Badania wśród uchodźców i przymusowych migrantów – rozważania metodologiczne i etyczne

• Authors: Dorota Jaworska , Khedi Alieva , Marcin Boryczko

Title variants

Badania wśród uchodźców i przymusowych migrantów – rozważania metodologiczne i etyczne

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest identyfikacja etycznych napięć pomiędzy poznawczą funkcją nauki, humanitarnymi przyczynami podejmowania pracy badawczej i jej praktycznymi celami w badaniach prowadzonych wśród przymusowych migrantów. Różnice pomiędzy badaczami i badanymi w wymiarach statusu społecznego, ekonomicznego i politycznego wyznaczają wyzwania budowania relacji etycznych, rozumianych nie tylko jako spełnienie imperatywu „nie szkodzić” poprzez zapewnienie bezpieczeństwa osobom badanym i ochronę ich przed nadużyciami. W zespole złożonym z badaczy o statusie zewnętrznym i wewnętrznym wobec badanej grupy rozważamy możliwości wyrównywania niesymetrycznych relacji, tworzenia relacji opartych na wzajemnych korzyściach oraz zaangażowania badanych w proces badawczy. Źródłem refleksji jest analiza raportów badawczych oraz doświadczenia własnej pracy badawczej prowadzonej wśród przymusowych migrantów przez współautorów niniejszego tekstu.

EN

The aim of the article is to identify ethical tensions between the cognitive function of science, humanitarian reasons for undertaking research work, and its practical goals in research conducted among forced migrants. Differences between researchers and respondents in the dimensions of social, economic, and political status determine the challenges of building ethical relationships, not only as meeting the imperative of “do no harm” by ensuring the safety of the subjects and protecting them from abuse. In a team composed of researchers with an external and internal status towards the studied group, we consider the possibilities of equalizing asymmetrical relationships, creating relationships based on mutual benefits, and the involvement of respondents in the research process. The source of reflection is the analysis of research reports and the experience of own research work carried out among forced migrants by co-authors of this text.

Keywords

PL

przymusowi migranci; uchodźcy; badania biograficzne; etyka badań; przymusowi migranci; uchodźcy; badania biograficzne; etyka badań

EN

forced migrants; refugees; biographical research; research ethics

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2019
• Volume: 15
• Issue: 2
• Pages: 202-227

Dates

published

2019-05-31

Contributors

author

Dorota Jaworska

• Uniwersytet Gdański, Instytut Pedagogiki, ul. Jana Bażyńskiego 4, 80-309 Gdańsk

• https://orcid.org/0000-0002-2037-9279

author

Khedi Alieva

• Fundacja Kobiety Wędrowne, ul. Andrzeja Struga 6/3, 81-833 Sopot

author

Marcin Boryczko

• Uniwersytet Gdański, Instytut Pedagogiki, Uniwersytet Gdański, ul. Jana Bażyńskiego 4, 80-309 Gdańsk

