Bieg z przeszkodami. Ambiwalencje sukcesu artystycznego w poszerzonym polu kultury

• Authors: Krzysztof Stachura

Title variants

Bieg z przeszkodami. Ambiwalencje sukcesu artystycznego w poszerzonym polu kultury

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest analiza ambiwalentnego charakteru kategorii sukcesu w świecie spo­łecznym artystów. W tekście przedstawiam znaczenia sukcesu z perspektywy twórców, osadzając nar­racje zogniskowane wokół sukcesu w kontekście przemian poszerzonego pola kultury. Wyjaśniam, ja­kie znaczenie ma transformacja pola kultury dla strategii adaptacyjnych stosowanych przez artystów. Odwołując się do prekarnych doświadczeń twórców, dokonuję rekonstrukcji sposobów zarządzania przez nich ich własnymi karierami. Bazując na zebranym materiale empirycznym, próbuję jednocześnie odpowiedzieć na pytanie o trudności i wątpliwości związane z osiąganiem sukcesu w środowisku ar­tystycznym oraz opisać uwarunkowania defensywno-kompensacyjnej strategii zarządzania sukcesem. W zakończeniu tekstu formułuję wnioski dotyczące sposobów hakowania przez artystów reguł gry zainstalowanych w poszerzonym polu kultury.

EN

The purpose of the paper is to analyze the ambivalent character of success in the social world of artists. The analysis is conducted taking into account the context of the broadened field of culture, and special attention is paid to the set of meanings that artists attach to success. Much of the discussion revolves around the significance of the transformation of the field of culture for artists’ adaptation strategies. In consequence, the paper deals with the reconstruction of managing artist careers while taking into consideration their precarious experiences in the field of arts. Empirical material is used to depict the difficulties and doubts regarding reaching success in art worlds as well as to explain the determinants of the defensive and compensative strategy of managing success. As a result, conclusions are drawn concerning the means artists use to hack the rules of the game in the broadened field of culture.

Keywords

PL

sukces artystyczny; strategie adaptacji; dynamika karier; poszerzenie pola kultury; sektor kultury; sukces artystyczny; strategie adaptacji; dynamika karier; poszerzenie pola kultury; sektor kultury

EN

artistic success; adaptation strategies; career dynamics; the broadening of the field of culture; cultural sector

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2020
• Volume: 16
• Issue: 2
• Pages: 102-127

