Wywiady biograficzne z osobami ze środowisk wykluczenia społecznego – refleksja nad wybranymi problemami metodologicznymi i etycznymi

• Authors: Agnieszka Golczyńska-Grondas

Title variants

Wywiady biograficzne z osobami ze środowisk wykluczenia społecznego – refleksja nad wybranymi problemami metodologicznymi i etycznymi

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł traktuje o problemach metodologicznych i etycznych, jakie naukowcy napotkać mogą w badaniach biograficznych realizowanych z udziałem osób ze zbiorowości zagrożonych marginalizacją. Autorka odnosi się w tekście do własnych doświadczeń związanych z realizacją projektów dotyczących przede wszystkim problematyki ubóstwa i wykluczenia społecznego, uznając, że otwarta dyskusja nad metodologią i etyką badań społecznych sprzyja zarówno doskonaleniu procedur, jak i komfortowi zarówno uczestników badań, jak i badaczy. W zakresie problemów metodologicznych w artykule uwzględniono kwestie: konstruowania próby badawczej, w tym przepisów dotyczących ochrony danych osobowych, roli gatekeepers i problemów z dostępnością narratorów, problemów wynikających z różnic strukturalnych między uczestnikami badań a badaczami, a także kompetencji interpersonalnych oraz metodologicznych badaczy. W drugiej części artykułu podjęto kwestie problemów etycznych: świadomej zgody, ingerencji w życie narratorów oraz oczekiwań aktorów indywidualnych i instytucjonalnych uczestniczących w badaniach. W zakończeniu autorka rozważa możliwość wprowadzenia superwizji dla osób prowadzących wywiady narracyjne i biograficzne.

EN

The paper treats methodological and ethical problems the scientists possibly face in biographical research with the participation of the persons from the collectivities endangered by marginalization. The author reflects in the text on her own experiences related to the projects on poverty and social exclusion, claiming that the open discussion on social research methodology and ethics contributes both to procedures development and to the sense of comfort of research participants and researchers. As for the methodological problems, the following issues are pondered: the sampling construction, including personal data protection, the role of the gatekeepers and troubles with narrators accessibility, problems resulting from structural inequalities between a researcher and a research participant, as well as researchers’ interpersonal skills and their methodological competences. The ethical problems such as informed consent, researchers’ intervention in narrators’ life and individual and institutional social actors’ expectations are discussed in the second part of the text. In the final remarks, the author considers the possibility of implementing of supervision for the researchers conducting narrative and biographical interviews.

Keywords

PL

metoda biograficzna; wywiad narracyjny; marginalizacja; wykluczenie społeczne; dylematy metodologiczne; dylematy etyczne; metoda biograficzna; wywiad narracyjny; marginalizacja; wykluczenie społeczne; dylematy metodologiczne; dylematy etyczne

EN

biographical method; narrative interview; marginalisation; social exclusion; methodological dilemmas; ethical dilemmas

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2019
• Volume: 15
• Issue: 2
• Pages: 178-201

Dates

published

2019-05-31

Contributors

author

Agnieszka Golczyńska-Grondas

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny UŁ, Katedra Socjologii Kultury, Instytut Socjologii, ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź

