów planów ochrony, wojewódzkich i samorządowych konserwatorów zabytków, Instytut Architektury Krajobrazu Politechniki Krakowskiej, Kraków.
• Myga-Piątek U., 2007, Kryteria i metody oceny krajobrazu kulturowego w procesie planowania przestrzennego na tle obowiązujących procedur prawnych, [w:] Kistowski M., Korwel-Lejkowska B. (red.), Waloryzacja środowiska przyrodniczego w planowaniu przestrzennym, Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu, Gdańsk–Warszawa: 101–110.
• Myga-Piątek U., 2012, Krajobrazy kulturowe. Aspekty ewolucyjne i typologiczne, Uniwersytet Śląski, Katowice.
• Nia H.A., Atun R.A., 2016, Aesthetic design thinking model for urban environments. A survey based on a review of the literature, „Urban Design International”, 21(3): 195–212.
• Niewiadomski A., 2013, Struktura i znaczenie terenów zieleni w Łodzi na tle dużych ośrodków miejskich w Polsce, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica”, 12: 33–47.
• Nowakowski M., 1990, Centrum miasta. Teoria, projekty, realizacje, Arkady, Warszawa.
• Osikowska W., Przetacznik J., 2007, Problemy percepcji i oceny estetycznej krajobrazu Krakowa, „Roczniki Geomatyki”, 5(8): 79–88, Polskie Towarzystwo Informacji Przestrzennej.
• Osikowska W., Przetacznik J., 2008, Percepcja i ocena estetyczna krajobrazu Krakowa, „Czasopismo Techniczne”, seria: Architektura, R. 105, 1-A: 147–170, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki, Kraków.
• Polska A., 2011, Oceny estetyczne krajobrazu, [w:] Niematerialne wartości krajobrazów kulturowych, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego”, 15: 185–192, Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego.
• Program rewitalizacji dla miasta Wieliczka na lata 2007-2015, 2014, https://bip.malopolska.pl/umigwieliczka,a,840442,program-rewitalizacji-na-lata-2007–2015.html (dostęp: 4.01.2021).
• Pstrocka-Rak M., Rak G., 2010, Ocena atrakcyjności krajobrazowej punktu widokowego na przykładzie Kotliny Wałbrzyskiej, „Problemy Ekologii Krajobrazu”, XXVI: 345–362.
• Pukowiec K., Kurda W., 2013, Ocena estetyczna krajobrazu kulturowego obszaru ziemi wodzisławsko‐karwińskiej na potrzeby turystyki, [w:] Krajobraz a człowiek w czasie i przestrzeni, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego”, 20: 114–129, Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego, Sosnowiec.
• Renda J., Mackoś-Iwaszko E., 2014, Percepcja wzrokowa krajobrazu miasta w aspekcie sezonowej zmienności barw dendroflory, „Acta Scientiarum Polonorum Administratio Locorum”, 13(1): 5–15.
• Renda J., Trzaskowska E., 2015, Owoce roślin drzewiastych jako element podnoszący estetykę środowiska Lublina w okresie zimowym, „Nauka Przyroda Technologie”, t. 9, z.3, art. 35.
• Rezafar A., Turk S.S, 2018, Urban design factors involved in the aesthetic assessment of newly built environments and their incorporation into legislation. The case of Istanbul, „Urbani izziv”, 29(2): 83–95.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 stycznia 2019 r. w sprawie sporządzania audytów krajobrazowych, Dz.U. z 2019 r., poz. 394.
• Runge A., 2012, Metodologiczne problemy badania miast średnich w Polsce, „Prace Geograficzne”, 129: 83–101.
• Runge A., Kwiatek-Sołtys A., 2011, Małe i średnie miasta Polski na osi kontinuum osadniczego, [w:] Soja M., Zborowski A. (red.), Człowiek w przestrzeni zurbanizowanej, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków: 151–162.
• Rylke J., Gąsowska M., 2009, Wartość krajobrazu wiejskiego i przemysłowego dla rozwoju rekreacji na przykładzie wsi warmińskich i Kanału Elbląskiego, „Nauka Przyroda Technologie”, 3(1): 1–10, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