Dates

published

2020-05-31

Contributors

author

Krzysztof Stachura

• Uniwersytet Gdański

• https://orcid.org/0000-0003-0248-3563

References

• Abbing Hans (2002) Why Are Artists Poor? The Exceptional Economy of the Arts. Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Allen Paul (2014) Artist Management for the Music Business. New York: Routledge.
• Bachórz Agata, Stachura Krzysztof (2015a) Trajektorie sukcesu artystycznego. Strategie adaptacji artystów w polu kultury. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej.
• Bachórz Agata, Stachura Krzysztof (2015b) W poszukiwaniu punktów stycznych. Rekonstrukcja dyskursu o problemach (nie)uczestnictwa w kulturze. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej.
• Bachórz Agata i in. (2016) Kulturalna hierarchia. Nowe dystynkcje i powinności w kulturze a stratyfikacja społeczna. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej.
• Bachórz Agata i in. (2019) Gra w kulturę. Przemiany pola kultury w erze poszerzenia. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej.
• Baczko-Dombi Anna, Wysmułek Ilona (2014) Czynniki sukcesu. Ciężka praca i talent czy pochodzenie i szczęście? IFiS PAN: Zespół Porównawczych Analiz Nierówności Społecznych [dostęp 3 lutego 2020 r.]. Dostępny w Internecie: http://polishpanelsurvey.files.wordpress.com/2014/03/polpan_czynniki-sukcesu.pdf
• Battenfield Jackie (2009) The Artist’s Guide. How to Make a Living Doing What You Love. Boston: Da Capo Lifelong Books.
• Becker Howard S. (2008) Art Worlds. 25th Anniversary Edition. Updated and Expanded. Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press.
• Beeching Angela Myles (2010) Beyond Talent: Creating a Successful Career in Music. Oxford: Oxford University Press.
• Belfiore Eleonora (2002) Art as a Means of Alleviating Social Exclusion: Does It Really Work? A Critique of Instrumental Cultural Policies and Social Impact Studies in the UK. „International Journal of Cultural Policy”, vol. 8, no. 1, s. 91–106.
• Bendassolli Pedro F., Wood Jr. Thomaz (2012) Careers Boundaries in the Arts in Brazil: An Exploratory Study. „The Qualitative Report”, vol. 17, s. 1–27 [dostęp 15 sierpnia 2019 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.nova.edu/ssss/QR/QR17/bendassoli.pdf
• Blumer Herbert (2008) Interakcjonizm symboliczny. Perspektywa i metoda. Przełożyła Grażyna Woroniecka. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Błaszczyk Mateusz, Cebula Michał (2016) Uczestnictwo w kulturze a uczestnictwo w mieście. O kapitałach kulturowych i różnorodności stylów życia mieszkańców dużego miasta. „Studia Socjologiczne”, t. 1, s. 100–126.
• Bogacz-Wojtanowska Ewa i in. (2015) Ogólnopolskie Badanie Losów Zawodowych Absolwentów Uczelni Artystycznych – raport ogólny. Kraków [dostęp 15 sierpnia 2019 r.]. Dostępny w Internecie: http://artystapostudiach.pl/public/download/Badanie%20Los%C3%B3w%20Zawodowych%20Absolwent%C3%B3w%20Uczelni%20Artystycznych.%20Raport%20z%20bada%C5%84%20ilo%C5%9Bciowych%202017.pdf
• Boltanski Luc, Chiapello Eve (2007) The New Spirit of Capitalism. London: Verso.
• Bourdieu Pierre (1993) The Field of Cultural Production. Essays on Art and Literature. Cambridge: Polity Press.
• Bourdieu Pierre (1996) The Rules of Art. Genesis and Structure of the Literary Field. Cambridge: Polity Press.
• Bowness Alan (1989) The Conditions of Success. How the Modern Artist Rises to Fame. London: Thames & Hudson.
• Bridgstock Ruth S. (2013) Professional Capabilities for Twenty-First Century Creative Careers: Lessons from Outstandingly Successful Australian Artists and Designers. „The International Journal of Art and Design Education”, vol. 32, no. 2, s. 176–189.