• https://orcid.org/0000-0002-1764-4772

References

• Asher Curt (2011) The progressive past: How history can help us serve generation 1.5. „Reference & User Service Quarterly”, no. 51, s. 43–48.
• Bennett Janet M., Bennett Milton J. (2004) Developing intercultural Sensitivity: An Integrative Approach to Global and Domestic Diversity [w:] Daniel Landis, Janet M. Bennett, Milton M. Bennett, Handbook of Intercultural Training, Thousand Oaks, CA: Sage, s. 147–165.
• Birman Dina (2005) Ethical Issues in Research With Immigrants and Refugees [w:] Joseph E. Trimble, Celia B. Fisher, eds., The Handbook of Ethical Research with Ethnocultural Populations & Communities. Thousand Oaks, London, New Delhi: SAGE Publications.
• Boryczko Marcin (2017) Młodzież i dzieci z doświadczenie uchodźctwa i migracji. Generacja 1.5 wyzwaniem dla współczesnej pracy socjalnej [w:] Brabara Kromolicka, Aneta Jarzębińska, red., O (wyzwaniach) współczesnej pracy socjalnej. Nowe problemy – zmiana – transgresja. Szczecin: volumina.pl Daniel Krzanowski, s. 141−157.
• Buchanan David (2008) Autonomy, Paternalism, and Justice: Ethical Priorities in Public Health. „American Journal of Public Health”, vol. 98, no. 1, s. 15–21.
• Caulford Paul, Vali Yasmin (2006) Providing health care to medically uninsured immigrants and refugees, “CMAJ: Canadian Medical Association journal = journal de l’Association medicale canadienne”, vol. 174, no. 9, s. 1253–1254.
• Christman John (2004) Relational Autonomy, Liberal Individualism, and the Social Constitution of Selves. „Philosophical Studies”, vol. 117(1–2), s. 143–164.
• Chrzanowska Aleksandra (2007) Tożsamość kulturowa uchodźców czeczeńskich [w:] Agnieszka Gutkowska, red., Uchodźcy w Polsce. Kulturowo-prawne bariery w procesie adaptacji. Warszawa: Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, s. 215−347.
• Clark-Kazak Christina (2017) Ethical Considerations: Research with People in Situations of Forced Migration. „Refuge: Canadas Journal on Refugees”, vol. 33, no. 2, s. 11−17.
• Czerniejewska Izabela, Kość-Ryżko Katarzyna (2013) Złudny status – status uchodźcy. Wpływ zastanych regulacji prawnych na ludzkie losy na przykładzie uchodźców w Polsce. Warszawa: Biuro Krajowe UNHCR; Międzynarodowe Centrum Dialogu Międzykulturowego i Międzyreligijnego.
• Darling Jonathan (2014) Emotions, Encounters and Expectations: The Uncertain Ethics of ‘the Field’. „Journal of Human Rights Practice”, vol. 6, no. 2, s. 201−212.
• Doná Giorgia (2007) The Microphysics of Participation in Refugee Research. „Journal of Refugee Studies”, vol. 20, no. 2, s. 210–229.
• Dyregrov Kari, Dyregrov Atle, Raundalen Magne (2000) Refugee Families’ Experience of Research Participatio. „Journal of Traumatic Stress”, vol. 13, no. 3, s. 413−426.
• Eastmond Marita (2007) Stories as Lived Experience: Narratives in Forced Migration Research. „Journal of Refugee Studies”, vol. 20, no. 2, s. 248–264.
• Eller Jack D. (2012) Antropologia kulturowa. Przełożyła Anna Gąsior-Niemiec. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Ellis Heidi B. i in. (2007) Ethical research in refugee communities and the use of community participatory methods. „Transcult Psychiatry”, vol. 44, no. 3, s. 459–481.
• Erikson Erik (2004) Tożsamość a cykl życia. Przełożył Mateusz Żywicki. Poznań: Zysk i S-ka.
• Facio Flavia M. i in. (2012) Approaches to Informed Consent for Hypothesis-Testing and Hypothesis-Generating Clinical Genomics Research. „BMC medical genomics”, vol. 5, no. 45 [dostęp 2 lipca 2018 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23046515.
• Faerber Cristine, Kama N., Aboelyazeid Omar (2016) REFUGIUM’ Refugee Health Awareness and Empowerment Program in Hamburg, Germany: „European Journal of Public Health”, vol. 26, no. 1, s. 117−118.