• https://orcid.org/0000-0003-3174-6529

References

• Amundson Norm (1995) A Centric Career Counselling Model [dostęp 6 kwietnia 2019 r.]. Dostępny w Internecie: https://www.counseling.org/resources/library/ERIC%20Digests/95-066.pdf.
• Babbie Earl (2006) Badania społeczne w praktyce. Przełożyli Witold Betkiewicz, Marta Bucholc, Przemysław Gadomski, Jacek Haman, Agnieszka Jasiewicz-Betkiewicz, Agnieszka Kloskowska-Dudzińska, Michał Kowalski, Maja Mozga. Warszawa: PWN.
• Bernstein Basil (1990) Odtwarzanie kultury. Przełożyli Zbigniew Bokszański i Andrzej Piotrowski. Warszawa: PIW.
• Björkenheim Johanna (2018) Towards biographical agency in health social work. Helsinki: University of Helsinki.
• Björkenheim Johanna, Karvinen-Niinikoski Synnove (2009) Biography, Narrative, and Rehabilitation. „European Studies on Inequalities and Social Cohesion” vol. 1/2, s. 13–127.
• Bunio-Mroczek Paulina (2016) Wczesne rodzicielstwo – zagrożenie czy szansa? Nastoletni rodzice z łódzkich enklaw biedy. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Carrol Michael (2007) One More Time: What is Supervision. „Psychotherapy in Australia”, vol. 13, no. 3, s. 34–40.
• Charmaz Kathy (2009) Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie danych jakościowych. Przełożyła Barbara Komorowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Chase Susan E. (2009) Wywiad narracyjny. Wielość perspektyw, podejść głosów [w:] Norman K. Denzin, Yvonna S. Lincoln, eds., Metody badań jakościowych, tom II. Przełożył Filip Schmidt. Warszawa: PWN, s. 15–56.
• Czarnecki Krzysztof (2015) Uwarunkowania nierówności horyzontalnych w dostępie do szkolnictwa wyższego w Polsce.„Nauka i Szkolnictwo Wyższe”, t. 1(45)/2015, s. 161–189.
• Davies Martin (1996) Socjologia pracy socjalnej. Przełożył Bogdan Siewierski. Warszawa: Interart.
• Domański Henryk (2010) Nowe ogniwa nierówności edukacyjnych w Polsce. „Studia Socjologiczne”, t. 1(196), s. 7–34.
• Dryll Elżbieta, Cierpka Anna, red. (2011) Psychologia narracyjna. Tożsamość, dialogowość, pogranicza. Warszawa: ENETEIA.
• Duneier Mitchell, Harvey Molotch (1999) Talking City Trouble: InteractionalVandalism, Social Inequality, and the “Urban Interaction Problem”. „American Journal of Sociology”, vol. 104, no. 5, s. 1263–1295.
• Glaser Barney, Strauss Anselm L. (2009) Odkrywanie teorii ugruntowanej. Przełożył Marek Gorzko. Kraków: NOMOS.
• Goffman Erving (2006) Charakterystyka instytucji totalnych [w:] A. Jasińska-Kania i in. (wybór i opracowanie) Współczesne teorie socjologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, t. 1, s. 316–335.
• Golczyńska-Grondas Agnieszka (1998) Postawy pracowników instytucji społecznych wobec klientów z enklaw [w:] Wielisława Warzywoda-Kruszyńska, red., Żyć i pracować w enklawach biedy. Łódź: Instytut Socjologii UŁ, s. 184–200.
• Golczyńska-Grondas Agnieszka (2004) Mężczyźni z enklaw biedy. Rekonstrukcja pełnionych rół społecznych. Łódź: Przedsiębiorstwo Specjalistyczne Absolwent.
• Golczyńska-Grondas Agnieszka (2014) „Wychowało nas państwo”. Rzecz o tożsamości dorosłych wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.
• Golczyńska-Grondas Agnieszka (2016) Chybotliwa łódź. Losy wychowanków placówek opiekuńczo wychowawczych. Analiza socjologiczna. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Golczyńska-Grondas Agnieszka, Marek Grondas (2013) Biographical research and treatment. Some remarks on therapeutic aspects of sociological biographical interviews [w:] Kaja Kaźmierska, red., Metoda biograficzna w naukach społecznych, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 9, s. 28–49.
