Separujące i ochronne funkcje izolacji. Narzędzia oswajania inności na przykładzie działalności artystyczno-edukacyjnej Teatru 21

• Authors: Katarzyna Kalinowska , Kaja Rożdżyńska

Title variants

Separujące i ochronne funkcje izolacji. Narzędzia oswajania inności na przykładzie działalności artystyczno-edukacyjnej Teatru 21

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest refleksja nad kierunkami pracy nad oswajaniem inności w działalności artystów i pedagogów teatru z kręgu Teatru 21. Przedstawiamy model integracji inności przez sztukę teatralną, który ma za zadanie zniesienie barier włączania i zerwanie społecznych „izolacji” oddziela­jących osoby z niepełnosprawnością od społeczeństwa. Jednocześnie ów model przewiduje nałożenie nowych form ochronnych, których główną funkcją jest asekuracja uczestników interakcji polegającej na kontakcie z Innym. W artykule omawiamy metody i narzędzia wykorzystywane w pracy edukacyjnej Teatru 21 oraz zastanawiamy się nad efektami ich zastosowania w procesach zmiany postaw wobec niepełnosprawności. Podstawą empiryczną artykułu są wnioski z badań przeprowadzonych podczas ewaluacji projektu O!Swój Teatru 21 w latach 2017–2018. Działalność artystyczna i edukacyjna Teatru 21, tworzonego w większości przez aktorów z zespołem Downa, koncentruje się na wspomaganiu proce­sów integracji społeczno-kulturowej osób z niepełnosprawnościami. Omawiany model oswajania inno­ści wypracowany przez środowisko Teatru ma jednak mocno uniwersalny rys i w naszej ocenie może zostać zaadaptowany do pracy z różnymi wymiarami inności.

EN

The aim of the article is to reflect on the directions of work on taming otherness in the activities of artists and theatre pe­dagogues from the Theatre 21. We present a model of integration of otherness through theatre art, which aims to remove barriers of inclusion and break the social isolation that separates people with disabilities from the society. At the same time, this model makes it possible to use new protective forms whose main function is to secure the participants of the interaction with the Other. In the article, we present the methods and tools used in the educational work of the Theatre 21 and we reflect on the effects of their appli­cation in the processes of changing attitudes towards disability. The empirical basis of the article consists of the conclusions drawn from the research carried out during the evaluation of the ‘O!Swój Theatre 21’ project in 2017-2018. The artistic and educational activity of the Theatre 21, created mostly by actors with Down syndrome, focuses on supporting the processes of the socio-cultural integration of people with disabilities. However, the discussed model of taming this particular otherness, developed by the Theatre 21 group, is quite universal and, in our opinion, can be applied for working with different dimensions of otherness.

Keywords

PL

socjologia teatru; pedagogika teatru; niepełnosprawność; inność; integracja przez sztukę; Teatr 21; socjologia teatru; pedagogika teatru; niepełnosprawność; inność; integracja przez sztukę; Teatr 21

EN

sociology of the theatre; theatre pedagogy; disability; otherness; integration through art; Theatre 21

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2020
• Volume: 16
• Issue: 2
• Pages: 80-101