• Foucault Michel (2010) Bezpieczeństwo, terytorium, populacja. Przełożył Michał Herer. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Freire Paulo (2014) Power Pedagogy of the Oppressed. Przełożyła Myra Bergman Ramos. Nowy Jork, Londyn: Bloomsbury.
• Górny Agata i in. (2018) Uchodźcy w Polsce. Sytuacja prawna, skala napływu i integracja w społeczeństwie polskim oraz rekomendacje. Opracowanie przygotowane na zlecenie Komitetu Badań nad Migracjami PAN. Kraków, Warszawa: Komitet Badań nad Migracjami PAN [dostęp 1 lipca 2018 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.kbnm.pan.pl/images/KBnM_PAN_ekspertyza_Uchod%C5%BAcy_w_Polsce.pdf.
• Grzymała-Kazłowska Aleksandra, Łodziński Sławomir (2008) Problemy integracji imigrantów: koncepcje, badania, polityki. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Grzymała-Moszczyńska Halina (2000) Uchodźcy. Podręcznik dla osób pracujących z uchodźcami. Kraków: Nomos.
• Gustafson Caterina (2009) Us and them – children’s identity work and social geography in a Swedish school yard. „Ethnography and Education”, no. 4, s. 1–16.
• Hugman Richard, Bartolomei Linda, Pittaway Eileen (2011) Human Agency and the Meaning of Informed Consent: Reflections on Research with Refugees. „Journal of Refugee Studies”, vol. 24, no. 4, s. 655–671.
• Hut Paweł (2007) Doświadczenia życiowe przed przybyciem do Polski osób ubiegających się o status uchodźcy, Warszawa: Instytut Polityki Społecznej UW.
• Jacobsen Karen, Landau Loren (2003a) Researching refugees: some methodological and ethical considerations in social science and forced migration. Geneva: UNHCR.
• Jacobsen, Karen, Landau Loren (2003b) The Dual Imperative in Refugee Research: Some Methodological and Ethical Considerations in Social Science Research on Forced Migration. „Disasters”, vol. 27, no. 3, s. 185–206.
• Januszewska Edyta (2010) Dziecko czeczeńskie w Polsce: między traumą wojenną a doświadczeniem uchodźstwa. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Jaworska Dorota (2016) Praca i tożsamość. Praca jako przestrzeń transformacji tożsamości kobiet migrantek [w:] A. Ostaszewska, K. Rychlicka-Maraszek, red., Współczesne przestrzenie pracy. Warszawa: Difin, s. 64−89.
• Jaworska Dorota, Alieva Khedi (2018a) Between the state’s migration policy, urban immigration policy and self organization of immigrants [w:] H. Chałupczak I in.,red., Polityka migracyjna w obliczu współczesnych wyzwań: teoria i praktyka. Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 441−454.
• Jaworska Dorota, Alieva Khedi (2018b) Uchodźcy – ludzie bez miejsca. Pamięć i miejsce w narracjach przymusowych migrantów [w:] M. Mendel, W. Theiss (red.) Pamięć i miejsce. Perspektywa społeczno-edukacyjna. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 281−305.
• Jaworska Dorota, Alieva Khedi (2018c) Rozwój tożsamości dzieci i młodzieży na uchodźstwie [w:] M. Michalak, red., Prawa dziecka wczoraj, dziś i jutro: perspektywa korczakowska, tom 3. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Dziecka, s. 192−209.
• Jarymowicz Maria (1992) Tożsamość jako efekt rozpoznania siebie wśród swoich i obcych, [w:] Boski Paweł, Jarymowicz Maria, Malewska-Peyre Hanna, Tożsamość a odmienność kulturowa, Warszawa: Instytut Psychologii PAN, s. 213−275.
• Kant Emanuel (1971) Uzasadnienie metafizyki moralności. Przełożył Mścisław Wartenberg. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
• Kaźmierska Kaja (1996) Konstruowanie narracji o doświadczeniu wojennej biografii [w:] Czyżewski M., Piotrowski A., Rokuszewska-Pawełek A., red., Biografia a tożsamość narodowa Łódź: Katedra Socjologii Kultury UŁ, s. 85−103.