• Burland Karen, Davidson Jane W. (2002) Training the Talented. „Music Education Research”, vol. 4, no. 1, s. 121–140.
• Charmaz Kathy (2009) Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej. Przełożyła Barbara Komorowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Czarnecki Sławomir i in. (2012) Poszerzenie pola kultury. Diagnoza potencjału sektora kultury w Gdańsku. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej.
• Denzin Norman K. (1990) Reinterpretacja metody biograficznej w socjologii: znaczenie a metoda w analizie biograficznej [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa, Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 55–69.
• Dobosz Katarzyna, Jarmuł Agnieszka, Poręba Adam, red. (2011) Kultura szeroka. Księga wyjścia na przykładzie 25 lubelskich środowisk kulturalnych. Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”.
• Domański Henryk (2012) Prestiż. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Drozdowski Rafał (2017). Dlaczego trudno brać kulturę na serio?. „Kultura i Rozwój”, t. 3, nr 4, s. 41–52.
• Dyoniziak Ryszard (1968) Awans społeczny a poczucie sukcesu lub zawodu życiowego. „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, t. 30, nr 1, s. 253–270.
• Fatyga Barbara (2017) Teoria żywej kultury: źródła i powody jej powstania. „Kultura i Rozwój”, t. 3, nr 4, s. 29–39.
• Fatyga Barbara, Dudkiewicz Magdalena, Tomanek Paweł (2012) „Kultura pod pochmurnym niebem”. Dynamiczna diagnoza kultury Warmii i Mazur. Raport i rekomendacje praktyczne. Olsztyn, Warszawa: Centrum Inicjatyw i Edukacji Kulturalnej.
• Folga-Januszewska Dorota, Kiliszek Joanna, red., (2018) Wizualne Niewidzialne. Sztuki wizualne w Polsce. Stan, rola i znaczenie. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie.
• Forkert Kirsten (2013) Artistic Lives. Surrey, Burlington: Ashgate.
• Foucault Michel (2011) Narodziny biopolityki. Przełożył Michał Herer. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Giddens Anthony (1991) Modernity and Self-Identity: Self and Society in the Late Modern Age. Cambridge: Polity Press.
• Giuffre Katherine (1999) Sandpiles of Opportunity: Success in the Art World. „Social Forces”, vol. 77, no. 3, s. 815–832.
• Gladwell Malcolm (2008) Outliers. The Story of Success. New York, Boston, London: Little, Brown and Company.
• Gładys-Jakóbik Jolanta, Książkiewicz Izabela (2005) Podsumowanie: polska miara sukcesu [w:] Jolanta Gładys-Jakóbik, red., Różne oblicza i uwarunkowania sukcesu we współczesnej Polsce. Warszawa: Szkoła Główna Handlowa, s. 133–146.
• Grant Daniel (2010) The Business of Being an Artist. Fourth Edition. New York: Allworth Press.
• Grzeszczyk Ewa (2003) Sukces: amerykańskie wzory – polskie realia. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Hauser Arnold (1974) Społeczna historia sztuki i literatury, t. 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Heinich Nathalie (2007) Być artystą. Rzecz o przekształceniach statusu malarzy i rzeźbiarzy. Warszawa: Vizja Press & IT.
• Hughes Diane i in. (2013) What constitutes artist success in the Australian music industries?. „International Journal of Music Business Research”, vol. 2, no. 2, s. 61–80.
• Ilczuk Dorota (2017) Wsparcie dla twórców i artystów. Perspektywa międzynarodowa. Warszawa: Uniwersytet SWPS, Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych.
• Ilczuk Dorota i in. (2015) Artyści na rynku pracy. Kraków: Attyka.
• Kaczmarek Stella, Posłuszna Joanna (2019) Uwarunkowania finansowania twórców i artystów w Polsce. „Optimum. Economic Studies”, t. 3, nr 97, s. 177–188.
• Kłosowski Wojciech, red., (2011) Kierunek kultura. W stronę żywego uczestnictwa w kulturze. Warszawa: Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki.