Dates

published

2020-05-31

Contributors

author

Katarzyna Kalinowska

• Instytut Badań Edukacyjnych

• https://orcid.org/0000-0003-2657-6107

author

Kaja Rożdżyńska

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000-0001-9207-3669

References

• Aronson Elliot, Wilson Tymothy D., Akert Robin M. (1997) Postawy i zmiana postaw: wpływanie na myśli i uczucia. Przełożył Mirosław Draheim [w:] Elliot Aronson, Tymothy D. Wilson, Robin M. Akert, Psychologia społeczna – serce i umysł. Przełożyli Anna Bezwińska i in. Poznań: Zysk i s-ka, s. 309–353.
• Barnes Colin, Mercer Geof (2008) Niepełnosprawność. Przełożył Piotr Morawski. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Červinkowá Hana, Gołębniak Bogusława Dorota, red., (2010) Badania w działaniu. Pedagogika i antropologia zaangażowane. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
• Czarnota Justyna i in. (2016) Daleki punkt dojścia. „Dialog”, nr 7–8, s. 180–193.
• Czarnota-Misztal Justyna, Szpak Magdalena, red., (2018) Pedagogika teatru. Kierunki, refleksje, perspektywy. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego.
• Eisner Elliot W. (1994) The Educational Imagination: On Design and Evaluation of School Programs. New York: Macmillan.
• Fatyga Barbara, Kietlińska Bogna (2016) My jesteśmy kulturalna kolejka, a nie żadne chamstwo. Raport z badania „Bilet za 400 groszy” zrealizowanego w dniu 14.05.2016 roku dla Instytutu Teatralnego przez Fundację Obserwatorium Żywej Kultury – Sieć Badawcza. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego.
• Gadamer Hans-Georg (2004) Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Przełożył Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Godlewska-Byliniak Ewelina, Lipko-Konieczna Justyna, red. (2016) 21 myśli o teatrze. Głogowo: Fundacja Win-Win.
• Godlewska-Byliniak Ewelina, Lipko-Konieczna Justyna, red. (2017) Odzyskiwanie obecności. Niepełnosprawność w teatrze i performansie. Warszawa: Fundacja Teatr 21.
• Godlewska-Byliniak Ewelina, Lipko-Konieczna Justyna, red. (2018) Niepełnosprawność i społeczeństwo. Performatywna siła protestu. Warszawa: Fundacja Teatr 21, Biennale Warszawa.
• Goffman Erving (2007) Piętno. Przełożyły Aleksandra Dzierżyńska i Joanna Tokarska-Bakir. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Goodley Dan (2011) Disability Studies. London: Sage.
• Greenwood Davydd (2012) Action research, czyli o badaniach w działaniu. Przełożyła Marta Höffner [w:] Dariusz Jemielniak, red., Badania jakościowe. Podejścia i teorie. Tom 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 115–139.
• Jaworska-Witkowska Monika, Kwieciński Zbigniew (2011) Nurty pedagogiki: naukowe, dyskretne, odlotowe. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Jury Czesław, Krzanowska Halina, red. (1992) Leksykon biologiczny. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Kalinowska Katarzyna (2018) Wchodzenie „tylnym wejściem” jako wariant zmiany społecznej. Raport z ewaluacji projektu O!Swój. Edycja 2018. Warszawa: Fundacja Teatr 21.
• Kalinowska Katarzyna, Rożdżyńska-Stańczak Kaja (2017) Jak się zerwie izolację, to kogoś może kopnąć prąd. Raport z ewaluacji projektu O!Swój. Warszawa: Fundacja Teatr 21.
• Kietlińska Bogna (2019) Nie ma wolności bez samodzielności. Działanie Teatru 21 w perspektywie zmiany. Warszawa: Fundacja Teatr 21.
• Klus-Stańska Dorota (2002) Konstruowanie wiedzy w szkole. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
• Konecki Krzysztof T. (2012) Etnografia socjologiczna [w:] Piotr Chomczyński, Krzysztof T. Konecki, red., Słownik Socjologii Jakościowej. Warszawa: Difin, s. 77–82.
• Korporowicz Leszek (1997) Słownik najważniejszych pojęć [w:] Leszek Korporowicz, red., Ewaluacja w edukacji. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 278–280.
• Kosińska Marta (2014) Edukacja kulturowa [w:] Rafał Koschany, Agata Skórzyńska, red., Edukacja kulturowa. Podręcznik. Poznań: Centrum Kultury Zamek, s. 172–177.
• Krajewski Marek, Schmidt Filip (2014) Animacja/edukacja. Możliwości i ograniczenia edukacji i animacji kulturowej w Polsce. Raport końcowy. Kraków: Wydawnictwo Małopolskiego Instytutu Kultury.
• Kuryłowicz Jerzy i in., red. (1984) Słownik fizyczny. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Marody Mirosława (2000) Postawa [w:] Zbigniew Bokszański i in., red., Encyklopedia Socjologii. Tom 3. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 151–155.
• Mikiewicz Piotr (2016) Socjologia edukacji. Teorie, koncepcje, pojęcia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Oliver Michael (1996) Understanding Disability: From Theory to Practice. London: Macmillan.
• Pauluk Dorota (2013) Pozaideologiczne uwikłania. Ukryty program we współczesnej debacie edukacyjnej. „Kultura i Edukacja”, nr 2(95), s. 8−28.
• Rakowski Tomasz (2013) Etnografia/animacja/sztuka. Wprowadzenie [w:] Tomasz Rakowski, red., Etnografia/Animacja/Sztuka. Nierozpoznane wymiary rozwoju kulturalnego. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, s. 6–42.
• Skórzyńska Anna (2014) Animacja kulturowa [w:] Rafał Koschany, Agata Skórzyńska, red., Edukacja kulturowa. Podręcznik. Poznań: Centrum Kultury Zamek, s. 162–170.
• Szlendak Tomasz (2014) Formy aktywności kulturalnej [w:] Rafał Drozdowski i in., red., Praktyki kulturalne Polaków. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, s. 151−219.
• Szpak Magdalena (2016) Doświadczaj. „Dialog”, nr 7-8, s. 131– 137.
• Urban Bronisław, Stanik Jan M., red., (2008) Resocjalizacja. Teoria i praktyka pedagogiczna. Tom 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Woroniecka Grażyna (2003) Interakcja symboliczna a hermeneutyczna kategoria przed-rozumienia, Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Zakrzewska-Manterys Elżbieta, Niedbalski Jakub, red. (2018) Niepełnosprawność jako proces i społeczny konstrukt. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 14, nr 3.
• Znaniecki Florian (2001) Socjologia wychowania, Tom 1 . Wychowujące społeczeństwo. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Identifiers

DOI

10.18778/1733-8069.16.2.06