Podłączeni pod społeczeństwo mody: udomawianie telewizora a kształtowanie się mody w Polsce Ludowej. Analiza materiałów z badań nad stylami życia Andrzeja Sicińskiego (1978-82)

• Authors: Joanna Zalewska

Title variants

Podłączeni pod społeczeństwo mody: udomawianie telewizora a kształtowanie się mody w Polsce Ludowej. Analiza materiałów z badań nad stylami życia Andrzeja Sicińskiego (1978-82)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, w jaki sposób udomowianie telewizora oddziaływało na kształtowanie się mody jako regulatora praktyk społecznych w okresie późnego PRL-u. Pozwoli to zrozumieć, jaka była rola telewizora i oglądania telewizji w procesie powstawania społeczeństwa konsumpcyjnego, w którym moda odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu ludzkich zachowań. Analizie poddano materiały zebrane w badaniach nad stylami życia pod kierunkiem Andrzeja Sicińskiego w latach 1978−1982 w czterech miastach. Telewizor jako przedmiot wpływał na przekształcanie układu przestrzeni mieszkania zgodnie z aktualnie lansowanymi wzorami. Telewizor „sprawiał”, że dom stawał się podporządkowany praktyce oglądania telewizji, stojąc w centralnym punkcie głównego pokoju, otoczony przez meble służące siedzeniu i oglądaniu. Dominacja telewizora oraz oglądania telewizji jako najważniejszej praktyki podejmowanej w domu wywoływała opór obyczaju – wyrażony przede wszystkim w nawykach kobiet, które nie mogły oglądać bezczynnie. Modzie jako regulatorowi codziennych praktyk stawiała opór również gospodarka niedoboru. Telewizor jako medium umożliwiał podłączenie pod społeczeństwo mody i odbiór przekazywanych przez telewizję wzorów zachowań. Ciągłe podłączenie, gdy telewizor działał nieoglądany, stanowiło stałe źródło nieświadomego przejmowania wzorów. Treści odbierane świadomie były dyskutowane i negocjowane w ramach grupy pierwotnej.

EN

The aim of the article is to answer the question how domestication of television set has influenced the emergence of fashion regulating social practices in People’s Poland. The qualitative secondary data on ways of life have been analysed. The materials were gathered by Andrzej Siciński and his team in the years 1978-82 in four cities. It occurs that television set was the channel through which the patterns of fashion were transmitted. The families were wired to the fashion society, because the television set was on constantly nevertheless it was watched or not. The TV was watched by communities not by individuals: if the content was watched with awareness, it was discussed and negotiated within families and friends. Due to the domestication of the television set, watching TV has become the dominant social practice in the home. This domination was resisted by customary norm according to which the home is the place of the housework and the habits of women.

Keywords

PL

moda; udomowienie technologii; telewizor; praktyki społeczne; analiza jakościowych danych zastanych; moda; udomowienie technologii; telewizor; praktyki społeczne; analiza jakościowych danych zastanych

EN

fashion; domestication of technology; television set; social practices; analysis of qualitative secondary data

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2018
• Volume: 14
• Issue: 4
• Pages: 190-218

Dates

published

2019-05-09

Contributors

author

Joanna Zalewska

• Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Instytut Filozofii i Socjologii WSNS, ul. Szczęśliwicka 40, 02-353 Warszawa