• Kos Ewa Arleta (2018) Doświadczenia biograficzne kobiet odnoszących sukcesy zawodowe. Warunki uczestnictwa społecznego. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Kowalewski Maciej, Nowak Anna, Thurow Regina (2015) Nowe role środowisk twórczych: pracownicy socjalni, terapeuci, doradcy [dostęp 15 sierpnia 2019 r.]. Dostępny w Internecie: https://www.academia.edu/19969733/M._Kowalewski_A._Nowak_R._Thurow_2015_Nowe_role_%C5%9Brodowisk_tw%C3%B3rczych_pracownicy_socjalni_terapeuci_doradcy._Raport_z_bada%C5%84
• Kozłowski Michał, Sowa Jan, Szreder Kuba (2014a) Fabryka sztuki. Podział pracy oraz dystrybucja kapitałów społecznych w polu sztuk wizualnych we współczesnej Polsce. Warszawa: Wolny Uniwersytet Warszawy.
• Kozłowski Michał, Sowa Jan, Szreder Kuba (2014b) Konkluzje badania: prekarność, projekt i miłość do sztuki [w:] ciż, Fabryka sztuki. Podział pracy oraz dystrybucja kapitałów społecznych w polu sztuk wizualnych we współczesnej Polsce. Warszawa: Wolny Uniwersytet Warszawy, s. 34–76.
• Krajewski Marek (2013) W kierunku relacyjnej koncepcji uczestnictwa w kulturze. „Kultura i Społeczeństwo”, t. 1, s. 29–67.
• Krajewski Marek (2017) „Ja poszerzam”, „Ty poszerzasz”… Poszerzanie pola kultury i wynikające stąd nieporozumienia [w:] Cezary Obracht-Prondzyński, Piotr Zbieranek, red., Pomorskie poszerzenie pola kultury. Dylematy – konteksty – działania. Gdańsk: Nadbałtyckie Centrum Kultury, Pomorskie Centrum Badań nad Kulturą UG, s. 29–42.
• Krajewski Marek, Schmidt Filip (2017) Co to znaczy być artystą/artystką. „Kultura i Społeczeństwo”, t. 1, s. 69–97.
• Krajewski Marek, Schmidt Filip (2018) Wyniki badań [w:] Dorota Folga-Januszewska, Joanna Kiliszek, red., Wizualne Niewidzialne. Sztuki wizualne w Polsce. Stan, rola i znaczenie. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, s. 3–124.
• Kurz Iwona (2019) Powrót centrali, państwowcy wyklęci i kasa. Raport z „dobrej zmiany” w kulturze. Warszawa: Instytut Studiów Zaawansowanych.
• Lahire Bernard (2010) The Double Life of Writers. „New Literary History”, vol. 41, no. 2, s. 443–465.
• Leśniewski Andrzej (2015) Wizerunek artysty kreowany rządowymi/samorządowymi politykami kulturalnymi [w:] Natalia Brylowska, Anna Pekaniec, red., Sztuka, polityka, pieniądze. Sytuacja artysty w świecie współczesnym. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej, s. 51–62.
• Lewicki Mikołaj, Filiciak Mirosław (2017) Wynalezienie poszerzonego pola kultury. „Kultura i Rozwój”, t. 1, nr 2, s. 7–31.
• Lysgård Hans Kjetil (2013) The Definition of Culture in Culture-Based Urban Development Strategies: Antagonisms in the Construction of a Culture-Based Development Discourse. „International Journal of Cultural Policy”, vol. 19, no. 2, s. 182–200.
• Łazarowicz-Kowalik Marta (2015) Anatomia sukcesu w nauce. Studium socjologiczne laureatów konkursów fundacji na rzecz nauki polskiej [dostęp 3 lutego 2020 r.]. Dostępny w Internecie: https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/1448/praca%20doktor-ska_Marta%20%C5%81azarowicz-Kowalik.pdf
• Łuczaj, Kamil (2018) Sytuacja estetyczna w świecie agencji reklamowych. Co socjologia reklamy może zaczerpnąć z estetyki i socjologii sztuki?. „Pogranicze. Studia Społeczne”, t. 34, s. 64–84.
• Menger Pierre-Michel (2018) Inequalities in the Arts [ w:] Jeffrey A. Halley, Daglind E. Sonolet, eds., Bourdieu in Question. New Directions in French Sociology of Art. Leiden, Boston: Brill, s. 161–180.
• Merton Robert K. (1968) The Matthew Effect in Science. „Science”, vol. 159, s. 56–63.
• Młodożeniec Marek, Knapińska Anna (2013) Czy nauka wciąż ma męską płeć? Udział kobiet w nauce. „Nauka”, t. 2, s. 47−72.