• Harvey David L., Michael H. Reed (2008) The Culture of Poverty: An Ideological Analysis [w:] David S. Byrne, eds. Social Exclusion. Critical Concepts in Sociology, vol. 1 Social exclusion – the history and use of concept. Abington: Routledge, 106–140.
• Helling Ingeborg K. (1990) Metoda badań biograficznych [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa, Poznań: PWN, s. 13–37.
• Jankowski Andrzej (1995) Uczeń w teatrze życia szkolnego. Warszawa: WSiP.
• Kacprzak Andrzej (2011) Wizerunek mężczyzny w biografiach byłych więźniów [w:] Ewa Malinowska, red., Społeczne konteksty i dylematy realizacji ról płciowych, „Acta Universitatis Lodziensis: Folia Sociologica”, nr 39, s. 91–110.
• Kacprzak Andrzej (2018) Bariery i szanse (re)integracji społecznej byłych więźniów w ich biograficznym doświadczeniu. Niepublikowana praca doktorska. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
• Kaźmierska Kaja (2004) Ethical aspects of biographical interviewing and analysis [w:] Prue Chamberlayne, Joanna Bornat, Ursula Apitzsch, eds., Biographical Methods and Professional Practice. An international perspective. Bristol: The Policy Press University of Bristol, s. 181–192.
• Kaźmierska Kaja (2012) Biography and Memory. The Generational Experience of the Shoah Survivors. Boston: Academic Studies Press.
• Kaźmierska Kaja (2018) Doing Biographical Research – Ethical Concerns in Changing Social Context. „Polish Sociological Review”, vol. 3(203), s. 391–409.
• Kodeks etyczno-zawodowy psychologa [dostęp 15 kwietnia 2019 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.ptp.org.pl/warszawa/prawo/kodeks.htm.
• Kodeks etyki socjologa (2012) [dostęp 6 kwietnia 2019 r.]. Dostępny w Internecie: http://pts.org.pl/wp-content/uploads/2016/04/kodeks.pdf.
• Kodeks Narodowego Centrum Nauki dotyczący rzetelności badań naukowych i starania o fundusze na badania (2016) Załącznik do uchwały Rady NCN nr 20/2016 z dnia 3 marca 2016 [dostęp 27 października 2018 r.]. Dostępny w Internecie: https://www.ncn.gov.pl/userfiles/file/konkursy_ogloszone_2016-03-15/sonata11-zal6.pdf.
• Konecki Krzysztof (2000) Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa: PWN.
• Kotomska Maria (2010) Podstawy pedagogiki społecznej. Materiały szkoleniowe. Kielce: Wyższa Szkoła Handlowa im. Bolesława Markowskiego.
• Leder Andrzej (2014) Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Levitas Ruth (2005) Inclusive Society. Houndmills, New York: Palgrave Macmillan.
• Lewis Oscar (2008) ‘The Culture of Poverty’, La Vida [w:] David S. Byrne, ed., Social Exclusion. Critical Concepts in Sociology vol. I Social exclusion – the history and use of concept. Abingdon: Routledge, s. 95–105.
• Lister Ruth i in. (2000) Where are ‘the Poor’ in the Future of Poverty Research? [w:] Jonathan Bradshaw, Roy Sainsbury, eds., Researching Poverty. Aldershot: Ashgate, s. 284–304.
• Niedbalski Jakub (2016) Dylematy etyczne i problemy metodologiczne warsztatu badacza na przykładzie badań prowadzonych w środowisku osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz niepełnosprawnością fizyczną. „Studia Humanistyczne AGH”, t. 15/4, s. 37–53.
• Niedbalski Jakub (2017) Wymiary, konteksty i wzory karier. Proces stawania się sportowcem przez osoby z niepełnosprawnością fizyczną – analiza społecznych mechanizmów (re)konstruowania tożsamości. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Oltmann, Shannon M. (2016) Qualitative Interviews: A Methodological Discussion of the Interviewer and Respondent Contexts.
• „Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research, vol. 17(2), Art. 15 [dostęp 27 października 2018r.]. Dostępny w Internecie: http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs1602156.