• https://orcid.org/0000-0002-2605-669X

References

• Anderson Benedict (1997) Wspólnoty wyobrażone: rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu. Przełożył Stefan Amsterdamski. Kraków: Znak.
• Ang Ien (1985) Watching Dallas. Soap Opera and the Melodramatic Imagination. London: Methuen.
• Appadurai Arjun (2005) Nowoczesność bez granic. Przełożył Zbigniew Pucek. Kraków: Universitas.
• Barney Darin (2000) Prometheus Wired: The Hope for Democracy in the Age of Network Technology. Chicago: University of Chicago Press.
• Bauman Zygmunt, Halawa Mateusz, Wróbel Paulina (2008) Bauman o popkulturze: Wypisy. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Bishop Libby (2014) Re-using Qualitative Data: A Little Evidence, On-going Issues and Modest Reflections. „Studia Socjologiczne”, vol. 3(214), s. 167−176.
• Campbell Colin (1987) The Romantic Ethic and the Spirit of Modern Consumerism. Oxford: Blackwell Publishers.
• Crowley David, Reid Susan E. (2010) Pleasures in Socialism: Leisure and Luxury in the Eastern Bloc. Evanston: Northwestern University Press.
• Dant Tim (2007) The Pragmatics of Material Interaction. „Journal of Consumer Culture”, vol. 8(1), s. 11−33.
• de Certeau Michel (1984) The Practice of Everyday Life. Berkeley: University of California Press.
• Dobrowolski Kazimierz (1958) Chłopska kultura tradycyjna. „Etnografia Polska”, vol. 1, s. 19−56.
• Dyczewski Leon (1982) Kontynuacja i zmiana w stylach życia polskiego społeczeństwa. „Roczniki Nauk Społecznych”, vol. 10, s. 231−246.
• Gauntlett David, Hill Annette (1999). TV Living: Television, Culture and Everyday Life. London, Nowy Jork: Routledge.
• Gdula Maciej (2014) 4 czerwca 1989. Jak naród nie obalił komuny. „Krytyka Polityczna”, 4 czerwca 2014 [dostęp 6 sierpnia 2018 r.]. Dostępny w Internecie: http://krytykapolityczna.pl/kultura/historia/4-czerwca-1989-jak-narod-nie-obalil-komuny/
• Geertz Clifford (2003) Opis gęsty – w stronę interpretatywnej teorii kultury [w:] Marian Kempny, Ewa Nowicka, red., Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Przełożył Sławomir Sikora. Warszawa: PWN, s. 35−58.
• Gitelman Lisa (2006) Always Already New. Media, History, and the Data of Culture. Massachusetts and London: The MIT Press.
• Giza-Poleszczuk Anna (2002) Rodzina i system społeczny [w:] Mirosława Marody, red., Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo Scholar, s. 272−301.
• Halawa Mateusz (2006) Życie codzienne z telewizorem. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Hand Martin, Shove Elizabeth (2004) Orchestrating Concepts: Kitchen Dynamics and Regime Change in Good Housekeeping and Ideal Home, 1922-2002. „Home Cultures”, vol 1(3), s. 235−256.
• Hand Martin, Shove Elizabeth (2007) Condensing Practices: Ways of living with a freezer. “Journal of Consumer Culture”, vol. 7(1), s. 79−104.
• Haranne Markku, Siciński Andrzej (1987) Changes of Life Styles in Finland and Poland [w:] Jeja-Pekka Roos, Andrzej Siciński, eds., Ways of Life in Finland and Poland. Comparative Studies on Urban Populations. Aldershot: Avebury, s. 12−35.
• Jewdokimow Marcin (2008) Meblościanka i jej użytkowanie w polskich mieszkaniach [w:] Zbigniew Opacki, Dagmara Płaza-Opacka, red., Dom. Spotkanie przestrzeni prywatnej i publicznej na tle przemian cywilizacyjnych XIX i XX wieku. Zbiór studiów. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 285−300.
• Kaufmann Jean-Claude (2004) Ego. Socjologia jednostki. Przełożył Krzysztof Wakar. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Kaźmierska Kaja (2014) Autobiograficzny wywiad narracyjny – kwestie etyczne i metodologiczne w kontekście archiwizacji narracji. „Studia Socjologiczne”, vol. 3(214), s. 221−238.
• Kochanowski Jerzy (2010) Tylnymi drzwiami. Czarny rynek w Polsce 1944-89. Warszawa: Neriton.
• Krzeczkowska Eugenia, Ploch-Dzikowiecka Ewa (1979) Mały rocznik statystyczny 1979. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
• Kurz Iwona (2008) Konsumpcja: “coca-cola to jest to!”, [w:] Małgorzata Szpakowska, red., Obyczaje polskie. Wiek XX w krótkich hasłach. Warszawa: W.A.B., s. 145−157.