• Możdżyński Paweł (2018) Eventy i projekty. Transfery innowacji pomiędzy polem sztuki a życiem codziennym i gospodarką w XX i XXI wieku. „Pogranicze. Studia Społeczne”, t. 34, s. 7–18.
• Mulkay Michael, Chaplin Elizabeth (1982) Aesthetics and the Artistic Career: A Study of Anomie in Fine-Art Painting. „The Sociological Quarterly”, vol. 23, s. 117–138.
• Murzyn-Kupisz Monika, Działek Jarosław, red., (2017) The Impact of Artists on Contemporary Urban Development in Europe. Cham: Springer.
• Osęka Andrzej (1975) Mitologie artysty. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Pinheiro Diogo L., Dowd Timothy J. (2009) All That Jazz: The Success of Jazz Musicians in Three Metropolitan Areas. „Poetics”, vol. 37, s. 490–506.
• Platman Kerry (2004) ‘Portfolio Careers’ and the Search for Flexibility in Later Life. „Work, Employment and Society”, vol. 18, no. 3, s. 573–599.
• Prus Robert (1995) Symbolic Interaction and Ethnographic Research. Intersubjectivity and the Study of Human Lived Experience. Albany: State University of New York Press.
• Rokicka Ewa, Kruczkowska Patrycja (2013) Instytucje kultury i ich wykluczeni [w:] też, red., Ekskluzja w dyskursie pracowników instytucji kultury. Łódź: Katedra Socjologii Ogólnej Uniwersytetu Łódzkiego, s. 2–24.
• Sadura Przemysław (2017) Poszerzanie bez uprzedzeń. Instytucje lokalne i podziały społeczne w nowym dyskursie o kulturze. „Kultura i Rozwój”, t. 3, nr 4, s. 53–70.
• Shibutani Tamotsu (1955) Reference Groups as Perspectives. „American Journal of Sociology”, vol. 60, s. 562–569.
• Siechowicz Paweł, Wiśniewska Aleksandra, Kurek Przemysław (2016) Inwestycje w kulturze a bieżąca działalność kulturalna w latach 2001‒2013. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
• Strauss Anselm (1978) A Social World Perspective [w:] Norman Denzin, ed., Studies in Symbolic Interaction, Volume 1. Greenwich: JAI Press, s. 119–128.
• Szreder Kuba (2018) Instituting the Common in Artistic Circulation: From Entrepreneurship of the Self to Entrepreneurship of the Multitude. „Praktyka Teoretyczna”, t. 1, nr 27, s. 193–223.
• Szulborska-Łukaszewicz Joanna (2017) Zarządzanie i teatr. O statusie artysty w Polsce. „Zarządzanie w Kulturze”, t. 18, nr 3, s. 373–394.
• Wagner Ina, Wodak Ruth (2006) Performing success: identifying strategies of self-presentation in women’s biographical narratives. „Discourse & Society”, vol. 17, no. 3, s. 385–411.
• Wagner Izabela (2015) Producing Excellence. The Making of Virtuosos. New Brunswick: Rutgers University Press.
• Walczak Wojciech, Wyrzykowska Katarzyna M., Socha Ziemowit (2016) Dynamika karier muzyków w obszarze całego środowiska muzycznego. Warszawa: Fundacja Polskiej Rady Muzycznej.
• Woźniak Wojciech (2013) Instytucja kultury jako miejsce pracy. Wnioski z wywiadów swobodnych [w:] Ewa Rokicka, Patrycja Kruczkowska, red., Ekskluzja w dyskursie pracowników instytucji kultury. Łódź: Katedra Socjologii Ogólnej Uniwersytetu Łódzkiego, s. 146–178.
• Wyrzykowska Katarzyna M., Zawadzka Kinga (2018) Wybrańcy czy ofiary losu? Kilka uwag o prestiżu zawodowym osób wykonujących profesje muzyczne w Polsce. „Pogranicze. Studia Społeczne”, t. 34, s. 149–169.
• Zawistowski Władysław (2017) Poszerzając, nie zapominajmy o punkcie odniesienia [w:] Cezary Obracht-Prondzyński, Piotr Zbieranek, red., Pomorskie poszerzenie pola kultury. Dylematy – konteksty – działania. Gdańsk: Nadbałtyckie Centrum Kultury, Pomorskie Centrum Badań nad Kulturą UG, s. 297–300.
• Znaniecki Florian (1937) Rola społeczna artysty. „Wiedza i Życie”, t. 8/9, s. 13–31.
• Zolberg Vera L (2015) A Cultural Sociology of the Arts. „Current Sociology Review”, vol. 63, no. 6, s. 896–915.

Identifiers

DOI

10.18778/1733-8069.16.2.07