• Saternus P., 2013, Leksykon urbanistyki i planowania przestrzennego, BEL Studio, Warszawa.
• Senetra A., 2017, Zmiany przestrzenno-czasowe wartości estetycznych krajobrazów obszarów pojeziernych na potrzeby ich audytu i ochrony na przykładzie gminy Pozezdrze, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego”, 36: 63–77, Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego.
• Serafin P., 2014, Waloryzacja przestrzeni publicznych miasta. Studium przypadku Wieliczki, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie”, 936(12): 95–111.
• Skalski J., 2007, Sztuka patrzenia jako analiza percepcyjna krajobrazu, „Czasopismo Techniczne”, seria: Architektura, z. 5-A.: 241–242, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki, Kraków.
• Słownik Języka Polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/sjp/wnetrze;2537042.html (dostęp: 4.01.2021).
• Sutkowska E., 2006, Współczesny kształt i znaczenie zieleni miejskiej jako zielonej przestrzeni publicznej w strukturze miasta – przestrzeń dla kreacji, „Teka Komisji Architektury i Urbanistyki, Studia Krajobrazowe”, 2: 184–192.
• Szolginia W., 1981, Estetyka miasta, Arkady, Warszawa.
• Śleszyński P., 1999, Nowa metoda oceny atrakcyjności wizualnej krajobrazu, „Problemy Ekologii Krajobrazu”, 5: 37–55, Poznań.
• Śleszyński P., 2000, Ocena atrakcyjności wizualnej krajobrazu okolic Pińczowa, „Prace i Studia Geograficzne”, 27: 198–233, Warszawa.
• Śleszyński P., 2001, Percepcja atrakcyjności wizualnej krajobrazu okolic Pińczowa, „Przegląd Geograficzny”, 73(3): 369–385.
• Śleszyński P., 2015, Błędy polskiej polityki przestrzennej i krajobrazowej oraz propozycje ich naprawy, „Problemy Ekologii Krajobrazu”, XL: 27–44.
• Śleszyński P., Chmielewski T.J., Chmielewski Sz., Kułak A., 2018, Estetyczne koszty chaosu przestrzennego, „Studia KPZK”: 356–403.
• Tudor Ch., 2014, An Approach to Landscape Character Assessment, Natural England, https://www.omegawestdocuments.com/media/documents/43/landscape-character-assessment.pdf (dostęp: 25.08.2021).
• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U. z 2003 r., nr 80, poz. 717 z późn. zm.
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu, Dz.U. z 2015 r., poz. 774.
• Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, Dz.U. z 2015 r., poz. 1777.
• Wejchert K., 1984, Elementy kompozycji urbanistycznej, Arkady, Warszawa.
• Wojciechowski K.H., 1986, Problemy percepcji i oceny estetycznej krajobrazu, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Wojciechowski K.H., 2007, Układy wymiarów jakości wizualnej krajobrazu, „Czasopismo Techniczne”, seria: Architektura, 104: 181–183.
• Wycichowska B., 2008, Specyfika krajobrazu wizualnego i jego klasyfikacja. Klasyfikacja krajobrazu. Teoria i praktyka, „Problemy Ekologii Krajobrazu”, 20: 257–263.
• Zając M., Bałaga K., Janicki G., 2014, Waloryzacja krajobrazu podmiejskiej wsi (okolice Lublina) dla potrzeb gospodarki przestrzennej, [w:] Richling A., Zbucki Ł. (red.), Wybrane zagadnienia z problematyki gospodarowania przestrzenią, „Problemy Ekologii Krajobrazu”, XXXVII: 77–86, Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu, Państwowa Wyższa Szkoła im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej.
• Zarządzenie nr 123/2009 Burmistrza Miasta i Gminy Wieliczka z dnia 2 września 2009 r. w sprawie zasad użytkowania i ochrony przestrzeni publicznej zabytkowych obszarów Wieliczki.
• Zawadzka A.Z., 2017, Ład nasz przestrzenny, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Wolters Kulwer, Gdańsk–Warszawa.

Identifiers

DOI

10.18778/1733-3180.32.01

Biblioteka Nauki

2109550