• Lipovetsky Gilles (1987) L’Empire de l’éphémère: la mode et son destin dans les sociétés modernes. Paryż: Gallimard.
• Lisowska-Magdziarz Małgorzata (2008) Media powszednie. Środki komunikowania masowego i szerokie paradygmaty medialne w życiu codziennym Polaków u progu XXI wieku. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Mateja-Jaworska Bogumiła (2013) Posttelewizja? Widzowie wobec przemian mediów. Niepublikowana praca doktorska. Poznań: UAM.
• Mazurek Małgorzata (2010) Społeczeństwo kolejki. O doświadczeniach niedoboru 1945–1989. Warszawa: TRIO.
• McKendrick Neil, Brewer John, Plumb John H. (1982) The Birth of a Consumer Society: The Commercialization of Eighteenth-Century England. Bloomington, IN: Indiana University Press.
• Morley David (1986) Family Television: Cultural Power and Domestic Leisure. London: Comedia.
• Morley David (1992) Television, Audiences and Cultural Studies. London, New York: Routledge.
• Morley David, Silverstone Roger (1990) Domestic communication – technologies and meanings. “Media, Culture and Society”, vol. 12, s. 31−55.
• Pleskot Patryk (2007) Wielki mały ekran. Telewizja a codzienność Polaków w latach sześćdziesiątych. Warszawa: TRIO.
• Pusnik Marusa, Starc Gregor (2008) An entertaining (r)evolution: the rise of television in socialist Slovenia. „Media, Culture & Society”, vol. 30/6, s. 777−793.
• Roos Jeja-Pekka, Siciński Andrzej, red., (1987) Ways of Life in Finland and Poland. Comparative Studies on Urban Populations. Aldershot: Avebury.
• Sahakian Marlyne, Wilhite Harold (2013) Making practice theory practicable: Towards more sustainable forms of consumption. „Journal of Consumer Culture”, vol. 14/1, s. 25−44.
• Schmidt Filip, Skowrońska Marta (2016) Wyposażenie gospodarstw domowych, mieszkań i budynków w instalacje techniczne oraz przedmioty codziennego użytku w XX I XXI wieku. Niepublikowany raport przygotowany w ramach grantu NCN „Rewolucja konsumpcyjna w Polsce”.
• Siciński Andrzej, Wyka Anna (1988) Badania „rozumiejące” stylu życia: narzędzia. Warszawa: IFiS PAN.
• Silverstone Roger (1994) Television and Everyday Life. London: Routledge.
• Szpakowska Małgorzata (2003) Chcieć i mieć. Samowiedza obyczajowa w Polsce czasu przemian. Warszawa: W.A.B.
• Szynkiewicz Sławoj (1976) Rodzina, [w]: Maria Biernacka, Bronisława Kopczyńska-Jaworska, Anna Kutrzeba-Pojnarowa i Wanda Paprocka, red., Etnografia Polska. Przemiany kultury ludowej, t. 1, Wrocław: Ossolineum, s. 477–501.
• Wasiak Patryk (2015a) Wyposażenie wnętrz gospodarstw Polaków i społeczeństwo konsumpcyjne od gospodarki planowej do wolnego rynku, [w:] Katarzyna Stańczak-Wiślicz, Patryk Wasiak, Agnieszka Węglińska, red., Transformacje społeczne w Polsce na tle Europy: Nowoczesność – media – kultura materialna. Polkowice: Wydawnictwo Uczelni Jana Wyżykowskiego, s. 37−60.
• Wasiak Patryk (2015b) Debating Consumer Durables, Luxury and Social Inequality in Poland during the System Transition. „Zeitschrift Für Ostmitteleuropa-Forschung”, vol. 64(4), s. 544−565.
• Wedel Janine (2007) Prywatna Polska. Warszawa: TRIO.
• Wiliams Raymond (1974) Television. Technology and Cultural Form. London: Routledge.
• Zalewska Joanna (2011) Nowe przedmioty a przemiany praktyk społecznych w doświadczeniu ludzi starych, [w:] Janusz Mucha, Łukasz Krzyżowski, red., Ku socjologii starości. Starzenie się w biegu życia jednostki, Kraków: Wydawnictwo AGH, s. 201−226.
• Zalewska Joanna, Cobel-Tokarska Marta, red., (2014) Od obyczaju do mody: przemiany życia codziennego. Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Zalewska Joanna (2015) Rewolucja konsumpcyjna i kształtowanie się podmiotu emocjonalnego w perspektywie Norberta Eliasa. „Kultura i Społeczeństwo”, vol. 1, s. 115−136.
• Zalewska Joanna (2017) Consumer Revolution in People’s Poland: Technologies in Everyday Life and the Negotiation between Custom and Fashion (1945-1980). „Journal of Consumer Culture”, vol. 17(2), s. 321−339.

Identifiers

DOI

10.18778/1733-8069.14.4.10