• Kilpatrick Dean G. (2004) The ethics of disaster research: A special section. „Journal of Traumatic Stress”, vol. 17, no. 5, s. 361–362.
• Klaus Witold (2008) Prawne uwarunkowania integracji uchodźców w Polsce. Warszawa: Stowarzyszenie Interwencji Prawnej.
• Lipowska-Teutsch Anna, Grzymała-Moszczyńska Halina (2008) Kobiety wędrowne, Kraków: Towarzystwo Interwencji Kryzysowej.
• Lipowska-Teutsch Anna (2010) W naszym imieniu,. Kraków: Towarzystwo Interwencji Kryzysowej.
• Mackenzie Catriona, Stoljar Natalie (2000) Introduction: Autonomy Refigured [w:] Mackenzie Catriona, Stoljar Natalie, eds., Relational Autonomy: Feminist Perspectives on Autonomy, Agency and the Social Self. New York: Oxford University Press, s. 3−34.
• Mackenzie, Catriona, McDowell Christopher, Pittaway Eileen (2007) Beyond ‘Do No Harm’: The Challenge of Constructing Ethical Relationships in Refugee Research. „Journal of Refugee Studies”, vol. 20, no. 2, s. 299–319.
• Main Izabela (2008) Uchodźcy w nauce polskiej – stan badań i literatury, metodologia i etyka badań [w:] I. Czerniejewska, I. Main, red., Uchodźcy: teoria i praktyka. Poznań: Stowarzyszenie „Jeden Świat”, s. 21−33.
• Maton Karl (2005) A Question of Autonomy: Bourdieu’s Field Approach and Higher Education Policy. „Journal of Education Policy”, vol. 20, no. 4, s. 687–704.
• Maton Karl (2014) Knowledge and Knower. Towards a Realist Sociology of Education. London, New York: Routledge.
• Mauss Marcel (2001) Socjologia i antropologia. Przełożył Marcin Król. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Moran Mark (2013) Psychiatrists Have a Role in Assessing Candidates for Asylum Psychiatric News [dostęp 12 czerwca 2013 r.]. Dostępny w Internecie: https://doi.org/10.1176/appi.pn.2013.6b15.
• National Health And Medical Research Council of Australia (2003) Values and Ethics: Guidelines for Ethical Conduct in Aboriginal and Torres Strait Islander Health Research (Commonwealth of Australia) [dostęp 20 sierpnia 2018 r.]. Dostępny w Internecie: https://www.nhmrc.gov.au/_files_nhmrc/publications/attachments/e52.pdf.
• Newman Elana, Kaloupek Danny G. (2004) The Risks and Benefits of Participating in Trauma-Focused Research Studies. “Journal of Traumatic Stress”, vol. 17, no. 17, s. 383–394.
• Pawlak Mikołaj (2013) Organizacyjna reakcja na nowe zjawisko. Szkoły i instytucje pomocowe wobec uchodźców w Polsce po 2004 r. Warszawa: Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji.
• Pittaway Eileen, Bartolomei Linda, Hugman Richard (2010) ‘Stop Stealing Our Stories’: The Ethics of Research with Vulnerable Groups. „Journal of Human Rights Practice”, vol. 2, no. 2, s. 229–251.
• Rokuszewska-Pawełek Alicja (1996) Miejsce biografii w socjologii interpretatywnej program socjologii biografistycznej Fritza Schutzego. „ASK”, nr 1, s. 37–54.
• Szörényi Anna (2006) The Images Speak for Themselves? Reading Refugee Coffee‐table Books. „Visual Studies”, vol. 21, no. 1, s. 24–41.
• Tapp June Louin. i in. (1974) Continuing concerns in cross-cultural ethics: A report. „International Journal of Psychology”, vol. 9, s. 231–249.
• Turton David (1996) Migrants and Refugees [w:] Allen Tim, ed., Search of Cool Ground: War, Flight and Homecoming in Northeast Africa. Trenton: Africa World Press, s. 96−123.
• Willis Paul (1995) Wyobraźnia etnograficzna. Przełożyła Ewa Klekot. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Ząbek Maciej, Łodziński Sławomir (2008) Uchodźcy w Polsce. Próba spojrzenia antropologicznego. Warszawa: Polska Akcja Humanitarna, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UW.

Identifiers

DOI

10.18778/1733-8069.15.2.11