• O’Neill Maggie (2018) Walking, well-being and community: racialized mothers building cultural citizenship using participatory arts and participatory action research. „Ethnic and Racial Studies”, vol. 41:1, s. 73–97.
• Rakowski Witold (2000) Sytuacja środowiska studenckiego. Pochodzenie społeczne i status materialny. Kancelaria Sejmu Biuro Studiów i Ekspertyz, ekspertyza wykonana na zlecenie Biura Studiów i Ekspertyz [dostęp 3 maja 2017 r.]. Dostępny w Internecie: http://biurose.sejm.gov.pl/teksty_pdf_00/e-208.pdf.
• Rosenthal Gabriele (2003) The Healing Effects of Storytelling: On the Conditions of Curative Storytelling in the Context of Research and Counseling. „Qualitative Inquiry”, vol. 6, s. 915–933.
• Rosenthal Gabriele (2018) Challenges of Biographical Research [w:] Markus S. Schulz, ed., Frontiers of Global Sociology. Research Perspectives for the 21st Century. Berlin, New York: ISA, s. 268–275.
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE.
• Schütze Fritz (2012) Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne [w:] Kaja Kaźmierska, red., Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS, s. 141–278.
• Silver Hilary (1994) Social exclusion and social solidarity. Three paradigms. „International Labour Review”, vol. 133, 1994/5-6, s. 531–578.
• Suchańska Anna (1993) Trójkąt dramatyczny i gry ratownicze [w:] Santorski J. red. ABC psychologicznej pomocy. Warszawa: Jacek Santorski & CO. Agencja Wydawnicza, s. 71−84.
• Surmiak Adrianna (2018) Confidentiality in Qualitative Research Involving Vulnerable Participants: Researchers’ Perspectives. “Forum: Qualitative Social Research. Sozialforschung”, vol. 19, No. 3, Art. 12 September 2018.
• Ślęzak Izabela (2016) Praca kobiet świadczących usługi seksualne w agencjach towarzyskich. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Tarkowska Elżbieta, red. (2013a) Dyskursy ubóstwa i wykluczenia społecznego. Warszawa: IFiS PAN, s. 381–436.
• Tarkowska Elżbieta (2013b) Wprowadzenie. Dyskursy ubóstwa i wykluczenia społecznego [w:] Elżbieta Tarkowska, red., Dyskursy ubóstwa i wykluczenia społecznego. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 9–46.
• Tarkowska Elżbieta (2013c) Bieda, ubóstwo i inne kategorie dyskursu akademickiego w Polsce [w:] Elżbieta Tarkowska, red., Dyskursy ubóstwa i wykluczenia społecznego. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 49–88.
• Tarkowska Elżbieta (2013d) Biedni o biedzie, biedni o sobie [w:] Elżbieta Tarkowska, red., Dyskursy ubóstwa i wykluczenia społecznego. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 381−436.
• Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego. Dz.U. 1994 nr 111 poz. 535.
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny. Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553.
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego. Dz.U. 1997 nr 89 poz. 555.
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Ochronie danych osobowych tekst jednolity: Dz. U. 2016 r. poz. 922.
• Wacquant Löic (2008) Urban Outcast. A Comparative Sociology of Advanced Marginality. Cambridge: Policy Press.
• Waniek Katarzyna (2012) Polish Immigrants to Germany. Biographical analysis of narrative interviews with young Polish people who left for Germany between 1989 and 1999. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Warzywoda-Kruszyńska Wielisława, Golczyńska-Grondas Agnieszka (2010) Wzmocnić szanse i osłabić transmisję biedy wśród mieszkańców miast województwa łódzkiego – WZLOT. Raport końcowy + Rekomendacje. Łódź: Wydawnictwo Biblioteka, IS UŁ.
• Warzywoda-Kruszyńska Wielisława, Bogdan Jankowski (2013) Ciągłość i zmiana w łódzkich enklawach biedy. Łódź: Wyd. UŁ.
• Wootton Barbara (1959) Social Science and Social Pathology. New York: MacMillan.

Identifiers

DOI

10.18778/1733-8069.15.2.10